Ένας Γερμανός πρόεδρος πρώτη φορά στην Κύπρο

Είναι μια ιστορική επίσκεψη για τη Γερμανία, την Κύπρο και την ευρωπαϊκή διπλωματία. Για πρώτη φορά ένας Γερμανός πρόεδρος επισκέπτεται την Κύπρο από την ανεξαρτησία της στις αρχές της δεκαετίας του ´60. Η επίσημη επίσκεψη του Ομοσπονδιακού Προέδρου Φρανκ-Bάλτερ Σταϊνμάιερ συμπίπτει επίσης με σημαντικά ορόσημα: 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή, 20 χρόνια από την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, 35 χρόνια από την Πτώση του Τείχους του Βερολίνου, 75 χρόνια από τη θέσπιση του Γερμανικού Συντάγματος.

Η επίσκεψη του Γερμανού Προέδρου στην Κυπριακή Δημοκρατία, ύστερα από πρόσκληση του Προέδρου Νίκου Χριστοδουλίδη, είναι υψηλού συμβολισμού. Βέβαια στην Κύπρο είχε ξαναβρεθεί ο Φρανκ-Bάλτερ Σταϊνμάιερ και το 2015 ως Σοσιαλδημοκράτης υπ. Εξωτερικών στον «Μεγάλο Συνασπισμό» υπό την καγκελάριο Άγκελα Μέρκελ. Τότε είχε εκφράσει το «μεγάλο ενδιαφέρον» της Γερμανίας για επίλυση του Κυπριακού. Τότε ακόμη επικρατούσε αισιοδοξία, δύο χρόνια πριν από τις αδιέξοδες διαπραγματεύσεις στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας το 2017.

Το 2024 ο κόσμος και η Ευρώπη έχουν αλλάξει. Το γερμανικό ενδιαφέρον για την ειρήνη, τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου παραμένει όμως αναλλοίωτο. Ούτε η «αισιοδοξία» του Βερολίνου για «εποικοδομητικές διαπραγματεύσεις» προς επίτευξη λύσης στο Κυπριακό έχει αποσοβηθεί, σύμφωνα με ανώτατες γερμανικές πηγές. Αναπόφευκτα, η συγκυρία κινητικότητας στο Κυπριακό, λίγο μετά τον διορισμό ειδικής απεσταλμένης από τον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, αναμένεται να τροφοδοτήσει το περιεχόμενο των συναντήσεων του Γερμανού Προέδρου στο νησί, παρά το γεγονός ότι η επίσκεψη προγραμματιζόταν από καιρό και σε πρώτη ανάγνωση φαντάζει εθιμοτυπική.

Κυπριακό και εξελίξεις στη Μ. Ανατολή 

Συγκεκριμένα, η άφιξη του Προέδρου της Γερμανίας στην Κύπρο δίνει την ευκαιρία στον ομόλογό του κ. Σταϊνμάιερ, Νίκο Χριστοδουλίδη, να τον ενημερώσει για τις εξελίξεις στην περιοχή, μετά την επίσκεψη της απεσταλμένης του Αντόνιο Γκουτέρες στο νησί, Μαρίας Άνχελα Ολγκίν Κουεγιάρ. Η ίδια μάλιστα βρέθηκε προ ημερών και στην Άγκυρα. Από την πλευρά της γερμανικής προεδρίας, σύμφωνα με πληροφορίες, ο Γερμανός πρόεδρος αναμένεται να αναδείξει τη σημασία διατήρησης της διαδικασίας επίλυσης του Κυπριακού υπό τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την επίσκεψή του στο Βερολίνο, ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Χριστοδουλίδης είχε επισημάνει και την προοπτική ανάδειξης Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή, κάτι που προς το παρόν δεν φαίνεται να αποτελεί θέμα συζήτησης.

Από εκεί και πέρα, για τη Γερμανία η επίσκεψη Σταϊνμάιερ στην Κύπρο εντάσσεται στο πλαίσιο της εντατικοποίησης των διμερών σχέσεων την τελευταία διετία. Μέσα σε αυτό το διάστημα βρέθηκαν στο Βερολίνο δύο Πρόεδροι της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο Νίκος Αναστασιάδης και ο Νίκος Χριστοδουλίδης, δύο υπ. Εξωτερικών, ο Ιωάννης Κασουλίδηςκαι ο Κων/νος Κόμπος αλλά και η Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων Αννίτα Δημητρίου.

Οι δηλώσεις του καγκελάριου Όλαφ Σολτς στο πλαίσιο της επίσκεψης του Νίκου Χριστοδουλίδη την πέρασμένη άνοιξη στη γερμανική πρωτεύουσα περί γερμανικής στήριξης στη λύση διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας για το Κυπριακό στη βάση των αποφάσεων του ΟΗΕ δίνουν άλλωστε τον τόνο.  Σύμφωνα με πληροφορίες της DW, το Βερολίνο αξιολογεί επίσης θετικά και την πρόσφατη προσέγγιση Ελλάδας-Toυρκίας των τελευταίων μηνών,η οποία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως καλή συγκυρία αλλά και ευκαιρία για το Κυπριακό.

