بحث بر سر تشدید تحریم‌ها علیه ایران
۱۳۸۶ مهر ۱۶, دوشنبه
«آمریكا جلوی منطق هسته‌یی ایران كم آورده است و راهبرد آن‌ها دیگر خاصیت ندارد.» این تنها جمله‌ای بود که محمود احمدی‌نژاد در سخنرانی خود در دانشگاه تهران در روز دوشنبه (۱۶ مهر) در باره‌ی چالش هسته‌ای ایران بر زبان آورد. یک روز قبل‌تر احمدی‌نژاد در جلسه هیئت دولت نیز اعلام آمادگی آمریکا برای مذاکره با ایران را رد کرد و مدعی شد که «ما هیچ وقت طالب مذاکره با آمریکا نبوده ایم.» او با این موضع‌گیری به اظهارات اخیر جرج دبلیو بوش در مصاحبه با تلویزیون العربیه واکنش نشان می‌داد. بوش در آن مصاحبه گفته بود که به شرط انصراف ایران از غنی‌سازی اورانیوم، واشنگتن حاضر است با تهران بر سر میز مذاکره بنشیند.
رئیس جمهور آمریکا در آن مصاحبه بر تمایل دولتش به حل دیپلماتیک چالش هسته‌ای ایران تاکید گذاشت. گزارش روز یکشنبه روزنامه واشنگتن پست نیز حاکی از آن است که کاخ سفیدبه رغم مطرح‌دانستن همه گزینه‌ها، در حال حاضر بیش از همه به تآثیر تشدید تحریم‌های اقتصادی در واداشتن ایران به تغییر موضعش باور دارد.
عراق موضوع تشدید تنش میان تهران و واشنگتن
با این همه، در مورد چالش دیگر ایران و آمریکا، یعنی وضعیت امنیتی عراق، به نظر می‌آید که تهران و واشنگتن روز به روز لحن و مواضع تندتری نسبت به یکدیگر پیدا می‌کنند.
فرهادی، مشاور اقتصادی استانداری کرمانشاه که اواخر شهریور توسط نیروهای آمریکا در کردستان عراق دستگیر شد، کماکان در بازداشت نیروهای یادشده است.
تهدیدات جمهوری اسلامی و انسداد دو هفته‌ای مرز ایران با کردستان عراق و همچنین میانجیگری سران این منطقه نیز تا کنون نتوانسته است موجب آزادی فرهادی از بازداشت نیروهای آمریکایی شود. آمریکا فرهادی را از فرماندهان سپاه قدس پاسداران انقلاب می‌داند. سپاه قدس از نظر واشنگتن متهم به پشتیبانی از نیروهای شورشی عراق و قاچاق سلاح به این کشور است و در واردآوردن ضربه به نیروهای آمریکا نقش فعالی ایفا می‌کند.
روز شنبه گذشته (۱۴ مهر) ژنرال دیوید پتریوس، فرمانده نظامی آمریکا در عراق، حسن کاظمی قمی، سفیر ایران در عراق را نیز به عضویت در نیروی قدس سپاه پاسداران متهم کرد. به گفته پتریوس تنها مصونیت دیپلماتیک کاظمی باعث شده که وی دستگیر نشود. در دو دور مذاکره‌ای که در نیمه نخست سال جاری میلادی میان ایران و آمریکا در مورد مسائل امنیتی عراق به عمل آمد، کاظمی قمی از سوی جمهوری اسلامی با همتای آمریکایی خود در عراق به مذاکره نشست.
با طرح اتهام پتریوس علیه سفیر جمهوری اسلامی در عراق، نه تنها چشم‌انداز دور دیگری از مذاکره میان آمریکا و ایران بیش از پیش در هاله‌ای از ابهام و تردید قرار گرفته است، بلکه موضوع عراق می‌رود که به جای گشایش، احتمالاَ وخامت بیشتری را در مناسبات تنش‌آلود دو کشور به وجود آورد.
غنی‌سازی موضوع اصلی چالش
محمود احمدی‌نژاد در سخنان روز یکشنبه خود در جلسه هیئت دولت توقف غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران را منتفی اعلام کرد و مدعی بازگشت پرونده هسته‌ای ایران به مسیر عادی و محوریت دوباره نقش آژانس اتمی در آن شد. این در حالی است که بحث و رایزنی‌های بین‌المللی در مورد اقدامات بعدی برای واداشتن ایران به تعطیل چرخه سوخت هسته‌ای‌اش ادامه دارد و اکثر نگاه‌ها به نتایج مذاکرات آتی محمد البرادعی و خاویر سولانا با مقامات جمهوری اسلامی دوخته شده است.
