کاهش بهای نفت، مسئله قدرت و تئوری توطئه
۱۳۹۳ مهر ۲۹, سه‌شنبه
کشورهای تولیدکننده نفت تاکنون با بحران‌های گوناگونی کلنجار رفته‌اند: ایران با پیامدهای تحریم‌های بین‌المللی، روسیه با تحریم و جنگ اوکراین، عراق با تروریسم و لشکرکشی "دولت اسلامی" و نیجریه با بیماری ابولا. اکنون بحران کاهش بهای نفت نیز گریبان‌گیر این کشورها شده است.
یکی از تولیدکنندگان نفت که نه تنها از این اتفاق آسیب نمی‌بیند، بلکه خود از مسببان آن به‌شمار می‌رود، عربستان سعودی است. این کشور تولید نفت خود را در ماه‌های گذشته بالا برده بود و اکنون که بهای این کالا روند نزولی دارد، حاضر نیست تولید خود را محدود کند.
به همین دلیل این روزها بازار شایعه و علاقه‌مندان به تئوری توطئه گرم است. برخی کارشناسان معتقدند که ایالات متحده و عربستان سعودی دست به دست هم داده‌اند و برای تضیعف اقتصاد ایران و روسیه از افزایش بهای نفت جلوگیری می‌کنند.
بیشتر بخوانید: "زیان کاهش بهای نفت از تحریم‌ها بیشتر است"
برخی سیاستمداران حتی برای اثبات این تئوری، دست به دامان گذشته می‌شوند و نمونه‌هایی تاریخی عرضه می‌کنند. نیکولای پاتروشف، دبیر شورای امنیت ملی روسیه در گفت‌وگو با روزنامه "روسیسکایا گستا" به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و بلوک شرق اشاره کرده است. به گفته او، یکی از دلایل این اتفاق تاریخی، کاهش بهای نفت توسط ایالات متحده در دهه ۱۹۸۰ بوده است.
بیشتر بخوانید: اقتصاد روسیه زیر فشار کاهش بهای نفت
عوامل اقتصادی
در مقابل، شماری از کارشناسان معتقدند که دلیل اصلی وضعیت فعلی بازار نفت، فعل و انفعالات اقتصادی در جهان است.
روبرت بورگس، کارشناس مؤسسه پژوهشی بانک آلمان (دویچه بانک)، دو علت اصلی سقوط بهای نفت را وضعیت اقتصادی اروپا و کشورهایی مثل چین و برزیل، و نیز "انقلاب نفتی شیل" در آمریکا می‌داند.
آنچه که کارشناسان بر آن اتفاق‌نظر دارند این است که منبع نفتی شیل آمریکا به‌زودی این کشور را بزرگترین تولیدکننده نفت دنیا خواهد کرد و این در آینده بر بهای نفت در بازارهای جهانی تاثیر بسزایی خواهد داشت.
شاید به همین دلیل شماری از کشورهای عضو اوپک مانند آنگولا، اکوادر، عراق، نیجریه و ونزوئلا و کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس تصمیم گرفته‌اند بودجه سال آینده خود را بر مبنای نفت بشکه‌ای ۶۰ تا ۸۰ دلار تنظیم کنند.
بدتر از تحریم‌ها
اواسط اکتبر سال جاری مؤسسه پژوهشی بانک آلمان نتایج یک تحقیق خود را در باره پیامدهای کاهش نفت برای کشورهای عمده تولیدکننده نفت منتشر کرد.
در گزارش این مؤسسه آمده است که روسیه دست‌کم ۴۵ درصد از بودجه سالانه خود را از طریق صادرات مواد انرژی‌زا تامین می‌کند. این کشور، برای تحقق درآمد بودجه‌ای خود، باید برای هر بشکه نفت حداقل ۱۰۰ دلار درآمد داشته باشد.
اشتفان مایستر، روسیه‌شناس و عضو "مؤسسه آلمانی سیاست خارجی"، در مصاحبه با دویچه‌وله می‌گوید که روسیه در حال حاضر با کسری بودجه روبرو شده است.
او ضمن اشاره به بهای فعلی نفت که حدود بشکه‌ای ۸۵ دلار است، تاکید می‌کند که "رشد صفردرصدی اقتصاد روسیه" و تحریم‌های بین‌المللی وضعیت اقتصادی این کشور را بدتر از آنچه که هست، خواهند کرد.
به اعتقاد مایستر، پیامد کاهش بهای نفت برای روسیه بدتر از تحریم‌های اقتصادی علیه این کشور است.
بیشتر بخوانید: چرا با وجود بحران‌های منطقه، قیمت نفت بالا نمی‌رود؟
وضعیت ایران
دولت ایران بودجه سال ۱۳۹۳ خود را بر مبنای بشکه‌ای ۱۰۰ دلار بسته بود، اما اکنون هر بشکه نفت ایران بین ۸۰ تا ۸۵ دلار فروخته می‌شود. در این صورت جمهوری اسلامی ماهانه با دست‌کم هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان کاهش درآمد روبه‌رو است.
بر اساس گزارش مؤسسه پژوهشی بانک آلمان، ایران باید برای تامین بودجه خود نفت را به بهای بشکه‌ای ۱۲۵ دلار بفروشد.
صادرات نفت ایران حدود یک میلیون بشکه در روز است، اما این کشور امیدوار است با برداشته شدن تحریم‌ها پس از توافق هسته‌ای، صادرات خود را بالا ببرد و به دلارهای بلوکه شده خود در کشورهای گوناگون دست بیابد.
بیشتر بخوانید: افزایش فشار بر خزانه ایران با ادامه سقوط بهای نفت
کیرستن وستفال، کارشناس ایران "بنیاد عمل و سیاست" آلمان معتقد است که در وضعیت فعلی دولت ایران بیش از هر زمان نیازمند دست یافتن به توافق هسته‌ای و کاهش فشارهای بین‌المللی است.
وستفال نیز تئوری توطئه آمریکا و عربستان سعودی را رد می‌کند، اما معتقد است که هر دو کشور منافع مشترک دارند و از این وضعیت بهره می‌برند.
البته عربستان سعودی هم برای تامین بودجه خود باید برای هر بشکه نفت ۹۵ دلار درآمد داشته باشد، اما ۴۵۰ میلیارد دلار ذخیره ارزی باعث شده که این کشور از بحران بهای نفت درامان باشد.
یکی دیگر از کشورهای تولیدکننده نفت و درگیر بحران، ونزوئلا است که باید برای تامین بودجه خود، نفت را به بهای هر بشکه ۱۶۲ دلار بفروشد.