ابهام‌ها و تردیدها در دیپلماسی اتمی جمهوری اسلامی
۱۳۸۷ فروردین ۱۳, سه‌شنبه
سال ابهام
سیدمحمد علی حسینی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، در آخرین نشست مطبوعاتی سال گذشته گفت که در فعالیت‌های اتمی ایران بن‌بستی رخ نداده است. او گفت که «این فعالیت‌ها بسیار شفاف و روشن در چارچوب معاهده NPT، اساسنامه و مقررات آژانس در حال انجام است و ادامه می‌یابد.»
در سال تازه مقامات جمهوری اسلامی سخن تازه‌ای در مورد رویکرد بین‌المللی‌ان در کشمکش اتمی مطرح نکرده‌اند. پیام‌های نوروزی کلی‌گویی‌های همیشگی را داشته‌اند. سال تازه با ابهام آغاز شده است: ابهام در این مورد که جمهوری اسلامی بر سر چه موضوع‌هایی و با چه کشورها و نهاد‌هایی گفت‌وگو خواهد کرد.
تردید در تعامل با گروه کشورهای شش‌گانه
سخنگوی وزارت خارجه، تأکید را بر تدام تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گذاشته است. گفته‌ی او مکمل گفته‌ی رئیس جمهور احمدی‌نژاد در این مورد است که ایران دیگر با گروه ۵ + ۱ (پنج عضو دایمی شورای امنیت بعلاوه آلمان) گفت‌وگویی نخواهد داشت. احمدی‌نژاد در واکنش به قطعنامه‌ی سوم شورای امنیت چنین موضعی گرفت. موضع او را البته وزیر خارجه، منوچهر متکی تعدیل نمود. متکی در مصاحبه‌ای به تاریخ نهم مارس در پاسخ به پرسش یک خبرنگار در مورد تمایل ایران به مذاکره با اتحادیه اروپا، از آمادگی دولت متبوع خود برای ادامه گفتگوهای "سازنده و هدفمند" در مورد برنامه‌های هسته‌ای خبر داد.
دیپلماسی جمهوری اسلامی در سال گذشته
آیا تردید در مورد نحوه‌ی تعامل با اتحادیه‌ی اروپا و شورای امنیت نشان‌دهنده‌ی آن است که جمهوری اسلامی بر آن است که ارتباط‌های جهانی خود را در زمینه‌ی کشمکش اتمی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی محدود کند؟ هنوز نمی‌توان با قطعیت در این مورد نظر داد.
در سال گذشته خطوط کلی سیاست تهران چنین بود: کسب اعتماد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، جلب نظر چین و روسیه، پیشبرد مذاکرات با اروپا. نقشه‌ی گذاشتن آژانس از یک‌سو و چین و روسیه از سوی دیگر در برابر بقیه‌ی طرف‌های درگیر در کشمکش اتمی، موفق از کار درنیامد. آژانس از تلاش تهران برای تعامل با وین استقبال کرد، اما در نهایت فعالیت‌های اتمی جمهوری اسلامی را فعالیت‌هایی ندانست که بتوان گفت شفاف هستند و شک و شبهه‌ای در مورد آنها وجود ندارد. چین و روسیه بهره‌های سیاسی و اقتصادی لازم را از مشی جمهوری اسلامی بردند، اما در نهایت بر پایه‌ی منافع جهانی خود عمل کردند و با قطعنامه‌ی سوم در شورای امینت موافقت نمودند. دید اروپا نیز نسبت به ایران مدام منفی‌تر شد. جمهوری اسلامی به هیچ چیزی نرسید، اما در داخل پیاپی جشن هسته‌ای گرفت و به مردم خبر خوش هسته‌ای داد.
اهمیت اروپا
جمهوری اسلامی نمی‌تواند بدون تعامل با اتحادیه‌ی اروپا رابطه‌ی مؤثری با چین و روسیه بگیرد. رابطه‌‌ای هم که به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی محدود شود، مؤثر نیست، زیرا آژانس به هر نتیجه‌ای برسد، برداشتهایی که از فعالیت‌های اتمی جمهوری اسلامی دارد موضوع تفسیر قرار می‌گیرد، و تفسیرکنندگان اصلی در شورای امنیت نشسته‌اند. کانال اصلی ارتباطی با شورای امنیت برای ایران در حال حاضر اروپاست. پس تردید جمهوری اسلامی در ادامه‌ی مذاکره با اتحادیه‌ی اروپا می‌تواند به منزله‌ی بن‌بستی در کل دیپلماسی تهران در رابطه با کشمکش اتمی تلقی شود.
تشویق جمهوری اسلامی به مذاکره
تردیدهای جمهوری اسلامی در تعامل با اتحادیه‌ی اروپا و با گروه ۵+۱، از دید این طرف‌های مذاکره پنهان نمانده است. سیاست عمومی نه منزوی کردن بیشتر تهران، بلکه تشویق و فراخوان مقامات ایران به مذاکره است. در اروپا بر سر "بسته‌های پیشنهادی" مختلف، که مشوق ایران برای مذاکره و نشان دادن انعطاف باشد، اندیشه می‌شود. در دیدارهای وزیران امور خارجه اتحادیه‌ی اروپا در ماه مارس در این مورد مشور‌ت‌هایی صورت گرفته است.
اظهارات تازه‌ی ویتالی چورکین (Vitaly Churkin) سفیر روسیه در سازمان ملل دلیلی دیگری در این مورد است که برای جمهوری شانسی وجود ندارد که بخواهد دیپلماسی خود را به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و احیانا روسیه و چین محدود کند. چورکین در روز ۳۱ مارس در مصاحبه‌ای گفته است که امتناعی که ایران برای مذاکره با گروه ۵+۱ نشان می‌دهد کمکی به حل مشکل نمی‌کند و برخوردی سازنده نیست. چرکین اظهار امیدواری کرده است که مقامات تهران موضع خود را تغییر دهند و به پشت میز مذاکره بازگردند.
ر / رویترز، ایرنا