Nakon pokrajinskih izbora: koalicije koje niko nije želeo
3. septembar 2019.
Jozef Fišer je često bio „politički pionir“. Mnogo pre nego što je postao prvi i do sada jedini nemački ministar spoljnih poslova iz redova Zelenih (1998-2005), on je bio i prvi ministar te stranke na nivou jedne nmačke pokrajine. U decembru 1985. godine u Hesenu je, u ime svoje stranke, a u koaliciji sa Socijaldemokratama (SPD), preuzeo resor za životnu sredinu i energiju. Preuzimanje te dužnosti bila je mala politička senzacija, jer su Zeleni tada bili protiv proširenja međunarodnog aerodroma u Frankfurtu i zbog toga u žestokom sukobu sa SPD.
Mnogi članovi Zelenih, stranke osnovane tek 1980. godine, imali su militantnu prošlost, kao „borci na ulici“. I sam Fišer je poticao iz tog miljea. Kulturološke razlike u odnosu na Holgera Bernera, nekada diplomiranog građevinca, a u to vreme premijera Hesena iz redova SPD, nisu mogle da budu veće. „Fotografije na kojima se vidim ja i Zeleni za pregovaračkim stolom neće biti moguće videti ni kao montaža“, rugao se Berner tokom predizborne kampanje. Pa ipak, upravo taj Socijaldemokrata upustio se u avanturu, jer nije imao potrebnu većinu.
Neke koalicije dugo su bile nezamislive
Za Hrišćansko-demokratsku uniju (CDU), Zeleni su i dugo posle toga bili „provokacija“. Stranka koja je u svojoj ranoj fazi između ostalog zahtevala i izlazak Nemačke iz NATO, bila je iz perspektive konzervativaca rizik po bezbednost i pre slučaj za Službu za zaštitu ustavnog poretka. Tek 2008, dakle 23 godine nakon „crveno-zelene premijere“ u Hamburgu, formirana je prva pokrajinska vlada koju su činili CDU i Zeleni. Do tog trenutka je već je bilo deset koalicija SPD i Zelenih, i one su dakle bile već rutina.
Veoma sporna je dugo bila i tzv „crveno-crvena koalicija“, dakle savez SPD i Levice. Na istoku Nemačke strah od takve koalicije prevaziđen je 1998, devet godina nakon okončanja diktature DDR-a. U Meklenburgu Prednjoj Pomeraniji SPD je sklopio svoju prvu koaliciju sa Strankom demokratskog socijalizma (PDS), današnjom Levicom. Tako je naslednicima DDR-ove državne stranke SED pošlo za rukom da dođu na vlast. Tu su međutim pre svega žrtve bivšeg komunističkog režima doživele kao skandal.
Još veći je bio bes kada je 2002. godine i u Berlinu formirana koalicija SPD i PDS – u gradu koji je 28 godina bio podeljen zidom. Uprkos tome, SPD-ov premijer Klaus Voverajt odvažio se na rušenje tabua. Stanovnici istočnog Berlina tako su prvi put dobili osećaj učestvuju u donošenju političkih odluka – iako je raskol nastavljen: u zapadnom delu grada dominirao je SPD, a na istoku PDS.
Uspon AfD stvara nove koalicije
Danas u Nemačkoj postoji više koalicija koje sačinjavaju ne dve, nego čak tri stranke. To je zato što tradicionalne velike ili „narodne“ stranke kako ih u nemačkoj zovu – CDU i SPD – dobijaju svuda sve manje glasova. I zato što niko ne želi u koaliciju sa Alternativom za Nemačku (AfD). Tako nastaju neočekivane alijanse formirane praktično protiv tih desničarskih populista. U Saksoniji-Anhaltu je zbog toga od 2016. godine prvi put na vlasti crno-crveno-zelena koalicija (CDU-SPD-Zeleni). Manje iz naklonosti, a više iz nužde. Nakon izbora u Saksoniji je sada takođe sve na tom trojcu, jer CDU ne želi u koaliciju sa AfD, niti sa Levicom.
U Brandenburgu se sa druge strane čini doći do crveno-crveno-zelene koalicije (SPD-Levica-Zeleni). Takav model prvi put je kreiran u Tiringiji 2014. godine i tu postoji jedna specifičnost: s obzirom na to da je Levica tamo najjača, ona je tada po prvi put imenovala svog premijera – i to u liku Bode Ramelova. U međuvremenu crveno-crveni-zelena koalicija vlada i u pokrajinama-gradovima Berlin i Bremen, ali su tamp premijeri iz redova Socijaldemokrata.
Sve češće koalicije tri stranke
Ukoliko se stranke u Brandenburgu i Saksoniji odluče za koalicije od tri stranke, onda bi pet od šest saveznih pokrajina sa istoka Nemačke na čelu imalo takve saveze. Meklenburg-Prednja Pomeranija bi onda bila jedina pokrajina na istoku na čijem je čelu koalicija dve stranke (SPD i CDU).
Zbog uspona AfD nastaju koalicije koje prvobitno niko nije želeo. Na istoku se sada ubrzano događa ono što se u dvopartijskim koalicijama razvijalo tokom dužeg vremenskog perioda: formiraju se vlade koje su iz ideoloških i programskih razloga dugo vremena važile kao nemoguće.
Sve se čini lakšim sa takozvanom „semafor-koalicijom“ koju čine SPD, Liberali (FDP) i Zeleni (njihove boje su crveno, žuto i zeleno, kao semafor, prim.ur). Takva koalicija premijeru je imala još 1991. godine u Bremenu. Jedna druga konstelacija boja nastala je 2009. godine u Sarskoj oblasti: crno-žuto-zelena. Taj trojac je nazvan „Jamajka-koalicija“, jer zastava te zemlje ima te boje. Nakon izbora za Bundestag, dugo se se činilo da će Angela Merkel formirati prvu „Jamajka-koaliciju“ na saveznom nivou,m ali su Liberali u poslednjem trenutku prekinuli pregovore i odustali od takve alijanse. I u ovom slučaju važi: savezne pokrajine su spremnije da preskoče političke zidove od saveznog nivoa.