Στο επίκεντρο όμως της επίσκεψης Σταϊνμάιερ στην Κύπρο αναμένεται να βρεθούν αναπόφευκτα και οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, με διπλωματικούς κύκλους να εκτιμούν ότι η Κύπρος ως κράτος-μέλος της ΕΕ θα μπορούσε να παίξει ενισχυμένο ρόλο-κλειδί στην εύθραυστη αυτή περιοχή, δεδομένης της γεωπολιτικής θέσης της αλλά και των διαχρονικά και σταθερά καλών σχέσεων τόσο με το Ισραήλ όσο και με τον αραβικό κόσμο. Πτυχές του σύνθετου γεωπολιτικού παζλ της περιοχής, τις οποίες λαμβάνει σοβαρά υπόψιν και το Βερολίνο. Σημειωτέον ότι η Γερμανία αναγνωρίζει τη συμβολή της Κύπρου στην απομάκρυνση αμάχων από τη Μέση Ανατολή αλλά και τις δυνατότητες που μπορεί να προσφέρει ως κόμβος ανθρωπιστικής βοήθειας.

Πυκνό πρόγραμμα υψηλού συμβολισμού

Ήδη από την κατάρτιση του προγράμματος της επίσκεψης Σταϊνμάιερ στην Κύπρο, εξάγονται πάντως μηνύματα για τη στάση της Γερμανίας, καθώς ο Πρόεδρος της Γερμανίας επέλεξε να εντάξει το Σπίτι της Συνεργασίας στα σημεία που θα επισκεφθεί. Επί της Πράσινης Γραμμής στην Λευκωσία, στην οδό όπου βρίσκεται το ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας, το οποίο από το 1974 εξυπηρετεί ως έδρα της ειρηνευτικής δύναμης και τόπος διεξαγωγής συνομιλιών, το Σπίτι της Συνεργασίας εγκαινιάστηκε το 2008 ως χώρος δικοινοτικής συνεργασίας και στέγασης ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται και στις δύο πλευρές των οδοφραγμάτων.

Η επίσκεψη του Προέδρου Σταϊνμάιερ στο Σπίτι της Συνεργασίας είναι η πρώτη ξένου ηγέτη και δίνει το στίγμα της παρουσίας του στο νησί, ειδικά αφού συνδυάζεται με επίσκεψη στο ανθρωπολογικό εργαστήρι της Διερευνητικής Επιτροπής για τους Αγνοουμένους και στην έδρα της αποστολής των Ηνωμένων Εθνών.Σημειώνεται πως οι εργασίες της ΔΕΑ συγχρηματοδοτούνταν επί σειρά ετών από το γερμανικό κράτος μέχρι και το 2023, όταν και το Βερολίνο έληξε την οικονομική στήριξη στο πλαίσιο ανακατανομής των κονδυλίων για διεθνή βοήθεια εξαιτίας του ουκρανικού. Ωστόσο σύμφωνα με πληροφορίες της DW το Βερολίνο έχει επανεξετάσει το ζήτημα και ενημέρωσε ήδη για την επανέναρξη της χορηγίας προς την ΔΕΑ με ένα ποσό της τάξης των 130.000 ευρώ ετησίως.

Η επίσκεψη του Γερμανού Προέδρου στην Λευκωσία περιλαμβάνει επίσης περιήγηση στην Πράσινη Γραμμή καθώς και στο Δημαρχείο Λευκωσίας, στην ταράτσα του οποίου υπάρχει απρόσκοπτη θέα προς την άλλη πλευρά της πόλης. Από το δημαρχείο της πρωτεύουσας ο κ. Σταϊνμάιερ μαζί με τον Κύπριο ομόλογό του αναμένεται να επισκεφθούν σημεία της Πράσινης Γραμμής, κάτι που σύμφωνα με τον Κύπριο κυβερνητικό εκπρόσωπο Κωνσταντίνο Λετυμπιώτη θα είναι εξόχως συμβολικής και ουσιαστικής σημασίας.

Πέραν του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο κ. Σταϊνμάιερ αναμένεται να συναντηθεί τη Δευτέρα και με την Πρόεδρο της Βουλής Αννίτα Δημητρίου. Την Τρίτη στο πρόγραμμα περιλαμβάνεται συνάντηση με μαθητές σε γυμνάσιο της Λευκωσίας, το οποίο ενέταξε στο πρόγραμμά του τη διδασκαλία Γερμανικών καθώς και επίσκεψη στο Κέντρο Υποδοχής Μεταναστών στην Κοφίνου.

Η Γερμανία αναγνωρίζει τις πιέσεις που δέχεται η Κύπρος στο πεδίο του προσφυγικού, δεδομένου ότι είναι το κράτος-μέλος της ΕΕ που δέχεται τον υψηλότερο αριθμό αιτήσεων ασύλου σε σχέση με το μέγεθος. Σκιώδης είναι σύμφωνα με την κυπριακή κυβέρνηση ο ρόλος της Τουρκίας, δεδομένου ότι πολλοί παράτυποι μετανάστες μεταβαίνουν στα κατεχόμενα κι από εκεί μέσω της Πράσινης Γραμμής στην Κυπριακή Δημοκρατία.