„Златните пасоши“ голема главоболка за ЕУ

„Златните пасоши“ кои ги издаваат некои од земјите во Европа и на Балканот земји во замена за инвестиции се најдоа повторно на пик по војната на Украина и санкциите коишто се воведоа за Русија. По бројните опомени на Европската Унија - Кипар, Бугарија и Малта ја замрзнаа шемата за богатите инвеститори од Русија и Белорусија. Но, се уште постојат стравувања дека постојат можни дупки за злоупотреби. Германскиот весник Шпигел неодамна ги изрази своите стравувања дека во неколку земји на ЕУ, Русите повторно би можеле да станат тамошни граѓани за пари. Иако ваквата пракса за добивање на златни пасоши престана поради војната во Украина, според информациите на Шпигел се уште има начини за мамење. Како една од земјите која што нуди можност за пасош во замена за инвестиции се посочува и Северна Македонија, а слична пракса има и во Црна Гора која ги натурализира странците за инвестиција од 250.000 евра и исплата на уште 200.000 евра. 

„Европската комисија на состанок на советот пред Велигден известила дека стотици државјанства на Русите им биле доделени во островски држави како Вануату и балканските земји како Црна Гора. Со овие пасоши, кои вообичаено се купуваат за големи суми, оние коишто ги поседуваат можат да влезат во Европската Унија без виза. Комисијата наведува дека слични програми продолжуваат во Црна Гора, Северна Македонија и Молдавија и по нападот врз Украина“, наведува Шпигел. 

Во Европската Унија, сите држави засега ја суспендираа руската шема. Кипар дури им го одзел државјанството на четири лица кои се на списокот со санкции на ЕУ. 

Државјанства за пари 

Праксата за издавање на „златни пасоши“ во Северна Македонија не е новина и функционира со години наназад. Ваквата можност е уредена со член 11 од Законот за државјанството на Северна Македонија, кој предвидува странец кој наполнил 18 години живот може со природување да стекне државјанство ако тоа претставува особен научен, економски, културен, спортски или други национален интерес. Владата со уредба ги има утврдено критериумите за стекнување на ВИП државјанство.  

„Во периодот од 2005 година до 03.05.2022 македонско државјанство добиле 119 лица од економски интерес“, велат од МВР за Дојче веле. Одбиени се десетици барања. Последното решение за стекнување на државјанство од економски интерес е донесено на 20.12.2021 година, два месеци пред руската инвазија на Украина и санкциите коишто следеа. 

Законски измени 

Над 370 странски државјани изминативе години се стекнале со ВИП пасош на заслужни граѓани по различни основи по член 11 од Законот за државјанство. Согласно Законот за заштита на личните податоци, надлежните институции не објавуваат детални податоци за лицата кои се стекнале со македонско државјанство. Но, во јавноста во минатото како најконтроверни случаи беа посочувани имињата на индискиот бизнисмен Субрата Рој и неговите синови, кои во 2013 година од страна на поранешниот премиер Никола Груевски беа најавени како големи инвеститор на Охридското крајбрежје. Летото 2013 година, постариот син на Субрата - Сееманто Рој се одомаќини, добивајќи македонско државјанство, а неколку месеци подоцна „златен пасош“ доби и неговиот брат Сушанто. Но, Субрата Рој краток период потоа беше уапсен и осуден во Индија поради злоупотреби. Најавите за инвестиции пропаднаа, но семејството Субрата се уште во својот џеб ги има македонските патни исправи. 

-повеќе на темата: „Златни пасоши“: ЕУ започна постапка против Кипар и Малта

Но, во изминативе години покрај бројни странски инвеститори, ВИП документи во земјата добија и бројни спортисти, кои играа за репрезентацијата под македонско знаме, постигнувајќи значајни успеси на европските првенства во фудбал, кошарка, ракомет, ватерполо и бокс. Најголемиот дел од нив се од Србија, Црна Гора, Босна и Хрватска, но натурализирани Македонци станаа и познати Бразилци, Американци, Русинки, Украински, Шпанци...

Во медиумите изминатите години 'протекоа' имињата на американскиот кошаркар Лестер Бо Мекејлеб, ракометарките Андријана Будимир и Индира Кастратовиќ, Оксана Маслова, Виктор Фридман, Оливеира, Кенион Џонс, Маркиз Грин, Сергеј Турченко...И познатиот хрватски актер, Раде Шербеџија, стана Македонец во 2014 година, со што се најде на листата меѓу стотици други на листата на заслужни странци кои во изминативе дваесетина години добиле македонско државјанство. 
На списокот на 250 „одбрани“, кој што беше потпишан од поранешната министерка за внатрешни работи, Гордана Јанкулоска, можеа да се забележат и имиња на познати странски хирурзи, дипломати, новинари, глумци, балетани и други јавни личности, на кои државата во изминативе години им издала македонски пасош и државјанство.