چشم‌پوشی اتحادیه اروپا از گاز ایران

بحران کنونی میان غرب و روسیه بر سر اوکراین سبب شده که کمیسیون اروپا بیش از پیش در صدد متنوع‌سازی منابع تامین انرژی خود و کاهش وابستگی در این زمینه به روسیه باشد.

سایت هفته‌نامه اشپیگل مدعی است که به دو سند "اتحادیه انرژی" دست یافته که در آنها ضمن تاکید بر همکاری تنگاتنگ کشورهای عضو این اتحادیه، از تلاش برای حصول توافق با ترکمنستان و آذربایجان در همین سال جاری میلادی سخن گفته می‌شود.

این توافق ناظر بر تامین بخشی از گاز مورد نیاز اتحادیه اروپا از سوی دو کشور یادشده است و بخشی از بسته اتحادیه برای افزایش "توان مقاومت" وضعیت گازی اتحادیه اروپا خواهد بود که تنظیم آن در سال ۲۰۱۶ تکمیل می‌شود.

در ماه دسامبر گذشته اشپیگل خبر داد که اتحادیه اروپا ظرفیت خط لوله گاز از آذربایجان را افزایش دهد تا واردات گاز از این کشور به دو برابر، یعنی ۲۰ میلیارد مکعب در سال افزایش یابد. ترکیه نیز در سال‌های اخیر در تلاش بوده است که گاز ترکمنستان نیز از خاک این کشور به اروپا صادر شود. صادرات گاز ترکمنستان تا کنون به ایران و اوکراین محدود بوده است. صدور گاز به اوکراین از طریق خاک روسیه انجام می‌شود.

حذف نام ایران

در اسناد تازه اتحادیه اروپا که در اختیار اشپیگل قرار گرفته از جمله آمده است: «اتحادیه اروپا همه اهرم‌های سیاست خارجی خود را به کار خواهد گرفت تا به همکاری‌های استراتژیک انرژیایی لازم با کشورهای تولید‌کننده و نیز کشورهایی که کریدور انتقال انرژی را می‌سازند دست یابد.» تشدید همکاری‌ها با نروژ، کانادا و آمریکا نیز بخشی از سیاست‌های تازه اروپا در زمینه تامین انرژی است.

سند در این زمینه از الجزایر، ترکیه، آذربایجان، ترکمنستان، خاورمیانه و برخی کشورهای آفریقایی نام می‌برد. در نسخه قدیمی سند که اواخر ژانویه تنظیم شده بود از ایران نیز به عنوان یک طرف بالقوه استراتژیک در تامین انرژی اروپا نام برده شده بود، اما در سند جدید نام این کشور حذف شده و تنها عبارت "برخی تامین‌کنندگان بالقوه دیگر انرژی" قید شده است.

ایران به رغم آن که با سهم ۱۸ درصدی خود از منابع گازی جهان در صدر کشورهای دارای این منابع ایستاده است در بهره‌برداری از این منابع با مشکلاتی روبرو بوده است. بخش عمده این مشکلات تابعی از چالش‌های بین‌المللی ایران و تحریم‌های مختلف از جمله در ارتباط با مناقشه هسته‌ای بوده‌اند. مصرف بالای انرژی در ایران و تلاش پرهزینه و قسما غیراقتصادی برای لوله‌کشی به همه اکناف و گوشه‌های ایران نیز سهمی عمده در ناکامی ایران به صدور گاز به اروپا به شمار می‌روند.

در حال حاضر واردات گاز ایران همچنان بر صادرات آن می‌چربد. همین وضعیت سبب شد که تهدید اخیر آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر تحریم صدور گاز به اروپا در آینده با حیرت و شگفتی ناظران روبرو شود. اینک با حذف ایران از فهرست منابع تامین انرژی اتحادیه اروپا به نظر می‌رسد که تهدید آیت‌الله خامنه‌ای بیش از پیش بلاموضوع شده است.

انتقاد به سیاست‌های جدید اتحادیه اروپا

سیاست‌های جدید اتحادیه اروپا منتقدانی جدی هم دارد. از نظر بخشی از این منتقدان تکیه بر خط لوله‌های گاز آن هم با کشورهایی دارای سیستم‌های سیاسی مستبد و فسادزده که می‌تواند بی‌ثباتی آنها را در پی داشته باشد با ریسک‌هایی توام است. ضمن این که اتکا به گاز مایع و واردات آن با کشتی در قیاس با وابستگی به خطوط لوله گاز خطرات کمتری دارد. بنا به ارزیابی این کارشناسان با توجه به مازاد عرضه گاز مایع، تا مدت‌ها قیمت این نوع انرژی در بازار پایین خواهد ماند.

هواداران محیط زیست نیز بر این عقیده‌اند که به جای وابستگی به لوله‌های گاز و این نوع انرژی فسیلی، بیش از پیش باید به بهره‌برداری از انرژی‌های تجدید‌پذیر روی آورد. گرچه در سند اتحادیه اروپا گفته می‌شود که این اتحادیه تا سال ۲۰۳۰ بیست‌وهفت درصد انرژی خود را از منابع تجدیدپذیر تامین خواهد کرد و در این زمینه مقام اول را در جهان به خود اختصاص خواهد داد، اما هواداران محیط زیست معتقدند که ظرفیت‌های بهره‌برداری از این نوع انرژی بسیار بیشتر از این مقدار است و باید در دورشدن از انرژی‌های فسیلی سرعت و شتاب بیشتری نشان داد.