Колку се безбедни изборите во Германија?

Хаос на сојузните избори во 2021 година во Берлин, софтверска грешка во распределбата на мандатите или извештаите за фалсификувани гласачки ливчиња по покраинските избори во Саксонија: интегритетот на изборите во Германија доживеа одредени недостатоци во последниве години. Покрај тоа, има и популистички актери кои постојано фрлаат сомнеж врз изборниот процес и резултати со цел да ја нарушат довербата во изборниот систем во целина.

Згора на тоа, од перспектива на Аико Вагнер, политиколог на Слободниот универзитет (ФУ) во Берлин, нема причина за сомнеж во регуларноста на изборите во Германија. „Во споредба со другите земји, изборите во Германија се исто така многу, многу безбедни. Свесни сме за меѓународните истражувачки проекти за интегритетот на изборите и Германија отсекогаш била на самиот врв“. Генерално, како што истакнува, има само неколку аномалии.

Германија на последните сојузни избори доби 89 од 100 на Индексот на невладината организација Фридом Хаус, што е повеќе од, на пример, Франција на претседателските избори во 2022 година или САД на последните избори одржани во ноември. Во Проектот за изборен интегритет, Германија со вкупно 84 поени исто така котира многу добро во споредба со остатокот од светот.

Политикологот Габриеле Абелс од Универзитетот во Тибинген исто така смета дека голема изборна манипулација е малку веројатна во Германија. Преку воспоставени безбедносни механизми, како што вели таа, е „прилично тешко“ да се манипулира со избори. При пребројувањето се применува принципот „повеќе очи“, а има и контролни обврски за пребројување и документирање од страна на помошници на изборите.

Јавно пребројување на гласовите

За да се спречи изборен фалсификат, броењето на гласовите е јавно. Тоа значи дека секој има право да биде присутен на гласачкото место цел ден и да го набљудува процесот, без обврска претходно да се пријави или регистрира. Меѓутоа, избирачкиот одбор има право да отстрани некои лица од просториите, доколку го попречуваат спроведувањето на изборите.

Друга причина зошто голема изборна измама е речиси невозможна во Германија е децентрализираната организација, објаснува таа. „За тоа навистина да има забележителен ефект, би требало да се направи не само на едно избирачко место, туку по можност на многу избирачки места, за да може да влијае на една изборна единица. А, во Германија имаме вкупно 299 изборни единици“.

Ако еден или повеќе од изборните помошници се обидат да манипулираат со гласачките ливчиња во нивното избирачко место, тоа ќе има мало влијание врз изборните резултати, објаснува таа.

Покрај тоа, од гледна точка на политикологот Абелс, малку е веројатно дека гласачите на полноќ би можеле да го направат тоа без никој да го забележи. „Тешко е да се претпостави со оглед на тоа што изборните помошници не се или никогаш не треба да бидат оставени сами со гласачките кутии или гласачки ливчиња - ниту при гласање ниту за време на броењето“.

Високи казни за изборни измами

Покрај тоа, според Вагнер, постојат високи казни заизборна измама. Во ставот 107а од Кривичниот законик се вели: „Тој што гласа незаконски или на друг начин ќе влијае на неточен изборен резултат или ќе го фалсификува резултатот, ќе се казни со затвор до пет години или парична казна“. Ова важи и ако, на пример, овластениот претставник на лице на кое му е потребна грижа гласа спротивно на неговата волја. 

Исто така е казниво дело доколку се објави погрешен изборен резултат. Дополнително, казнив е обидот за фалсификување на изборите.

„Тоа се многу високи препреки“, вели Вагнер. Особено што е можно поединци да манипулираат со можеби само 100 гласа. „Максималната придобивка е релативно мала за некој да ризикува да оди во затвор“.

Исто така, секое лице со право на глас во Германија може да поднесе изборен приговор до Бундестагот. Кога станува збор за сојузните избори, тогаш Бундестагот одлучува за приговорите и дали тие се оправдани. Доколку гласачот не е задоволен од одлуката, тогаш може да се поднесе жалба до Сојузниот уставен суд.

Дали гласањето по пошта ги загрозува основните принципи на изборите?

Кога станува збор за обезбедување општи, непосредни, слободни, еднакви и тајни избори, како што предвидува Уставот, експертите сметаат дека гласањето по пошта е најкритично. „Со гласањето по пошта, всушност нема тајно гласање“, вели Вагнер. Затоа што ако некој дома ги пополни документите за гласање по пошта, други луѓе теоретски можат да проверат што некој пополнил. „А, тогаш ни слободниот избор веќе не е загарантиран“.

И Габриеле Абелс размислува на сличен начин. Со гласањето по пошта, „помалку е можно да се гарантира дека некој сам го пополнил гласачкото ливче или - ако му треба помош - дека може да провери како е пополнето гласачкото ливче“. Според Абелс, поштенските службеници, исто така, би можеле да проневерат и уништуваат изборни документи, на пример во седиштата на одредени партии.

Сепак, Вагнер смета дека ризикот од насочени манипулации при гласањето по пошта е многу низок. „Во тој случај некој ќе мора да ги отвори писмата со што ќе ги направи неважечки. Потоа ќе треба да провери дали се гласови за одредена партија и дури потоа да ги фрли. А, ако станува збор за глас за друга партија, потоа ќе мора пак да ги залепи за да не се забележи“. Количината на криминална енергија и труд што мора да се вложи во таа постапка е многу голема, а придобивката е мала, посочува тој.

Шефицата на Сојузната изборна комисија, Рут Бренд, претходно, одговарајќи на ова прашање, рече дека гласањето по пошта е демократски легитимно и безбедно како и гласањето на избирачкото место. И Сојузниот уставен суд го прогласи гласањето по пошта за уставно во неколку свои одлуки.

Автор: Паскал Сигелков (АРД)