یک نوجوان ایرانی دیگر در خطر اعدام
۱۳۸۹ تیر ۱۴, دوشنبه
به گزارش کمیته گزارشگران حقوق بشر، خانواده محمدرضا حدادی اعلام کرده‌اند، احضاریه‌ای برای روز چهارشنبه (۱۶ تیر) به دست آنان رسیده و در آن قید شده که فرزندشان در آن روز اعدام خواهد شد.
محمدرضا حدادی متولد ۲۷ اسفند ۱۳۶۶ در زمان دستگیری ۱۵ سال داشته و متهم به سرقت منجر به قتل است. وی در تحقیقات اولیه و در دادگاهی که در ۸ آبان ۱۳۸۲ برگزار شد اعتراف به سرقت و قتل کرده بود، اما سپس در ۱۶ آبان همان سال طی نامه‌ای به دادگاه نوشت که یکی از متهمین با وعده پرداخت پول از وی خواسته با توجه به صغر سن ارتکاب قتل را به عهده بگیرد. وی همچنین نوشت که فریب متهم دیگر را خورده و در ارتکاب جرم نقشی نداشته است.
محمد مصطفایی، وکیل مدافع محمدرضا حدادی، که تاکنون وکالت چندین محکوم نوجوان را بر عهده داشته است، در مصاحبه‌ای با دویچه وله درباره خبر اعدام قریب‌الوقوع موکلش و دلایل بیگناهی وی شرکت کرد.
دویچه وله: آقای مصطفایی، این خبر منتشر شده که قرار است آقای محمدرضا حدادی، موکل شما را روز چهارشنبه اعدام کنند. به شما هم این خبر رسیده است؟
محمد مصطفایی: نه. اخیراً اخطاریه‌ای را برای خانوادهی محمدرضا حدادی ارسال کرده‌اند و به آنها گفته‌اند که برای آخرین بار بیایید فرزندتان را ملاقات کنید. اما قرار نیست روز چهارشنبه حکمی اجراء شود.
یعنی این اخباری که منتشر شده صحت ندارد؟
این که ملاقات کنند، صحت دارد. ولی این که حکم چهارشنبه می‌خواهد اجراء شود صحت ندارد.
با توجه به آنچه تاکنون راجع به پرونده‌ی حدادی منتشر شده، چه دلایلی وجود داشته که این حکم اعدام باز تأیید شود؟
من صراحتاً در گذشته اعلام کردم، الان هم اعلام می‌کنم که حکمی که علیه محمدرضا حدادی صادر شده، به نظر من حکم صحیحی نیست و ایشان بیگناه است. دلایل متعددی هم تا به حال بیان کرده‌ام که اعلام شده و در مطبوعات هم منتشر شده است. از جمله این که ایشان تحت تأثیر شرایط خاصی در مرحله‌ی مقدماتی به گونه‌ای اغفال و مجبور شده‌اند اقرار کنند که این جرم را ایشان انجام داده‌اند. بعد از این ماجرا منکر ارتکاب جرم شدند و شخص دیگری که جرم را مرتکب شده بود، حتی نامه‌ای نوشت و اعلام کرد که من این کار را انجام داده‌ام. این نامه هم در پرونده موجود است.
دلایل زیادی وجود دارد، از جمله این که متهم در سن ۱۵ سالگی بوده که این جرم انجام شده است. کسانی که در این سن قرار دارند از نظر روحی و روانی و عقلی به آن حد رشد عقلانی که باید برسند نرسیده‌اند و به راحتی اغفال می‌شوند. این مسائل در پرونده وجود دارد، یعنی دلایل کافی برای اثبات این که ایشان این کار را انجام نداده، در پرونده هست.
ولی می‌دانید که من زمانی پرونده‌ی ایشان را قبول و اعلام وکالت کردم که تمام مراحل دادرسی به انجام رسیده بود. حتی رئیس قوه قضاییه هم اذن به اجرای حکم داده بودند. با این حال، بارها ما توانستیم در زمان آقای شاهرودی چندین بار جلوی اجرای حکم را بگیریم و ایشان دستور توقف عملیات اجرایی را صادر کردند. ولی باز هم اخیراً زندان نامه‌ای را صادر کرده و به خانوادهی محمدرضا حدادی اعلام کرده است که ظرف سه روز بیایید و فرزندتان را برای آخرین‌بار ملاقات کنید. این نامه روز سیزدهم، یعنی دیروز صادر شد و اگر از امروز حساب کنیم، تا سه روز مهلت است که خانواده بروند و ایشان را ببینند. قاعدتاً اجرای حکمی در روز چهارشنبه نمی‌تواند وجود داشته باشد. چون از قبل اخطاریه‌ای مبنی بر این موضوع صادر شده است. من در تماسی که گرفتم و با مسئولینی که صحبت کردم، آنها هم گفتند که روز چهارشنبه اجرای حکم ندارند. ولی زمانی را هم به من اعلام نکردند که حکم بخواهد اجرا شود.
