İmam hatipler: "İsteği dışında gelenler çoğunlukta"

"Hür iradesiyle gelenlerin dışında aile baskısıyla gelen çok insan oluyor. Ama onlar genelde nakil aldırıyorlar. Benim de kendi isteğim değildi, biraz ailemin tercihi oldu. Çok sıcak bakmıyordum o zamanlar."

Refiate Öztürk, İstanbul Üsküdar'da imam hatip lisesinden bu sene mezun olan bir genç… Öztürk, üniversite sınavının sonuçlarını bekliyor. Moleküler biyoloji, genetik ve gıda mühendisliği alanında 13 tercih yapmış. Tercihleri arasında toplumda imam hatip mezunlarının tercihlerine yönelik genel kanının aksine, ilahiyat fakültesi yok.

İmam hatip okulları, Milli Eğitim Bakanı Ziya Selçuk'un, "Anadolu İmam Hatip Liselerinin yüzde 99,8'si doldu" tweeti üzerine bir kez daha gündeme geldi. Resmi verilere göre, 2002-2003 eğitim-öğretim yılında 450 olan imam hatip liselerinin sayısı, 2018-2019 eğitim-öğretim yılında 1.623'e çıktı. Öğrencilerin, sayısı her sene artış gösteren imam hatip liselerini tercih etme nedenleri farklılık gösteriyor.

DW Türkçe'ye konuşan İzmir'de kız imam hatip lisesinden mezun olan A., şimdi ilahiyat fakültesi 2. sınıf öğrencisi. "Okul yeni açılmıştı. Puanım iyiydi ama ben yakın diye seçtim. Büyük hata yaptım çünkü ilk iki yıl eğitim çok kötüydü. Çok düşük puanlı öğrenciler alınıyordu. Son iki yılda memnun kaldım ama" diyor.

"İmam hatip şuurunda olmayan birçok kişi var"

İmam hatip mezunları arasında Refiate gibi ilahiyat fakültesini tercih etmeyenlerin sayısı hiç de az değil. Sanat tarihi okuyan Zeynep onlardan biri. İmam hatip lisesinin nasıl olduğunu çok da bilmeden tercih etmiş. "Ama alışınca değiştirmek istemedim. Başlarda temel dini bilgiler, Arapça vb. dersler olduğu için zorlandım" diyor. Zeynep'in çevresinde ailesinin isteği üzerine gelenler değil fakat kendisi gibi imam hatip lisesinin nasıl bir eğitim kurumu olduğunu bilmeden kaydolanlar varmış. "Derslerde zorlananlar oluyordu, o yüzden nakil alanlar vardı" diyor Zeynep.

DW Türkçe'ye konuşan Bursa'da kız imam hatip lisesi öğrencisi olan N., her okuldaki öğrenci profilinin farklı olduğunu hatırlatıyor. "Benim okulumda aile isteği üzerine gelen kişiler olduğundan dolayı imam hatip şuurunda olmayan birçok kişi var. Bu bazen rahatsız edici olabiliyor. Onun dışında ortamı güzel" diye konuşuyor.

Okul tercihinde aile etkisi ön planda

Ensar Vakfı bünyesinde çıkan "Değerler Eğitimi" dergisinin Haziran 2020 sayısında yayımlanan "Öğrenci ve Mezunlarının Perspektifinden İmam Hatip Liselerinin Değerlendirilmesi" başlıklı akademik makale de, imam hatip lisesi öğrencilerinin bu okulları daha çok kendi dışındaki etkenlerle tercih ettiğini belirterek "imam hatiplilik şuuru"nun eksikliğine dikkat çekiyor. 2017-2018 eğitim-öğretim yılında Tokat Anadolu İmam Hatip Lisesi öğrencileri ile yapılan araştırmanın sonuçlarında, öğrencilerin imam hatip lisesini tercih etme sebepleri sırasıyla aile etkisi, istediği okula yerleşememe, dini eğitim verilmesi ve öğrencinin idealini/inancını yansıtması şeklinde sıralanıyor. Makalede, "İstekleri dışında bir etki ile kaydolan öğrencilerin, mevcut öğrencilerin üçte birinden fazlasını oluşturuyor olması önemli. Bir inancı, ideali önceleyerek tercih ettiğini belirten öğrenciler azınlıkta. Bu durum 'imam hatiplilik' şuuru hakkında düşündürücü bir sonuç” tespitleri yer alıyor.

Sosyal Demokrasi Vakfı’nın (SODEV) 2019 Kasım ayında yayınlanan araştırmasında, "Çocuğunuzu istediğiniz okula gönderme şansınız olsaydı okul türlerinden hangisine göndermek isterdiniz" sorusuna velilerin yüzde 36,7'si "Anadolu Fen Lisesi", yüzde 17,8'i "Özel Anadolu Fen Lisesi", yüzde 17'si "Anadolu Lisesi", yüzde 11'i "Özel Anadolu Lisesi", yüzde 10'u "İmam Hatip Lisesi", yüzde 7,5'i ise "Anadolu Meslek Lisesi" yanıtı veriyor.

"Din olayından bezmiş olanlar var"

Aile konusuna dikkat çeken eğitimcilerden, İstanbul'da bir anadolu imam hatip lisesinde öğretmenlik yapan E., "Genel olarak aile baskısı hakim ve çocukların hayatı sıkıntılı" diyor. Öğretmen E., deist ve ateist öğrencilerinin olduğunu ifade ederek, "Din olayından bezmiş olanlar var" diye ekliyor. Ankara'da bir imam hatip ortaokulunda öğretmen olan A. ise, "Ortaokulda öğrenci profili, diğer okullara göre pek de farklı değil. Velisinin isteğiyle gelen olduğu gibi, kendi isteğiyle gelen öğrenci de var. Eğitim kalitesini normal ortaokullardan farklı görmüyorum" diyor.

Bir yandan imam hatip okulları tartışması devam ederken, imam hatip mezunu Refiate Öztürk'e göre, diğer yanda toplumda bu okulların öğrenci veya mezunlarına yönelik önyargıların da sürdüğünü dile getiriyor. "İmam hatip lisesinden mezun olduğum için belli bir siyasi görüşü desteklemek zorunda değilim. Ben belli bir siyasi görüşü temsil etmiyorum. Ayrıca, ilahiyat okuyanların büyük bir kısmı imam hatip okullarından ama mezunların çoğu ilahiyat okumuyor" diyor.

Burcu Karakaş

© Deutsche Welle Türkçe