گونتر گراس: «روزنامه‌نگاران مقصرند»

در همایش سالانه‌ی شبکه‌ی پژوهش "اتحادیه‌های روزنامه‌نگاران آلمان" که روز اول ماه ژوئن در شهر هامبورگ برپا شد، گونتر گراس، نویسنده‌ی پرآوازه‌ی آلمان نیز حضور داشت. او که به عنوان سخنران میهمان به این نشست دعوت شده‌ بود، در باره‌ی نقش روزنامه‌نگاری در جهان معاصر، وضعیت کنونی روزنامه‌نویسی در آلمان و وظیفه‌ی روزنامه‌نگاران سخنرانی کرد.

رنگ کفش و شلوار

گونتر گراس در جستارهای انتقادی خود، وضعیت کنونی انتشار خبر، تفسیر و پژوهش را "اسف‌بار" خواند و گفت: «نزد روزنامه‌نگاران امروز، جذابیت بر اهمیت ارجح است.» وی به عنوان نمونه از گزارش‌هایی که روزنامه‌نگاران در باره‌ی دیدار با او منتشر می‌کنند، یاد کرد و گفت که اینان "واژه‌های بسیار، جمله‌های بی‌شمار و گاهی حتی چندین پاراگراف" را برای توصیف رنگ کفش او هدر می‌دهند و بعد به این پرسش می‌پردازند که آیا این رنگ کفشش، به شلواری که پوشیده می‌آید؟

این برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبی که در حضور حدود ۷۵۰ روزنامه‌نگار و کارشناس نشر و خبر سخنرانی می‌کرد، با لحنی شماتت‌بار گفت: «روزنامه‌نگاران، امروز نان خود را از فروش موضوع‌های جنجالی در می‌آورند.» او سپس به گفته‌ی خود افزود: «یعنی موضوع‌های جنجالی، مهم‌تر از مثلاً مسئله‌ی دگرگونی آب و هوا یا عدم موفقیت پیاده کردن طرح اصلاحی ارتش آلمان و قدرت کنسرن‌های بین‌المللی داروسازی و لابیست‌هاست؟»

روزنامه یا "ورق‌پاره"

نویسنده‌ی رمان "طبل حلبی"، سپس ناشران روزنامه‌ها را مخاطب قرار داد و از آنان انتقاد کرد که نشریات خود را به "ورق‌پاره" مبدل ساخته‌‌‌اند. گونتر گراس هم‌چنین روزنامه‌‌نگاران جوان را به داشتن روحیه‌ای مثل یک "کارمند اداری" و نداشتن استقلال متهم کرد. وی که سخنرانی خود را در حضور سردبیران روزنامه‌های معتبری چون "دی‌تسایت"، "اشپیگل"، "زود دویچه تسایتونگ" ... ایراد می‌کرد، علاوه بر این به بررسی نابسامانی‌های اجتماعی در جامعه‌ی آلمان پرداخت و گفت، ارزش‌های دموکراتیکی که نسل او می‌بایست به‌زحمت آن‌ها را فرا بگیرد، "از سوی کاپیتالیسم لگام‌گسیخته، بانک‌‌ها و در پی آن وام‌های کلان" به خطر افتاده است.


گونتر گراس در این راستا گفت: «به دلیل اعمال قدرت از سوی همین مراجع، سیاستمداران به راحتی بر وظیفه‌ی تأمین نیازهای اجتماعی مردم که لازمه‌ی ثبات نظم اقتصادی بازار آزاد است، خط بطلان کشیدند و بر فاصله‌ی طبقاتی افزودند.» پی‌آمد این دگرگونی‌ها به نظر این نویسنده‌ی ۸۴ ساله‌ی آلمانی، روگردانی مردم از دموکراسی است.

گونتر گراس هم‌چنین روزنامه‌نگاران را متهم کرد که به خاطر عدم داشتن روحیه‌ی انتقادی و موشکافانه و عدم انتشار "واقعیت‌ها"، خود نیز "مبانی دموکراسی را به خطر انداخته ‌اند." او با این ‌حال تأکید کرد که "به‌هیچ‌روی مایل نیست، مردم را به انقلاب فرا بخواند."

اغراق بی‌مایه

نویسنده‌ی کتاب پر فروش "قرن من"(۱۹۹۹)، در پایان سخنرانی خود در همایش دهمین سال تشکیل "شبکه‌ی پژوهش" از حاضران پرسید: «آیا اغراق کردم؟» و خود بلافاصله پاسخ داد: «اگر آری، پس نه به‌قدر کافی ُپرمایه»! گونتر گراس هم‌چنین گفت که هنوز موارد بسیاری هستند که او به‌ آن‌‌ها نپرداخته، از جمله موضوع "اعمال قدرت کنسرن‌ها بر رسانه‌ها" یا "شو‌های تلویزیونی در مورد مسائل سیاسی که کسالت‌بارند". او ولی از توضیح بیشتر چشم پوشید.

در بخش "پرسش و پاسخ" این همایش، پیش از پایان آن، یکی از حاضران ضمن تمجید از این نویسنده‌ی متعهد گفت: «شما واقعاً درد دل ما را بر زبان آوردید.». گراس در پاسخ او گفت: «پس معلوم است که مرتکب اشتباه شد‌ه‌ام!»