طبق آیین‌نامه‌ی اجرای نحوه احکام اعدام و قصاص ۴۸ ساعت قبل از اجرای حکم می‌بایست مراتب اجرا به وکیل محکوم علیه ابلاغ شود. من در پرونده اعلام وکالت کردم و مسئولان اجرای احکام هم این تکلیف را دارند که ۴۸ ساعت قبل از اجرای حکم به من اعلام کنند که این حکم می‌خواهد اجرا شود و من باید در جلسه‌ی اجرای حکم حضور داشته باشم. ولی تا به حال چنین اطلاعی به من داده نشده است و من از زمان اجرای حکم اطلاعی ندارم و یقین دارم که در روز چهارشنبه حکمی در مورد محمدرضا حدادی اجرا نخواهد شد.
آیا این اجرای حکم دیگر حتمی است یا هنوز امکانی وجود دارد که بشود جلویش را گرفت و تبدیلش کرد؟
آخرین حکمی که اجرا شد نسبت به کسانی که سن‌شان کمتر از ۱۸ سال بود، حکم بهنود شجاعی بود که در تهران در زندان اوین اجرا شد و عکس‌العمل‌های بین‌المللی خیلی زیادی داشت، به گونه‌ای که خیلی‌ها متأثر شدند ازاین که یک فرد کمتر از ۱۸ سال اعدام شده است. از آن به بعد اجرایی ما نداشتیم. فکر می‌کنم از این قضیه چندین ماه می‌گذرد.
با توجه به دو نکته‌ی مهم، بر این باورم که رئیس قوه قضاییه می‌تواند جلو اجرای حکم را بگیرد و تردید ندارم که این موضوع و این مسأله ازجمله مسائل انسانی است که فکر نمی‌کنم کاری برای رئیس قوه قضاییه داشته باشد، یا این که اجرا نکردن حکم محمدرضا حدادی ضعفی برای دستگاه قضایی به وجود بیاورد. چه بسا اگر حکم اجرا نشود، به مراتب حیثیت و آبروی کشور ما هست که حفظ می‌شود.
دو نکته‌ای که خیلی مهم است این که اولاً لایحه رسیدگی به جرائم اطفال که در آن مجازات اعدام اطفال حذف شد، در قانون مجازات اسلامی عیناً آمده بود و در قانون مجازات اسلامی اعدام اطفال زیر هجده سال به طور کلی حذف شد و نسبت به قصاص شرطی گذاشته شد که اگر شخصی دارای رشد عقلانی بود قصاص شود و اگر فاقد رشد عقلانی بود، دیگر قصاص نسبت به این شخص منتفی خواهد شد. این مصوبه‌ای است که مجلس در سال گذشته گذراند و در حال حاضر هم در شورای نگهبان یا در مجمع تشخیص مصلحت، الان دقیقاً حضور ذهن ندارم، این مصوبه را ما داریم که بعد از این که تأیید شود، قابلیت اجرا پیدا می‌کند و از این بابت من فکر می‌کنم که چون تکلیف این کودکان هنوز مشخص نشده، حکم هم نباید اجرا شود.
مضافاً بر این که در سال ۱۳۷۲ ما کنوانسیون حقوق کودک را پذیرفتیم و در ماده ۳۷ کنوانسیون حقوق کودک به صراحت آمده است که دولت‌ها نمی‌توانند اطفال زیر ۱۸ سال را به حبس ابد و مجازات مرگ محکوم کنند. بنابراین، این موضوع قانونی را هم ما داریم که منعی است برای اجرای حکم، نه تنها در مورد محمدرضا حدادی، بلکه تمام کسانی که در شرایط ایشان و در سن ایشان مرتکب جرم شده باشند.
نکته‌ی دوم که خیلی مهم است، این است که تنها کشوری که در حال حاضر حکم اعدام را در مورد اطفال زیر هجده سال اجرا می‌کند، ایران است. چند کشور دیگرهم هستند، ازجمله عربستان، سوریه، سودان و یمن، که این‌ها هم در قوانین‌شان اعمال و اجرای حکم اعدام نسبت به اطفال زیر هجده سال را دارند. ولی در چندسال گذشته، به علت فشارهای بین‌المللی و موازین حقوق بشر، من نشنیدم که در هیچ کدام از این کشورها چنین احکامی اجرا شود. ولی متأسفانه در ایران اجرا شده است.
من از این طریق از رئیس قوه قضاییه و مسئولینی که می‌توانند کاری کنند تا اجرای حکم محمدرضا حدادی متوقف شود، این استدعا را دارم که هرچه سریع‌تر، نگذارند که این حکم اجرا شود. اجرای حکم به نظر من کاملاً غیرقانونی است، اگر که اجرا شود. از طرف دیگر هم باید مسائل و جو حاکم بر روابط بین‌الملل را در نظر بگیرند و این موضوع را منتفی کنند.
مصاحبه‌گر: کیواندخت قهاری
تحریریه: جواد طالعی