Šta sa pristalicama IS kada se vrate u Nemačku?
15. novembar 2019.
Porodica iz Hildeshajma u Nemačkoj pre nešto manje od godinu dana otputovala je u Tursku. Tamošnje vlasti smatraju da su roditelji i njihovo dvoje odrasle i troje maloletne dece pristalice tzv. „Islamske države“ (IS). Štaviše, nazivaju ih „stranim terorističkim borcima“. Nemačka mora da ih primi, jer se radi o nemačkim državljanima.
Nemačke službe bezbednosti smatraju da ta porodica pripada „salafističkom spektru“, dakle da praktikuje ultra-konzervativni islam. Ali to da li su oni podržavali IS, pokrajinska Kriminalistička služba (LKA) ne može sa sigurnošću da tvrdi. Nije poznato ni to da li je porodica iz Turske putovala u Siriju.
Gde su dokazi?
„Pravna država mora da ima dokaze“, podseća za DW advokat Mahmut Erdem. „Kao pravnik, znam da je to teško.“ Erdem zastupa više porodica čiji su članovi otputovali na područja koja su bila pod kontrolom IS. On se zalaže za to da nemački pripadnici ili pristalice IS iz zatvoreničkih logora u Siriji ili zatvora u Turskoj budu vraćeni u Nemačku. „Čak i ako su okrvavili ruke.“
Ali mnogi strahuju da bi takvi povratnici u Nemačkoj mogli da prođu nekažnjeno: u Siriji se i dalje vode borbe, a Nemačka nema nikakve kontakte sa tamošnjim vlastima što bi moglo da pomogne u razjašnjavanju činjeničnog stanja.
„Nije jednostavno, ali nije nemoguće“ povratnicima iz IS dokazati krivična dela, kaže Erdem. „Moramo da žrtve tih zločina kao svedoke dovedemo u Nemačku pred neki redovni sud. Zašto se recimo ne saslušaju jezidske žene kao svedoci?“
Trenutno je navodno 95 nemačkih državljana, pristalica IS, u zatvorima u Turskoj, Siriji ili u Iraku. Protiv 33-je se već vode postupci u Nemačkoj. Protiv 26, prema informacijama nemačke novinske agencije dpa, Nemačka em izdala nalog za hapšenje.
Ko će da završi na sudu?
Nalog za hapšenje izdaje se samo ako glavno državno tužilaštvo može da obrazloži osnovanu sumnju da je neko počinio krivično delo ili ako postoji opasnost od bekstva. „Taj nalog može da se sprovede direktno na aerodromu“, kaže advokat Erdem. Za porodicom iz Hildesheima takav nalog nije izdat.
Kod nekih drugih povratnika bilo je dovoljno dokaza. „Jedna moja klijentkinja kojoj se upravo sudi u Diseldorfu, uhapšena je nakon sletanja u Štutgartu“, kaže Erdem. Više desetina takvih pristalica IS je prilikom povratka u Nemačku završilo na sudu.
To verovatno čeka i dve supruge boraca IS koje su, nakon što su počeli turski napada na kurdska područja u Siriji, pobegle iz zatvoreničkog logora Ain Isa na severu Sirije i završile u turskom zatvoru. Ali ni protiv njih još uvek nije izdat nalog za hapšenje. One će, nakon povratka u Nemačku, bar u početku moći slobodno da se kreću.
Da li će vlasti da nadziru povratnike?
Hoće. Jer, one žele da prikupe dokaze i spreče da povratnici izvrše terorističke napade u Nemačkoj. „Prema pokrajinskom zakonu o policiji moguće je pratiti potencijalne počinioce krivičnih dela ili opasne osobe ili preduzimati neke druge mere“, kaže advokat Erdem.
U te mere mogu da spadaju zabrana putovanja u inostranstvo ili oduzimanje pasoša kako bi se sprečilo bekstvo. Nakon sudske odluke moguće je i izvršiti pretres, ali i saslušanje o mogućim vezama sa IS.
Da li povratnicima može biti oduzeto nemačko državljanstvo?
Ne. Nemački Bundestag je istina ove godine prihvatio zakon prema kojem pripadnicima terorističkih milicija može biti oduzet nemački pasoš ako imaju državljanstvo neke druge države. Ali to ne važi retroaktivno, odnosno za one borce IS koji su ranije napustili Nemačku.
U zatvorima u Turskoj trenutno se nalazi 14 nemačkih državljana (osam žena i šest muškaraca) za koje se pretpostavlja da imaju veze sa „Islamskom državom“. Među njima je i Benjamin Ksu, osuđen na višegodišnju kaznu zatvora zbog ubistva turskih policajaca. Nejasno je da li će Ankara i njega da protera u Nemačku. Proteklih godina je navodno više od 1.000 nemačkih državljana otputovalo u područja Sirije i Iraka koja su bila pod kontrolom IS.
Da li je moguće povratnike deradikalizovati?
„Za to je potrebna podrška“, kaže Tomas Mike. On je osnivač i direktor organizacije „Mreža za prevenciju nasilja“ i ima iskustva s nasilnicima. „Imamo iskustvo s 36 povratnika iz IS.“ Neki su u međuvremenu resocijalizovani, pohađaju školu ili rade i nemaju kontakta sa ekstremističkom scenom. „Kod mladih ljudi možemo dosta da postignemo“, tvrdi Mike.
„Poseban slučaj je sigurno bio jedan 17-godišnjak koji je bio određen za samoubilački napad i čiji život je visio o koncu. Danas ima 24 godine i vodi potpuno normalan život u Nemačkoj.“
Mike i njegovi saradnici u zatvorima posećuju osobe koje su osuđene zbog boravka na područjima koja su bila IS. „Uspostavljamo kontakt, pokušavamo da ih navedemo na razmišljanje. Gledamo da se distanciraju od ekstremističkog miljea. Radi se o tome da ljudi ponovo nauče samostalno da razmišljaju.“
Bilo bi bolje, smatra Mike, da se Nemačka zauzela za povratak pristalica IS. „To bi onda bilo organizovanije nego što je sada.“ A naročito za decu i mlade važi: što duže su u logorima i zatvorima okruženi ekstremistima, to će teža biti njihova deradikalizacija.