Дали следи протекторат во северно Косово?

30 војници на мисијата на НАТО, КФОР и преку 50 граѓани од српска националност се повредени во понеделникот во Звечан, од кои неколку лица потешко. До инцидентот дојде пред општинската зграда во ова место со мнозинско српско население во северно Косово, откако КФОР започна акција на извлекување на две блиндирани возила на косовските специјални единици на полицијата и најмалку три члена на нивната посада од групата демонстранти.

И војници на КФОР ранети од огнено оружје

Војниците на КФОР се најдоа меѓу специјалните единици на косовската полиција и Србите во настојување да „спречат закани по живот на косовските Срби и Албанци“, соопшти КФОР во вторникот, додавајќи дека војниците претпрпеле скршеници, повреди од експлозивни направи, изгореници, но и дека три војници се ранети од огнено оружје.

Командантот на КФОР, Микеле Ристуќа побара од „двете страни да преземат полна одговорност за настаните и да спречат натамошна ескалација наместо да се кријат зад лажни наративи“. Од друга страна, едно лице од српска националност исто така е рането од огнено оружје.

Насилно преземање контрола над општинските згради

Специјалните единици на косовската полиција насилно презедоа контрола над општинските згради во мнозински српските средини во северно Косово во петокот со употреба на солзавец, шок бомби и физичко насилство против насобраните Срби.

Повеќе стотици Срби во Лепосавиќ, Звечан и Зубин Поток се спротивставија на намерата на албанските градоначалници, избрани на изборите во кои излезноста, поради бојкотот на српските бирачи, беше 3,4 проценти, да влезат во општинските канцеларии.

За разлика од општина Северна Митровица, каде српската и косовската локална администрација се распоредени во различни згради, во преостанатите мнозински општини во северно Косово, косовската и српската локална администрација делат исти простории. По 5 ноември лани, кога околу 3.000 Срби масовно поднесоа оставки во косовскиот систем, во овие згради остана само српската администрација.

Учеството на вонредните избори распишани по оставките, најголемата партија на косовските Срби, Српска листа, го услови со исполнување на децениската обврска на владата на Косово во дијалогот со Белград – формирање на Заедница на српски општини и повлекување на специјалните сили на косовската полиција кои веќе со месеци се распоредени во северно Косово.

Барањата не беа исполнети, па на изборите учествуваше само една независна кандидатка за градоначалничка од српската заедница.

Советите од САД и ЕУ само делумно послушани

Владата на Косово беше советувана од страна на САД и ЕУ градоначалниците да не се обидуваат да влезат во зградите во кои не се добредојдени, туку својата должност да ја извршуваат во месни канцеларии во мнозински албанските села во рамки на овие општини.

Владата на Косово само делумно го послуша овој совет и единствено церемонијата на полагање заклетва на градоначалниците го организираше во албанските села, за уште утредента специјалната полиција да изврши насилно преземање на главните општински згради.

Неколку часа по акцијата на специјалните единици, американскиот државен секретар Ентони Блинкен ја осуди акцијата и најави дека таа ќе има последици по билатералните односи на Косово и САД.

САД во моментов немаат ентузијазам да се залагаат за интересите на Косово

Во вторникот американскиот амбасадор Џефри Ховенијер соопшти какви: откажано е учеството на Косово во воената вежба „Дефендер 23“ и соопштено е дека САД во овој момент немаат ентузијазам да се залагаат за некои од интересите на Косово, како што е лобирање кај државите кои не го признаваат.“ 

Во остварувањето на надворешно политичките цели, од признавање до зачленување во меѓународни институции, Косово во голема мера се потпираше на САД и ваквата изјава на американскиот претставник би можела до срж да ја протресе власта на Албин Курти.

Во разговор со новинарите во Приштина, Ховенијер подвлече дека САД имаат две барања до владата на Косово – повлекување на специјалните единици од зградите во северно Косово и градоначалниците да не работат во главните општински згради.

Барањата се доста слични на оние од српските демонстранти кои бараат повлекување на полицијата и излегување на градоначалниците од општинските канцеларии. Всушност, единствено само уште градоначалникот на Лепосавиќ, Љуљзим Хетеми, кој како единствен кандидат освои само 100 гласа, се наоѓа во општината Лепосавиќ. Тој во канцеларијата влегол во раните утрински часови во понеделникот утрото и таму преноќил. 

