بازسازی ارگ هرات، اقدامی امیدوارکننده در افغانستان

ارگ تاریخی هرات که به قلعه اختیارالدین نیز معروف است، از بين رفته بود، ولي امروز این ساختمان ترميم شده و دوباره به تاريخ روزگاران سكندر كبير برگشته كه خود نشانه توسعه در يك كشور جنگ زده است.

صد ها هنرمند افغان جهت بازسازي اين قلعه به شکل گذشته اش، كار نمودند. بنیاد آغا خان که به کارهای فرهنگی علاقمند است، در بازسازی ارگ هرات همکاری کرده است. ایالات متحده امریکا و آلمان نیز برای احیای مجدد این قلعه باستانی چهار میلیون دالر کمک کردند.

رایان کراکر، سفیر ایالات متحده امریکا در کابل، در گذشته یکی از جهانگرانی بود که از این منطقه دیدن می کردند. او روز یک شنبه هفته روان با مقام های افغانستان این ارگ تاریخی را بعد از بازسازی افتتاح کرد.

کراکر گفت: «35 سال پیش جهانگردان از سراسر جهان به اين جا مي آمدند تا گنجينه هاي فرهنگي، تاريخی و چشم اندازهاي ملي بی نظیر آن را تماشا کنند».

سفیر امریکا افزود: «ما منتظر هستيم روزي فرا رسد كه افغان ها و بازديدكنندگان از سراسر جهان يك بار ديگر اين جا بيايند و در مورد تاريخ غني افغان ها چيزهاي بياموزند و از مهمان نوازي سترگ و خوب آنها كه سزاوار اين سرزمين و مردم آن است، لذت ببرند».

صنعت توریسم يا جهانگردي در افغانستان، جايي كه حدود 150 هزار سرباز خارجي در دهمين سالگرد نبرد شان عليه شورشيان طالبان در حال جنگ قرار دارند، موضوع قابل تصور نیست. به دلیل همین ناامنی ها است که این جهانگردان نمی توانند به سادگی وارد این کشور شوند.

بازسازی ارگ اختیار الدین با خشت هایی به اشکال مختلف نمادی از آرزوهای ملتی است که از یک منازعه خونین به در آمده است. چنانچه کراکر گفت: «طوری که این ارگ بیان می دارد که افغانستان به مثابه یک ملت بزرگ ایستاده بود، حالا یک بار دیگر قامت خواهد برافراشت».

اجمل میوندی، مدیر اجرایی بخش فرهنگی بنیاد آغا خان گفت: «طوری که همه ما در کنار دیوارهای بلند این بنای پرابهت تاریخی از ثمره کارهای خود برای حفظ آن تجلیل می کنیم، می خواهم به حاضران جلسه یادآوری کنم که محلات و ساختمان هایی که در این شهر تخریب شده اند، بسیار بیشتر از چند ساختمانی است که ما در این چند سال مجدداً احیا کرده ایم».

وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان مسوولیت مواظبت از این ارگ را که سالیان متمادی از جنگ های زمینی میان فارس ها، ازبک ها و افغان ها و امروز طالبان جان سالم به در برده، به دوش دارد.

ساختمان کنونی در کنار ارگ تاریخی بنا شده است که شماری از مورخین می گویند به لوسیله شاه جنگجوی مقدونیه، سکندر کبیر در سال 330 قبل از میلاد ساخته شده است. سنگرها و برج های آن که هنوز ایستاده است و تصور می شود که در قرون 14 یا 15 میلادی بعد از آن که توسط اشغال گران مغول تخریب گردید، دو باره اعمار گردیده است. برخی از کاشی های آبی آن دوره هنوز هم در برخی مناره ها دیده می شود.

یونسکو، سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد در سال های 1970 به نوسازی اساسی بخش هایی از این آثار باستانی پرداخت. وزارت فرهنگ نظارت بخش های آن را در سال 2005 به عهده گرفت و از سال 2008 بدین طرف بخش فرهنگی بنیاد آغا خان، حکومات ایالات متحده و آلمان برای بازسازی ساختمان و اعمار یک موزیم در کنار ارگ کار کردند.

محمد رفیق، یک سنگ کار از هرات که در این پروژه کار کرده، گفت که او با کار کردن در این جا احساس غرور می کند، زیرا وی آن را بخشی از بازسازی گسترده کشورش می داند.

او گفت: «این فقط به دست آوردن پول نیست، بلکه کار خوبی برای انجام دادن است ... این از جمله بزرگترین اثر تاریخی در منطقه است. ما تلاش نهایی خود را برای بازسازی این بناها انجام می دهیم تا نمای سابقه ساختمان را داشته باشد».

در درون ارگ تاریخی هرات، موزیم ملی هرات قرار دارد که یکی از چهار موزیم ولایتی افغانستان است که به روی همگان باز است. موزیم هنرهای اسلامی برلین که با انستیتوت باستان شناسی آلمان کار می کند، در تهیه آثار مصنوعی و نمایش آن همکاری کرده است. از جمله حدود 1100 قلم اثر تاریخی از منطقه هرات، تقریبآ 250 آن به نمایش گذاشته شده است.

بسیاری این آثار مربوط به قرن های دهم و سیزدهم میلادی است، زمانی که هرات مرکز سیاست و فرهنگ بود. ظروف سفالین، وسایل فلزی، سنگ مقبره بهزاد نقاش بزرگ پارسی و نسخه های خطی شامل این آثار هستند.

نانسی دوپری، امریکایی که برای چندین دهه برای حمایت و حفظ فرهنگ و گنجینه های تاریخی افغانستان کار کرده است، در خارج موزیم ایستاد شده و به سایه برج های ارگ نگاه می کند. او می گوید: «من چندین بار این جا بوده ام، اما این کاملا فرو ریخته بود. حالا این هیجان انگیز است».

خانم نانسی دوپری ادامه می دهد: «من تصور می کنم نکته بسیار جالب این است که سر انجام می بینی بعضی چیزها به انجام رسیده است، من کارهای ناتمام زیادی را دیده بودم».

اسوشیتد پرس/ ن. نوری

ویراستار: عارف فرهمند