گروه ۵ + ۱، متشکل از اعضای دائم شورای امنیت و آلمان در مذاکرات اواخر سپتامبر خود به مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا مأموریت داد، تا اواخر نوامبر گزارش تازه‌ای از میزان همکاری ایران در زمینه تعلیق غنی سازی اورانیوم و رفع ابهامات از برنامه هسته‌ای‌اش ارائه کنند.
تصمیم در باره تشدید تحریم‌ها علیه ایران تابعی خواهد بود از مضمون این گزارش‌ها و نحوه همکاری جمهوری اسلامی در اجرای دو قطعنامه قبلی شورای امنیت. در قطعنامه‌های ۱۷۳۷ و ۱۷۴۷ شورای امنیت علیه ایران، رشته تحریم‌هایی به اجرا گذاشته شده تا این کشور غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند و ابهامات و سوءظن‌ها از برنامه هسته‌ای‌اش را رفع نماید. در مورد دوم، جمهوری اسلامی همکاری با آژانس اتمی را آغاز کرده، اما در زمینه غنی‌سازی اورانیوم با این استدلال که چنین خواستی مغایر حقوق قانونی و مسلم کشورهاست حاضر به توقف فعالیت‌هایش نشده است.
پیشنهاد فرانسه: موافقان و مخالفانش
در این میان پیشنهاد برنارد کوشنر، وزیر خارجه فرانسه به اتحادیه اروپا مبنی بر تشدید تحریم‌ها علیه ایران خارج از مصوبات شورای امنیت، کماکان موضوع بحث محافل سیاسی و رسانه‌ای کشورهای اروپایی است. کوشنر در نامه خود به همتایان اروپایی‌اش نوشته است که «زمان به زیان ما در حال سپری‌شدن است، زیرا ایران روز به روز به تکنولوژی غنی‌سازی اورانیوم تسلط بیشتری پیدا می‌کند، که عملاَ به معنی در اختیارگرفتن انرژی اتمی برای اهداف نظامی است.»
با استناد به این ارزیابی، کوشنر تقاضای تشدید هرچه سریعتر تحریم‌ها علیه ایران را مورد تأکید قرار داده است. این تقاضا با مخالفت آلمان، ایتالیا، اسپانیا و اتریش روبرو شده، اما بریتانیا از آن حمایت کرده است. وزرای خارجه اتحادیه اروپا قرار است در جلسه‌ی ۱۵ اکتبر خود در باره‌ی پیشنهاد کوشنر رسماَ بحث و رایزنی کنند.
در همین حال، گوردون براون، نخست‌وزیر بریتانیا در یک مصاحبه مطبوعاتی در روز دوشنبه(۱۶ مهر)ضمن ابراز امیدواری به حل مسئله هسته‌ای ایران از راه‌های دپیلماتیک گفت که با این وجود، او"هیچ گزینه ای را در این مورد منتفی نمی‌داند." به گفته براون برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران "نقض پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای است" و بریتانیا حاضر است با شیوه‌هایی که تاکنون بکاربرده ، از جمله تحریم ها با آن مقابله کند.
بازرسان آژانس در تهران
با وجود آن که خاویر سولانا، هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا، قرار است در چارچوب مأموریتی که از سوی گروه ۵+۱ به عهده گرفته، با علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران گفت‌وگو کند، ولی تا کنون وقت مشخصی برای دیدار این دو تعیین نشده است.
این در حالی است که در چارچوب همکاری ایران با آژانس اتمی برای رفع ابهامات از برنامه هسته‌ای‌اش، قرار است تیم فنی آژانس صبح سه‌شنبه (۱۷ مهر) به سرپرستی اولی هاینونن، معاون محمد البرادعی ، برای دور دوم مذاكرات ایران و آژانس درباره سانتریفیوژهای پی – یك و پی – دو وارد تهران شود.
ایران در اظهاریه‌ای که سال ۲۰۰۳ در باره برنامه هسته‌ای تسلیم آژانس اتمی کرد، ذکری از در اختیارداشتن نقشه طراحی سانتریفیوژهای پی ۲ نکرده بود. با پی‌بردن آژانس به این امر،جمهوری اسلامی بار دیگر به مخفی‌کاری و عدم شفافیت در برنامه هسته‌ای اش متهم شد. در حال حاضر پاسخ به این سؤال که نقشه یادشده را جمهوری اسلامی از کجا دریافته کرده و تا چه حد آن را در غنی‌سازی اورانیوم به کار گرفته، به یکی از موضوعات مهم مذاکره تهران با آژانس بدل شده است.