Del Ponte AB'yi Belgrad'a baskı yapmaya çağırdı

Bosna Hersek, 2. Dünya Savaşı sonrası işlenen en ağır savaş suçlarına sahne oldu. Sadece Srebrenica’da 8 bin Boşnak öldürüldü. Uluslararası toplum faillerin tutuklanarak yargılanması için çabalıyor. Bu süreçte kilit rol oynayanlar ise insan hakları savunucuları ve hukukçular. Onlar yıllardır suçları işleyenleri gün ışığına çıkartarak cezalandırılmalarını sağlamak ve ülkede barışın yeniden inşaası için çaba harcıyor. Birçok failin yargılanarak cezalandırılmasına karşın nefretin ve güvensizliğin izleri kolay silinmiyor. Bölgede milliyetçiliğin tırmanması ise süreci zorlaştırıyor

“Kuşatma sırasında Bosna’da askerdim. Bu hayatımın en kötü dönemiydi. Ama benim şiddet, adalet, yaşam ve ölüm hakkında düşünmeme ve barışın inşaası için çalışmaya başlamama bu dönem veseli oldu“ diyor eski asker yeni barış savunucus Adhah Hasanbegoviç. Hasanbegovic, Saraybosna’da Şiddete Karşı Eylem Merkezi’nden çalışıyor. Amacı ülkesine barışçıl ve istikrarlı bir gelecek hazırlamak.

Savaş sürerken mahkeme kuruldu

Bosna’da savaş suçlularının gün ışığına çıkartılması süreci erken başladı. 1993 yılında savaş sürerken Lahey’de Eski Yugoslavya için Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi kuruldu. Uluslararası toplum günümüzde de faillerin izlerini sürüyor.

Pes edilmemesinin gerekçesini Birleşmiş Milletler’in eski Bosna Hersek Temsilcisi, Maerta Elisabeth Rehn şöyle açıklıyor: “Srebrenica’daki kadınlar için adaletin tecelli etmesi önem taşıyor. Ancak bunun gerçekleşmesi halinde yaşamaya devam edebilir ve barış için kendilerini hazır hissedebilirler."

Aslında bazen bu da yetmiyor. Rehn, mahkeme kararlarının, kurbanlar tarafından yeterli bulunmadığına işaret ediyor: “Toplu tecavüz davaları mahkemede görüldükten sonra Saraybosna’ya gittim. Tecavüze uğramış kadınlarla görüştüm. Onlara faillerin mahkum edilmesinin ne kadar iyi olduğunu söylediğimde bana uzaydan geliyormuşum gibi baktılar. ’Neden söz ediyorsunuz? Onlar 12 ila 20 yıl hapis cezası aldılar biz ise ömür boyu bu acıyı çekeceğiz’ dediler.“

Travma sürüyor

İnsanları rahatlatacak adaletin sağlanması zor. Savaşı sonlandıran Dayton anlaşması 12 yıl önce imzalandı. Ancak travma sürüyor. Birçoğu için savaş gerçekte son bulmadı. Müslümanlar ve Hırvatlar anlaşmayı adil bulmuyor. Ayrıca her iki tarafta da milliyetçilik tırmanıyor. Son seçimlerde hem Sırplar hemde Boşnak ve Hırvatlar reformcular yerine milliyetçilere oy verdi.

Bosna-Hersek’te bir buçuk yıldır yürüttüğü Özel Temsilcilik görevinden ayrılmaya hazırlanan Alman Hıristiyan Demokrat Birlik (CDU) partili Christian Schwarz-Schilling son gelişmeleri şöyle tanımlıyor: “Karşılıklı tahrikin sonucu yaşanan gelişmeler bunlar. Bunun mevcut süreçten çok farklı bir durum olduğunu söyleyemem ancak burada gayet tabi ki tehlikeli gelişmeler var.“

Her an etnik çatışmalar yeniden başgösterebilir. Bu nedenle Avrupa Birliği Ordusu’na bağlı güçlerin görev süresi uzatıldı. Ayrıca Sırp lider Radovan Karadziç ve generali Radko Mladiç halen tutuklanmadı.

Del Ponte’ye göre olay skandal

Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi Sözcüsü Refik Hodziç bu iki ismin tutuklanmasının Bosna’nın geleceği için hayati önem taşıdığına işaret ediyor: “Karadziç ve Mladic’in yargılanmamaları sadece mahkemeye değil uluslararası adalete büyük bir darbe olur. Çünkü yakın tarihin en korkunç savaş suçlarından bu iki isim sorumlu. Bunların kaçmasına gözyummak uluslararası toplum için ciddi bir geri adım olur.“

BM Savaş Suçları Mahkemesi Başsavcısı Carla Del Ponte de Avrupa Birliği’ni Sırbistan’a baskı yapmaya çağırdı. Del Ponte, savaş suçluları Radovan Karadziç ve Ratko Mladiç iade edilmedikleri sürece Sırbistan ile AB arasındaki üyelik müzakerelerinin başlamamasını talep etti. Del Ponte, Belgrad hükümetinin bu iki suçluyu yakalayamamasını da “skandal” olarak niteledi. Balkanlar’daki savaş suçları konusunu soruşturan İsviçreli hukukçu Del Ponte’nin görev süresi bu yılın sonunda bitiyor.

Barış savunucusu Hasanbegoviç ise tüm suçluların tutuklanamayacağını söylüyor.“Mahkeme sayesinde, tutuklanamayan savaş suçluları kendilerine karanlık ormanlarda saklanacak delik arıyor ve rahat uyuyamıyorlar“ diyen Hasanbegovic intikam değil kızı için iyi bir gelecek istediğini de sözlerine ekliyor: “Altı yaşında bir kızım var. Ona bakınca içimi korku kaplıyor. Bu nedenle sorunlarını soykırıma yeltenmeksiniz çözebilen bir toplum yaratılmasında sorumluluk almam gerektiğini düşünüyorum.“