Raport: Więcej pestycydów, więcej zatruć

Nowy raport na temat pestycydów, przygotowany przez niemieckie organizacje ekologiczne, dowodzi, że rosnące zużycie pestycydów jest przyczyną szkód w środowisku naturalnym na całym świecie.

– Z problemem tym spotykamy się wszędzie, gdzie mamy do czynienia z rolnictwem, problemami zdrowotnymi, utratą gatunków i zanieczyszczeniem wody – powiedziała inżynier rolnictwa Susan Haffmans z Pesticide Action Network Germany, która odegrała wiodącą rolę w opracowaniu raportu „Atlas Pestycydów” – To ważne, międzysektorowe zjawisko.

Raport został zaprezentowany i opublikowany w środę w Berlinie. W jego przygotowaniu brała również udział zaangażowana na rzecz ochrony środowiska Fundacja Heinricha Bölla, niemiecki oddział grupy ekologicznej Friends of the Earth oraz międzynarodowy miesięcznik Le Monde Diplomatique. Na 50 stronach raportu opisano szkodliwe efekty działalności wartego miliardy dolarów biznesu pestycydowego.

– Pestycydy występują wszędzie, nawet jeśli nie mieszkamy na skraju pola – powiedziała Haffmans.

Skala zatruć pestycydami

Według ostatnich badań opublikowanych w czasopiśmie Public Health 385 milionów ludzi zatrudnionych w rolnictwie choruje co roku na ostre zatrucia pestycydami. Po zatruciu, pracownicy rolni zgłaszają objawy, które mogą obejmować osłabienie i bóle głowy, wymioty, biegunkę, wysypki skórne, zaburzenia układu nerwowego i omdlenia. W ciężkich przypadkach dochodzi do niewydolności serca, płuc lub nerek. Jak podaje badanie, około 11 tys. osób zatrudnionych w rolnictwie umiera co roku z powodu ostrego zatrucia, nie licząc samobójstw związanych z zatruciem pestycydami.

Szczególnie dotknięci zatruciem są pracownicy rolni i drobni rolnicy w krajach Globalnego Południa. Według badań w Azji odnotowuje się około 256 mln ostrych zatruć pestycydami, 116 mln w Afryce i około 12,3 mln w Ameryce Łacińskiej. W Europie liczba ta jest znacznie mniejsza i wynosi 1,6 mln.

– Widzimy, że 44 proc. wszystkich pracowników na świecie ulega co najmniej jednemu zatruciu rocznie – powiedziała Haffmans. – W niektórych krajach jest to znacznie więcej. Na przykład w Burkina Faso 83 proc. pracowników rolnych choruje co najmniej raz z powodu pestycydów.

Jak poinformowała Haffmans, te dane dotyczą tylko ostrych zatruć pestycydami, które świadczą o długoterminowej ekspozycji, która to następnie jest związana z zupełnie innymi chorobami przewlekłymi.

Globalne Południe bardziej narażone

„Atlas Pestycydów” podkreśla kilka powodów znacznie większej liczby zatruć w krajach Globalnego Południa. Po pierwsze, rozpylanych jest tam wiele niebezpiecznych pestycydów, w tym niektóre zakazane w Europie. Ponadto wielu tamtejszych drobnych rolników nie nosi odzieży ochronnej i jest słabo poinformowanych o zagrożeniach.

– W niektórych przypadkach pestycydy są po prostu wlewane przez sprzedawców do małych plastikowych torebek lub butelek, bez etykiet, bez instrukcji bezpieczeństwa, jak je stosować i bez ostrzeżeń – powiedziała Haffmans. – Powoduje to niezamierzone zatrucia, ponieważ pestycyd jest używany nieprawidłowo lub ktoś podnosi butelkę myśląc, że może jest w niej napój gazowany.

Według Atlasu mniej niż 30 proc. drobnych rolników w Ghanie używa rękawic, gogli i środków ochrony ust lub nosa podczas pracy z pestycydami. W Etiopii tylko 7 proc. rolników wie o ostrzeżeniach dotyczących konieczności mycia rąk po użyciu pestycydów.

Większe ryzyko nowotworów

Pestycydy mogą być przenoszone przez wiatr na odległość setek kilometrów. Są obecne w rzekach i wodach gruntowych. Mogą zabijać owady, ptaki i zwierzęta wodne, a ich pozostałości są często znajdowane w żywności.

Do najbardziej niechlubnych pestycydów należy środek chwastobójczy glifosat, który jest najczęściej stosowanym środkiem ochrony roślin. W 2015 roku Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) sklasyfikowała glifosat jako prawdopodobnie rakotwórczy. Badanie naukowe z 2019 roku przeprowadzone przez Uniwersytet Waszyngtoński również wykazało zwiększone ryzyko złośliwych nowotworów węzłów chłonnych wywołanych przez glifosat, znanych jako chłoniak nieziarniczy.

Stosowanie pestycydów zostało również powiązane z astmą, alergiami, otyłością i zaburzeniami gruczołów dokrewnych, a także poronieniami i deformacjami w szczególnie zanieczyszczonych regionach.

– Badania wykazują również związek z chorobą Parkinsona, cukrzycą typu II oraz niektórymi rodzajami nowotworów – powiedziała Haffmans.

Zyski ważniejsze od ochrony zdrowia

Sprzedaż pestycydów jest lukratywna. Jak podaje Atlas, czterech największych producentów – Syngenta, Bayer, BASF i Corteva – w 2020 roku wygenerowało sprzedaż w wysokości 31 mld euro. W ostatnich latach globalna sprzedaż pestycydów rosła średnio o 4 proc. rocznie.

Z reguły jednak firmy nie płacą za szkody dla zdrowia i środowiska, chyba że zostaną pozwane do sądu. W USA 125 tys. osób, które stosowały pestycyd Roundup z aktywnym składnikiem glifosatem i ciężko zachorowały, pozwało firmę Bayer. Koncern wypłacił już część odszkodowań, a w bilansie firmy Bayer zarezerwowano około 10 mld euro na ten cel.

Pomimo tych spraw, Bayer i inne firmy nadal sprzedają wysoce toksyczne pestycydy, w tym te, które uznane za niebezpieczne i są zakazane w UE. Obecnie producenci pestycydów starają się również o przedłużenie zezwolenia na stosowanie glifosatu w UE, mimo że ma on zostać zakazany w bloku od 2024 roku.

Rewolucja w rolnictwie

Grupy ekologiczne naciskają na odejście od chemicznych pestycydów. 30 autorów Atlasu wykorzystuje publikację, aby zwrócić uwagę na polityki, które mogłyby zmniejszyć ich wpływ.

– W ciągu ostatnich dwóch dekad Sri Lanka ewidentnie uratowała prawie 10 tys. istnień ludzkich, zakazując stosowania niebezpiecznych pestycydów – powiedziała Haffmans. W Indiach niektóre regiony już teraz prowadzą uprawy całkowicie lub w dużej mierze wolne od pestycydów. To z kolei zachęca do naśladowania w innych regionach.

Według reprezentatywnego sondażu przeprowadzonego w Niemczech dla Atlasu, większość osób w wieku od 16 do 29 lat chce rolnictwa, które chroni wodę, glebę i owady, produkuje sprawiedliwie bez inżynierii genetycznej i pestycydów oraz stosuje naturalne metody zwalczania szkodników.

Sondaż wykazał, że 63 proc. respondentów chciałoby, aby do 2035 roku zakazano stosowania pestycydów, a rolnicy otrzymaliby wsparcie w przestawieniu się na produkcję przyjazną środowisku. 11 proc. respondentów odrzuciło ten postulat.