Ankara’ya “rotayı özgürlüklere çevir” çağrısı

Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Nils Muiznieks, Türkiye'de İfade ve Medya Özgürlüğü" başlıklı memorandumu açıkladı. Muiznieks, durumun 15 Temmuz darbe girişimi sonrası ilan edilen Olağanüstü Hal (OHAL) uygulaması nedeniyle daha da vahimleştiğini, OHAL devam ettiği sürece ifade ve medya özgürlükleri ve akademik özgürlüğün önündeki engellerin kaldırılamayacağını savundu.

Nils Muiznieks tarafından hazırlanan memorandumda, sınırlarının hemen ötesinde savaş yaşanan, 3 milyon göçmen konuk eden, darbe girişimine maruz kalan ve topraklarında çok sayıda kanlı terör eylemi gerçekleşen Türkiye’nin “zor bir dönemden geçtiği” not edilmekle birlikte, tüm bunların ifade ve medya özgürlüğüne yönelik ihlalleri “meşru kılamayacağı” görüşü dile getirildi.

Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri’nin, Türkiye’de ifade ve medya özgürlüğü konusundaki bir önceki değerlendirmesi 2011 yılında yayımlanmıştı. Bugün yayımlanan belgede durumun 2011’e oranla “ciddi biçimde kötüleştiği” ve “Türk demokrasisi için varlıksal bir tehdit haline geldiği” ifade edildi.

"Siyasi irade yok”

İfade ve medya özgürlüğünde iyileşmenin önündeki başlıca engelin “siyasi irade eksikliği” olduğunu belirten Muiznieks, gelinen durumu “bilinçlice alınmış kararlara” bağladı.

İfade ve medya özgürlüğü ihlalleri önündeki en önemli engellerin Türk Ceza Kanunu (TCK) ve Terörle Mücadele Kanunu’ndaki bazı maddeler olduğuna dikkat çeken Muiznieks, bu maddelerin Venedik Komisyonu tavsiyeleri ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihadı temelinde değiştirilmesi çağrısında bulundu.

Terör propagandası yorumu

Türkiye’de “terör propagandası” ve “terör örgütüne destek” kavramlarının “çok geniş” yorumlandığının not edildiği belgede, ifade özgürlüğünün uluslararası insan hakları normları ihlal edilerek kısıtlanmasının terör sorununa çözüm olmadığı, tam tersine “demokratik tartışma ortamını daraltıp ve toplumu kutuplaştırarak Türkiye’yi çok tehlikeli bir yola sürüklediği” görüşü kaydedildi. “Deneyimler nefret, şiddet ve terör örgütlerinin tam da bu gibi durumlarda yeşerdiğini defalarca göstermiştir. Temelinde ifade ve medya özgürlüğü yatan insan haklarının korunması, sosyal barış ve sağlıklı bir demokrasinin oluşturulması için mutlak ön koşuldur” ifadeleri kullanıldı.  

Muiznieks, terör eylemini eleştiri ve görüş ayrılığından ayırmak için Türk siyasi liderlerine “rota değiştirme” ve “demokratik bir toplumdan beklenen hoşgörü ve sorumluluğu gösterme” çağrısında bulundu. İfade özgürlüğüyle ilgili sistemik sorunları çözmek için ilgili AİHM kararlarının uygulanması gerektiğini ifade edip,  bunun da ancak OHAL uygulamasının kaldırılmasıyla mümkün olabileceği mesajı verdi. OHAL uygulamasının, başta medya özgürlüğü ve akademik özgürlük olmak üzere, “çok sayıda kabul edilemez ifade özgürlüğü ihlaline neden olduğuna” vurguda bulundu.

Anayasa değişikliği

Belgede, TBMM’den geçen ve referanduma sunulacak olan anayasa değişikliği teklifinde ifade özgürlüğü de dahil insan hakları konusunun yeterince ele alınmaması da eleştirildi. Türk makamlarından bu duruma “çare bulmaları” istendi.

Muiznieks, Türkiye’de ifade ve medya özgürlüğündeki kötüleşmenin yargının tarafsızlık ve bağımsızlığının “erozyona” uğramasıyla “el ele yürüyen bir süreç” olduğunu savundu. Yargı otonomisinin anayasa değişikliğiyle yürütme ve yasamaya karşı kayda değer biçimde azaltılmak istenmesini bu bağlamda “kaygı verici” olarak değerlendirdi.

Muiznieks, memorandum için Nisan ve Eylül 2016’da Türkiye’de temaslarda bulunmuştu.     

© Deutsche Welle Türkçe

Karaca, Kayhan / Strasbourg