Во вторникот во Косово одекна уште една вест, поради настојувањата на КФОР да му се овозможи непречено извршување на мандатот и обезбедување на сигурно опкружување, НАТО ќе испрати дополнителни сили во Косово. Коментирајќи ја оваа вест, Ховенијер рече дека „повеќе НАТО трупи во Косово значи помалку моќ и овластувања за Косово“  и дека „постои многу сериозен ризик странците да воспостават де факто, а можеби и де јуре протекторат над северот.“

Тензиите – услуга за Вучиќ?

Тензиите во Косово имаат силен одек и во Србија, каде голем број коментатори и политичари најновата криза во северно Косово ја гледаат како договор на Албин Курти и Александар Вучиќ и тоа со намера Вучиќ да сврти внимание од масовните протести во Србија.

„Воопшто не се согласувам со таа оценка. Комплетната причина на кризата е одлуката специјалните сили на косовската полиција да се испратат во северно Косово и мислам дека тоа е исклучиво одлука на Албин Курти и на косовското МВР и дека тоа нема никаква врска со случувањата во Белград“, вели за ДВ Ана Марија Ивковиќ, новинарка од Звечан.

Таа сепак додава дека кризата во северно Косово може да го одвлече вниманието од протестите во Србија, но дека на сите кои во изминатите денови, како и таа, биле на терен во Звечан, им било очигледно дека ситуацијата во која граѓаните шетаат покрај полицајци со долги цевки и во блиндирани возила, им била целосно неодржлива.

Во сличен тон за косовските медиуми зборуваше и известителката на Европскиот парламент за Косово, Виола фон Крамон, која оцени дека со предизвикување криза во северно Косово „му се прави услуга на Вучиќ.“

Србите во северно Косово незадоволни од владите во Приштина и во Белград

Ивковиќ објаснува дека граѓаните на северот се долго под притисок и поради повеќемесечното присуство на косовските специјалци, но и поради незадоволството од Српска листа и дека тоа незадоволство во понеделникот кулминираше.

„Граѓаните се незадоволни и од односот на косовската влада кон нив, но и од односот на владата во Белград. ТОа комплетно незадоволство кулминираше во понеделникот, но за жал низ ескалација со КФОР. Значи, беше искажано на целосно погрешна страна“, ја раскажува Ивковиќ атмосферата пред ескалацијата и додава дека тоа ја нарушува сликата за Србите во северно Косово.

„Не оправдувам насилство, но ми се чини декасме сведоци на ескалација на повеќегодишно незадоволство на потполно погрешна адреса.“

Незадоволството кон раководството на Српска листа беше очигледно и во Звечан, каде челниците на оваа партија повеќе пати беа исвиркувани и не успеаја да ги убедат граѓаните да го испочитуваат нивниот договор со КФОР и да ги пропуштат косовските специјалци за кои командантот на КФОР тврдеше дека се заложници и да се повлечат зад кордонот на КФОР.

Од друга страна, во Зубин Поток првиот човек на Српска листа и бивш градоначалник, Срѓан Вуловиќ, доби шамари од страна на граѓанин кој бил незадоволен од неговите обиди да го одврати од пробивање на полициски кордон.

Флоријан Бибер: Нема да има ескалација од пошироки размери

За незадоволство на косовските Срби и зошто мнозинството косовски Срби ги бојкотираше минатомесечните локални избори, иако тоа значеше преземање контрола над општините од страна на етничките Албанци, зборува и Флоријан Бибер, професор по историја и политика за Југоисточна Европа на универзитетот во Грац. Тој смета дека тоа се случи делумно по налог на Белград.

„Србија и конкретно претседателот Вучиќ имаат голема контрола над српската заедница во Косово. Додека многу косовски Срби беа фрустрирани од потезите на косовската влада, речиси целосниот бојкот на изборите исто така беше последица на страв, зашто Српска листа е под контрола на Белград, има силна контрола низ некој вид подземје, криминално подземје и во безбедносните структури. Тоа значи дека српскиот претседател Вучиќ има целосна контрола во северно Косово и им дава многу мал простор на локалните Срби да ги артикулираат своите политички проблеми“, вели Бибер во интервју за ДВ. 

Во врска со тоа колкава е загриженоста за натамошна ескалација на судирот во северно Косово, Бибер смета дека веројатноста српски единици да ја преминат границата со Косово е исклучително мала, со оглед на присуството на КФОР под меѓународен мандат и под водство на НАТО. Но, тој смета за поверојатно повторување на вакви судири како оној од 29 мај, ако не дојде до деескалација и од косовската и од српската влада.

„Но, ова само по себе е многу дестабилизирачко и за Косово и за целиот регион. А тоа е правец во кој се движи влијанието на меѓународните актери. Мислам дека нема да видиме некој вид судир од полни размери. Но, ова што се случува, веќе има последици по двете земји“, вели Бибер.