قهرمان محلی: ستار پهلوان حافظ آثار باستانی افغانستان

آثار باستانی افغانستان در وضعیت خوبی قرار ندارند. جنگ های ویرانگرادر افغانستان صدمه های شدیدی به آثار باستانی این کشور وارد کرد. رفتارخلاف قانون ورعایت نکردن قوانین در سالهای اخیر نیزباعث شد ه اند که حفاری های خودسر و قاچاق آثارباستانی به یک حرفه تبدیل شود.

در نزدیک به یک و نیم دهه اخیر دولت کارهایی برای جلوگیری از این روند انجام داده است. نقش مردم اما در این زمینه کمرنگ بوده است؛ حالا ستار پهلوان یک شهروند هرات برای حفظ آثار باستانی تلاش می کند.

خانه فرهنگی افغانستان درهرات موزیمی را به خاطر حفظ آثار باستانی ایجاد کرده که به گفته مسئول این نهاد در آن ده ها اثر که قدامت شماری از آنها به صدها سال می رسد نگهداری می شوند.

ستار پهلوان بارک، موسس این نهاد است. به باورگروهی از مردم هرات این شخص توانسته با این کارش از قاچاق آثار تاریخی زیادی از این دیار جلو گیری کند.

برعلاوه حفظ آثار تاریخی در موزیم، ستار پهلوان عکس هایی قدیمی از پادشاهان افغانستان، نویسنده گان و شاعران، نسخه های قدیمی خطی و تابلوهای نقاشی مدرن را نیز جمع آوری کرده است.

پهلوان بارک می گوید این آثار را طی مدت 40 سال جمع آوری نموده است. او هدف از ایجاد این موزیم را آشنایی مردم با تاریخ و تشویق شان به حفظ آثار تاریخی عنوان می کند: «هزاران پارچه آثار تاریخی است که همه را جمع کرده ام و برای نمایش به ملت افغانستان نگهداری می کنم. این آثار از همه افغانستان است». ستار پهلوان که در جوانی اش تجارت پیشه بوده، شمار زیادی از آثار این موزیم را از عتیقه فروشان و تاجران هرات خریده است.

به گفته او این موزیم با مجوز رسمی دولتی فعال شده است. او مخالف حفاری های خودسر و قاچاق آثار باستانی است. به همین منظور آثار این موزیم را ثبت دولت کرده است. پهلوان نگران وضعیت آبده های تاریخی در این ولایت باستانی است.

ولایت هرات در غرب افغانستان یکی از ولایت های افغانستان است که تاریخ کهن دارد و زمانی مهد تمدن و دانش در منطقه بوده است. اکثر بیش از 800 آبده تاریخی درمکانهای مختلف کهن و تاریخی این ولایت، در حال حاضر با خطر فروپاشی مواجه می باشند.

قرار بود بخش هایی از هرات به عنوان میراث های فرهنگی جهان در سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد "یونسکو" ثبت شود؛ اما به خاطر ناتوانی دولت در برآورده کردن شرایط این سازمان مبنی بر حفظ این آبده ها، ثبت نشدند.

مرکز بازتوانی معتادان

"ما بار اول از گل نازکتر برایش نمی گوییم. خدمتش را هم می کنیم و همه امکانات و مصارفش را هم می دهیم. اما اگر دوباره برود و مواد مخدر استفاده کند، طور دیگری با او رفتار می کنیم". این جمله ها را ستار پهلوان به اقارب یکی از معتادان در ولایت هرات می گوید که او را برای درمان به "مرکز توانبخشی شیخ احمد کهدستانی" آورده اند. ستار پهلوان این مرکز را با هزینه شخصی و در باغ شخصی خویش در حومه هرات تاسیس کرده است.

چنانچه از نامش هویداست، اودرجوانی پهلوانی می کرده و سخت مخالف استفاده از موادمخدر و اعتیاد است: «معتادان در این مرکز ترک اعتیاد تا ده روز اول هیچ ملاقاتی ندارند. اما می توانند از طریق تلفن با اقارب شان صحبت کنند».

ضیا مالدار، یک جوان هراتی است که 22 سال به مواد مخدر آغشته بود. او دو سال پیش از طریق سیستم معتادان گمنام در ایران توانست عملش را ترک کند و پس از بازگشت به هرات درتلاش این برآمد تا کمپی با همان سیستم را در این ولایت راه اندازی کند.

آقای مالدار می گوید سیستم ترک معتادان گمنام به شیوه استفاده بیشتر آب و روان درمانی و بدون استفاده ازادویه کیمیاوی انجام می شود: «وقتی به هرات برگشتم به ادارات دولتی و تاجران زیادی مراجعه کردم، اما هیچ کس حاضر نشد که چنین محیط و امکاناتی را در اختیارم بگذارد».

