Има ли ишарети од Белград за односот на Софија кон Скопје?

Две одделни изјави на српски политичари дадени по два различни повода и во временска разлика од три дена, во бугарската јавност беа прочитани како српски недипломатски изјави за односот на Софија кон Скопје.

„Во екот на националниот празник на Северна Македонија - Илинден, беа дадени неколку коментари од високи српски политичари, јасно насочени кон Бугарија и односите меѓу Софија и Скопје“, пишува бугарски „Медиапул“ под наслов „Два не толку дипломатски сигнали од Србија".

Како пример е посочена изјавата на српскиот претседател Александар Вучиќ дадена за време на илинденската посета на македонскиот претседател Стево Пендаровски на манастирот „Свети Прохор Пчински“: „Ние Србите ги сакаме Македонците и го сакаме и македонскиот јазик, и не мислиме дека не постои".

Според медиумот, оваа изјава на Вучиќ е јавно реферирање кон проблематичните односи меѓу Софија и Скопје.

„Сосема друго прашање е отсуството на Бугарија во одбележување слични датуми и повлекувањето во последните години, иако под услови ја отвори вратата на Северна Македонија кон ЕУ“, коментира медиумот.

Тој посочува дека во исто време и српскиот министер за надворешни работи, Ивица Дачиќ, го коментирал одбивањето на Бугарија да ги признае националните малцинства.

Изјавата на Дачиќ е дадена три дена претходно (30-ти јули) во интервју за ТВ Пинк и беше спомната во еден поширок контекст - недоразбирања и конфликти во земјите во регионот каде што има етнички мешан состав на населението, со порака на Дачиќ дека „мора да се излезе од тој маѓепсан круг".

„Во Бугарија, на пример, не признаваат национални малцинства, но толку многу протестираат за лоша состојба на Бугарите во Србија. А кога вие ќе речете - ‘A Србите во Бугарија'? - велат ‘Па нема Срби во Бугарија’. Тоа би било како ние сега да речеме - нема Бугари во Србија. И тогаш нема проблеми со бугарско национално малцинство“, рече Дачиќ во интервјуто.

Разлика во уставното устројство

Бугарското МНР вчера се огласи со соопштение „во врска со коментари на претставник на Владата на на Република Србија, одразени во бугарските медиуми“.

„Како и досега, Бугарија ќе продолжи да се грижи за гарантирање на правата на сите бугарски заедници во странство. Ова е еден од главните приоритети на МНР. Во однос на Република Србија и бугарското национално малцинство таму, Бугарија ќе продолжи да настојува институциите во соседната земја да го почитуваат сопственото законодавство во областа на правата на националните малцинства, како и обврските што произлегуваат од процесот за пристапувањето во ЕУ“, се вели во соопштението.

Во него нема одговор за српското малцинство во Бугарија, но како и во случаите со барања за признавање на македонско малцинство, се потенцира разликата во устројството на уставите.

„Разликата меѓу уставното устројство на Србија и други држави, меѓу кои и Бугарија, не може да биде искористена како аргумент за евентуално одбивање на српската држава да ја исполни својата обврска да ја исполнува својата обврска за гарантирање на правата и слободите на претставниците на националните малцинства, вклучително на Бугарите“, се вели во соопштението на бугарското МНР.

Оттаму посочените тези на српскиот владин претставник ги примаат како изненадувачки и крајно неумесни изјави, кои го ставаат под сомнение постоењето на Бугари во Србија, го нарушуваат нивното достоинството, нѐ придонесуваат за развој на добрососедски односи со Бугарија, а таквото однесување е во спротивност со основните принципи и вредности на ЕУ и на декларираниот стремеж на Србија за членство во тоа демократско семејство.

Заради македонско малцинство

Изјавата на Дачиќ која го отвора прашањето на реципроцитет во однос на признавање на малцинствата, се смета како чувствителна токму заради РСМ.

„Прашањето е многу чувствително и поради барањата за признавање на македонско малцинство кај нас“, пишува Медиапул, потсетувајќи дека Дачиќ редовно испраќа провокативни пораки до Бугарија, меѓу кои и онаа од крајот на 2020 година кога ја обвинил Бугарија за „сериозни фашистички злосторства“.

Може ли изјавите на српските политичари да се читаат како „ишарети“ до официјална Софија за односот кон Скопје?

„Тие две изјави се дадени независно една од друга и по различни поводи и во различни контексти, и не е добро да се толкуваат како ‘адвокатствување’ или ‘пакет- рецензија’ од трета страна за односите меѓу Софија и Скопје“, вели поранешен македонски дипломат.

Но не е првпат политички изјави да се толкуваат според конјуктурата на моментот, или од „полица“ да се земаат само изјави кои се вклопуваат во преферираната теза. За разлика од изјавите на Дачиќ искористени за потребите на посочениот „недипломатски наратив", сосема „заборавена“ е, на пример, неговата изјава од јули 2017 година.

„Сметам дека Србија направи грешка пред 20 години кога го призна Скопје под името Република Македонија. Тоа не беше коректно спрема Грција, а Скопје секогаш имаше негативен став спрема прашањето за Косово и Метохија. Тие ја признаа независноста на Косово и гласаа за прием на Косово во УНЕСКО“, изјави Дачиќ по тогашната средба со неговиот грчки колега, Никос Коѕијас во Атина.

За разлика од тој период, денес нема отворени прашања меѓу Србија и Македонија, а односите меѓу двете земји се на високо добрососедско и пријателско ниво. Што се однесува до изјавата на Вучиќ, таа благонаклоно беше дочекана во македонската јавност, но искусни политичари забележуваат дека кога се зборува за македонскиот јазик има разлика меѓу „тој постои“ и „ние не мислиме дека не постои".

„Македонскиот јазик постои, независно од тоа што мислат Вучиќ или Радев“, коментира поранешниот министер за финансии, Џевдет Хајредини.