کارشناسان راهبردی: چشم‌انداز خاورمیانه تیره و تار است

زبیگنیو برژینسکی که از سال ۱۹۷۷ تا ۱۹۸۱ مشاور امنیتی رئیس جمهوری پیشین آمریکا، جیمی کارتر بوده است، در شامگاه روز جمعه ۱۱ سپتامبر، با نطق خود اجلاس امسال "انستیتوی بین‌المللی پژوهش‌های راهبردی ژنو" (IISS) را افتتاح کرد. این همایش که عنوان "هفتمین اجلاس بررسی راهبرد جهانی IISS" بر خود داشت، روز یکشنبه (۱۳ سپتامبر) به پایان رسید.

روزنامه‌ی سوئیسی و آلمانی‌زبان "نویه تسورشر تسایتونگ" گزارشی از این اجلاس بین‌المللی در شماره‌ی امروز خود انتشار داده است.

موقعیت بحرانی افغانستان و مسئله‌ی ایران

برژینسکی در نطق خود گفت که پرزیدنت اوباما از دانش راهبردی بزرگی بهره‌مند است. وی افزود که اوباما به خوبی فهمیده که باید تکانه‌های راهبردی به سیاست جهانی داد و اینکه مناسبات بین‌المللی باید بر بنیاد و ارکان جدیدی استوار گردد.

از نظر برژینسکی، برای رسیدن به اهداف اوباما، که او پیش روی خود گذارده، ایالات متحده‌ی آمریکا نیاز به هم‌پیمانان قابل اعتماد دارد. در افغانستان یک بازنگری مشترک طرح‌های راهبردی ضروری است. خطر خطاهایی غیرعامدانه در افغانستان وجود دارد که قبلا برای اتحاد شوروی رخ داد. شکست در عملیات افغانستان می‌تواند به معنای پایان پیمان آتلانتیک باشد.

این مشاور پیشین کاخ سفید گفت که مناقشه‌ی فلسطین را هم آمریکا نمی‌تواند به تنهایی حل کند. در رابطه با ایران برژینسکی معتقد است که تحریم‌های شدیدتر باید چنان طراحی شده باشند که رژیم ایران را منزوی کند، ولی قشر متوسط جامعه‌ی ایران را هدف قرار ندهد.

نیاز افغانستان به ساختارهای اعتماد برانگیز

در این همایش محمد معصوم استانکزای، مشاور حامد کرزای، رئیس جمهوری افغانستان، وضعیت این کشور را هرچند بحرانی تلقی کرد، ولی تصریح کرد که نباید چندان ناامید بود. وی گفت که فقر و سطح پایین آموزش موانعی در راه ایجاد ثبات در کشور ایجاد می‌کنند.

از نظر این کارشناس افغانی، نباید فقط از راهبردها سخن راند، بلکه باید تمام تلاش خود را به کار بست تا این راهبردها تحقق یابند. در افغانستان باید ساختارهایی ایجاد شوند که اعتماد را برانگیزند و زمینه‌هایی را فراهم کنند تا حاکمیت مستقل دولت بتواند قدرت عمل پیدا کند. در شرایط فعلی فقط این ارتش افغانستان است که از چنین اعتمادی برخوردار است. وی معتقد است که ادامه‌ی حضور آمریکا و ناتو در افغانستان همچنان ضرورت دارد.

شرارد کوپرز کولز، نماینده‌ی وزارت خارجه‌ی بریتانیا در افغانستان، گفت که باید تمامی کشورهای همجوار را به روند غلبه بر بحران افغانستان وارد کرد.

نجم‌الدین شیخ، وزیر خارجه‌ی پیشین پاکستان، معتقد است که میان اهداف بزرگ سیاسی و واقعیت‌ها در افغانستان شکاف عمیقی وجود دارد. از نظر وی، اختلافات قومی می‌توانند تشدید شوند. این سیاستمدار پاکستانی افزود، گمانه‌‌هایی که در زمینه‌ی حمایت سازمان امنیت پاکستان از طالبان زده می‌شود، اغراق‌آمیز است. او همزمان تأیید کرد که به دلیل شناخت عمیقی که پاکستان از وضعیت افغانستان دارد، می‌تواند حمایتی تأثیرگذار از این کشور داشته باشد.

هیچ یک از شرکت‌کنندگان در این اجلاس با عقب‌نشینی نیروهای نظامی آمریکا و ناتو از افغانستان موافق نبودند. در یکی از میزگردها به وضوح مشخص شد که نمایندگان آمریکا بیشتر به فکر تدوین یک راهبرد خروج از افغانستان هستند.

پذیرش راه حل دو دولت، شرط برقراری امنیت در خاورمیانه

ریاض ملکی، وزیر خارجه‌ی تشکیلات خودگردان فلسطین، گفت، در خاورمیانه امنیت را تنها زمانی شاهد خواهیم بود که اسرائیل با راه حل دو دولت مستقل موافقت کند. از نظر وی فلسطین که می‌تواند پلی به سوی جهان عرب باشد، آماده‌ی همکاری است.

ریاض گفت، مهم این است که آمریکا به نقش رهبری خود در مدیریت حل مناقشه‌ی خاورمیانه باور داشته باشد و بدان عمل کند. وی انتظار دارد که پرزیدنت اوباما در اجلاس عمومی سازمان ملل ابتکار جدیدی را برای حل مناقشه‌ی خاورمیانه ارائه دهد.

اسرائیل و مناقشه‌ی اتمی با ایران

از نظر دن مریدور، معاون نخست وزیر اسرائیل، هر چند نقش رهبری آمریکا برای حل مناقشه‌ی خاورمیانه ضروری است، ولی برای اسرائیل مناقشه با ایران در اولویت است.

نماینده‌ی اسرائیل گفت که یک ایران مسلح به سلاح هسته‌ای به معنای نه تنها پایان قرارداد منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خواهد بود، بلکه نیروها را در حوزه‌ی کشورهای عربی جا به جا خواهد کرد و نیز به معنای تقویت اسلام شبه‌نظامی خواهد بود.

آلکسی آرباتوف، پژوهشگر روس، معتقد است که هیچ‌کس مایل به دستیابی ایران به سلاح اتمی نیست. فقط دشواری در ایجاد یک جبهه‌ی مشترک است. وی ابراز تردید کرد که روسیه و چین، به‌خاطر نجات قرارداد منع گسترش سلاح‌هسته‌ای، مناسبات خود با ایران را به مخاطره بیاندازند.

از نظر آرباتوف، هنوز تلاش‌هایی ضروری است تا روسیه بتواند خود را از ترس ناشی از حس تهدیدی که از سوی آمریکا می‌بیند و در روسیه ریشه دوانده، برهاند و با آمریکا در چارچوب یافتن راهبردی برای ممانعت از مسابقه‌ی تسلیحاتی راه حلی بیابد.

آرباتوف گفت، برای او واضح است که اسرائیل در یک حمله‌ی نظامی به ایران شکست خواهد خورد؛ آن‌هم دست‌کم زمانی که ایران به یک توان عملیاتی هسته‌ای دست یابد. وی افزود، بی‌شک ضربه‌ی متقابل ایران به اسرائیل، ورود آمریکا به صحنه را اجتناب‌ناپذیر خواهد ساخت.

آریل لویتِس، کارشناس امور امنیتی که در آمریکا به سر می‌برد، گفت، طرح حمله‌ی هوایی به طور جدی در دست بررسی است، زیرا چشم‌اندازی برای حل معضل اتمی ایران از طریق مذاکرات دیده نمی‌شود و باوری بدان وجود ندارد.

DK/BB