او که حالا مسول مرکز بازتوانی معتادان شیخ احمد کهدستانی است می افزاید؛ ستار پهلوان او را برای ایجاد این کمپ یاری کرد: «بلاخره نزد حاجی ستار پهلوان رفتم و سرگذشتم را برایش تعریف کردم. او استقبال کرد و گفت اگر کاری شود که این جوانان معتاد و درمانده کمک شوند خوب می شود. یک ساختمان را در شهرکش در خدمتم گذاشت و مصارف اش را هم می دهد. خودش همه روزه می آید و از اینجا نظارت می کند».

کمتر از 6 ماه از تاسیس این مرکز ترک اعتیاد می گذرد. تاکنون 280 تن درمرکز مذکور مؤفق به ترک اعتیاد گردیده و حالا نیز بیش از 400 تن در این مرکز تحت درمان و توانبخشی قرار دارند.

ستار پهلوان در مورد انگیزه ایجاد کمپ ترک اعتیاد می گوید: «شبی از شب ها زنی دروازه خانه ام را زد. فکر کردم گدا است و برایش پول دادم. گفت پول نمی خواهم؛ بلکه می خواهم به درمان دو مریضم کمک کنی. گفتم چه مریضی دارند؟ گفت که معتاد هستند. تصمیم گرفتم به خواسته ضیا مالدار لبیک بگویم و با هم این کار را شروع کردیم».

اعتیاددر افغانستان به یک پدیده روزافزون و مشکل ساز تبدیل شده است. بنابر آمار رسمی ارائه شده از سوی وزارت صحت عامه و وزارت مبارزه با مواد مخدر، این کشور بیش از 3 میلیون معتاد دارد که در میان آنها ده ها هزار کودک و زن نیز شامل هستند.

چندی قبل منطقه کمرکلاغ درحومه شمالی شهر هرات به نام شهرک معتادین مسما شده بود. همه معتادان در این محل تجمع کرده بودند و مشکلی جدی را برای شهروندان هرات به وجود آورده بودند.

عبدالغفور که یک سال می شود از طریق سیستم معتادان گمنام از اعتیاد پاک شده و در مرکز بازتوانی شیخ احمد کهدستانی مشغول است، می گوید: «اگر افراد زیادی مانند ستار پهلوان وجود داشته باشند، اعتیاد از افغانستان محو خواهند شد. او خیلی دراین زمینه کمک کرده است. چندی پیش از دهنه کمرکلاغ که شهرک معتادین شده بود، ما از میان 700 معتاد 100 تن را اینجا آوردیم. ما می خواهیم به همدردمان کمک کنیم. اما بودجه کافی را برای پذیرش همه آنها نداریم».

ستار پهلوان علاوه بر این در ولایت هرات باغ وحش، پارک تفریحی و گلخانه رایگان نیز ساخته است. شماری از فرهنگیان هرات می گویند ستار پهلوان بر علاوه اینکه توانسته صدها انسان را از بیماری خانمان سوز اعتیاد نجات دهد، برای اشتغال زایی برای مردم و نگهداری آثار باستانی نیز کارهای با ارزشی انجام داده است.

ستار الکوزی یکی از فرهنگیان هرات می گوید: «او در یک و نیم دهه اخیر تلاش کرده که به نیازمندان کمک کند و کارهایی بکند که مردم خوشحال و خندان باشند. مثلا در موزیمی که ایجاد کرده است، همه آثار باستانی را که به احتمال زیاد از افغانستان خارج می شدند از هزینه شخصی اش خریداری کرده و درمعرض دید مردم قرار داده تا از تاریخشان با خبر شوند».

هرات در غرب افغانستان یکی از شهرهای نسبتا آرام به شمار می رود. این ولایت ظرفیت زیادی دارد که به یک مرکز جهانگردی و درآمدزا تبدیل شود. برخی از شهروندان دیگر شهرهای افغانستان برای تفریح به این ولایت سفر می کنند. همه ساله شماری خارجی ها نیز به این ولایت می روند که رقم گردشگران خارجی در این ولایت، نسبت به گذشته رو به افزایش است.

در ولایت هرات علاوه بر دولت، مردم نیز در ساخت و ساز و ایجاد سهولت های اجتماعی سهم مهمی دارند. مراکز خدمات عامه و مراکز فرهنگی زیادی هستند که توسط مردم ایجاد شده اند. شهروندان هرات حالا به ستار پهلوان و افرادی مثل او با دید قهرمانان محلی می نگرند.