'Euro karaya oturabilir'

Aynı para birimini paylaşan, ancak ekonomi ve vergi politikalarını koordine etmedikleri için borç krizi gibi büyük sorunlarla karşılaşan Euro Bölgesi ülkeleri büyük bütünleşme adımı atmaya cesaret edemiyorlar. Almanya'nın önde gelen ekonomi uzmanlarından Wim Kösters ‘ortak kurallara bağlılık' yükümlülüğünün şart olduğunu söylüyor. Profesör Kösters, DW ekonomi editörü Danhong Zhang'ın sorularını yanıtladı.

Siyasi birlikten önce devreye girdiği için euronun sakat doğduğu söyleniyor. Bu hatayı düzeltmek için aylarca çalışıldı ve Para Birliği Maliye Bakanlığı ya da Euro Bölgesi Bütçesi gibi orijinal fikirler ortaya atıldı. Son Avrupa Birliği (AB) zirvesinde ise bütün önerilere set çekildi. Bu durumda siyasi birlik fikrinin başarısızlığa uğradığı söylenebilir mi?

Kösters: “Geçmişte, basit de olsa siyasi birlik görünümü veren kuralların bile ihlâl edildiği düşünülecek olursa, gerçek siyasi birlik kurmanın kolay olmayacağı söylenebilir. İstikrar ve büyüme paktı kuralları gibi, borçlu ortakları kurtarmama prensibine de uyulmadı. Bu, birlik anayasası istenmediğinin işaretiydi. Bu bakımdan AB'nin siyasi birliğe dönüştürülmesi şimdilik düşünülemez. Avrupalı çoğunluk da bunu istemiyor. Dolayısıyla bu girişim başarısızlığa uğramıştır, denebilir. Avrupa maliye bakanlığının da krizi çözebileceğini sanmıyorum. Önce Avrupa maliye bakanın görev ve yetkilerinin belirlenmesi gerekir. Bakan belli kurallar çerçevesinde mi karar verecek, yoksa Fransa'nın istediği gibi duruma göre mi? Buna karar vermeden önce Avrupa'ya maliye bakanı atamak anlam taşımaz.”

Maliye bakanları hiç olmazsa ortak bankacılık izleme sistemi üzerinde anlaştılar. Euro Bölgesi'nin bu sayede krizlere daha dayanıklı hale geldiği söylenebilir mi?

Kösters: “Esas itibariyle, evet. Avrupa bankaları tek merkezden denetlenebilirse, münferit ülkelerin bankacılık denetlemesini gevşek tutmasından kaynaklanabilecek problemler önlenmiş olur. Her yerde aynı normların uygulandığı Avrupa bankacılık izleme sistemi sayesinde Birlik ilerleme sağlamış olur. Bankacılık branşı için ihdas edilmesi planlanan yeniden yapılandırma fonu da denetleyici kuruma manevra alanı açacaktır. Murakabe organının somut şekliyle araçlarının belirlenmesinde ise problemler çıkacaktır.”

Avrupa bankalarının tek elden denetlenmesi mutlaka yararlı olacaktır. Mamafih bu görevin Avrupa Merkez Bankası'na verilecek olması eleştiriliyor ve ‘hurdacıya motorlu araçların teknik muayenesini yapma yetkisi' vermeye benzetiliyor. Avrupa Merkez Bankası için gerçekten böyle bir tehlike söz konusu mu?

Kösters: “Paranın değerini korumakla görevli olan merkez bankasına bankaları denetleme görevinin de verilmesi gerçekten zor. İki patrona hizmet etmeye benzer. Örneğin bir banka zor duruma düştüğünde merkez bankası acaba, euronun değerini korumak için gerektiği halde, faizleri yükseltmeye cesaret edebilir mi? Çünkü faizi artırırsa, denetlediği bankanın batmasını göze almış olur. Dolayısıyla merkez bankasının para politikasıyla murakabe görevlerinin kesin bir şekilde birbirinden ayrılması gerekecektir. Bunun başarılacağından ise şüpheliyim.”

Kurallara uyulmasında ısrar eden bir iktisatçısınız. Reel ekonomide de istisnalara karşı çıkıyorsunuz. Ama hükümetleri katı kurallara bağlama çabası sonuç vermedi. Bu, siyasi bakımdan zaten başarılması imkânsız bir proje değil mi?

Kösters: “Kurallara sadakat Almanya'da pekâlâ başarıldı, denebilir. Örneğin, merkez bankasının bağımsızlığına el sürülmedi. Ama ülke sayısı artınca bağlayıcı kural koymak zorlaşıyor. Ekonomi politikalarıyla ilgili görüşler uyuşmadığı zaman, herkesin uyacağı ortak kurallar belirlenemiyor. Avrupa'nın sorunu da bu. Ama ortak kurallar konmazsa para birliğinin ömrü uzun olmaz. Euro da eninde sonunda tedavülden kalkar.”

Geçmişte kurallar sürekli ihlâl edildiği için bugünkü duruma geldik. Euroyu kurtarma kurallarına uyulduğu takdirde yeniden güven teessüs edeceğini söylüyorsunuz. Ama kimse dinlemiyor. Acil yardım kredilerinin faizi düşürülürken, vadesi uzatılıyor. Kırmızı çizgiler ancak birkaç hafta dayanabiliyor. Ortak kuralların geleceği karanlık görünüyor.

Kösters: “Gerçekten de öyle. Kurallara uymanın başarılamadığını teslim etmek gerekir. Ama krizlerden ders alınabilir. Avrupa ülkelerinin, kurallara uyulmadığı için krizlerin patlak verdiğini ve kurallara bağlı kalmadıkları takdirde para birliğinin dağılacağını idrak etmelerini umuyorum. Para birliği gerçekten tehlikede.”

Politikacıların bunu kavradığı söylenebilir mi?

Kösters: “Kuşkum var. Dolayısıyla, para birliğinin ayakta kalacağından yüzde yüz emin olamayız. Para birliğinin sonunda tarih olma tehlikesi işte bundan doğuyor.”

© Deutsche Welle Türkçe

Danhong Zhang/A. Günaltay

Editör: Başak Özay