پیشی گرفتن صادرات بنزین ایران از نفت خام؟
۱۳۹۹ تیر ۱۴, شنبه
در سه ماهه ابتدایی سال جاری خورشیدی ایران نزدیک به ۶،۳۶ میلیارد دلار صادرات داشته که ۱۱ درصد آن، معادل تقریبا ۶۹۰ میلیون دلار، بنزین بوده است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
ایران تا دو سال پیش وارد کننده بنزین بود، اما با توسعه پالایشگاه ستاره خلیج فارس با ظرفیت پالایش روزانه ۳۵۰ هزار بشکه میعانات گازی، همچنین افزایش چشمگیر قیمت بنزین در آبان ماه پارسال و نهایتا افت مصرف داخلی به خاطر شیوع کرونا، به صادرکننده بنزین تبدیل شده است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
افزایش چشمگیر قیمت بنزین در داخل کشور که منجر به اعتراضات گسترده و کشته شدن صدها شهروند ایران شد، در عمل به کاهش مصرف داخلی و اوج‌گیری درآمدهای صادراتی جمهوری اسلامی منجر شد.
معمولا گمرک ایران صادرات محصولات پالایشگاهی مانند بنزین، گازوئیل و نفت کوره را در سبد صادرات غیرنفتی قرار نمی‌دهد و احتمالا برای پنهان کردن افت شدید صادرات غیرنفتی، بنزین را هم برای اولین بار به لیست صادرات اضافه کرده، وگرنه صادرات غیرنفتی کشور با معیارهای بهار پارسال و بدون محاسبه بنزین، در واقع کمتر از نصف شده است.
اما نکته مهم و تمرکز این مقاله بر این نکته است که صادرات بنزین کشور به شدت اوج گرفته و از درآمدهای صادرات نفت خام ایران نیز پیشی گرفته است.
بنزین مازاد
بر اساس برآورد شرکت مشاوره انرژی "فکتز گلوبال انرژی" ایران در سه ماهه اول سال جاری میلادی (تقریبا زمستان پارسال) روزانه ۸۴ هزار بشکه بنزین مازاد تولید کرده و این رقم در سه ماهه دوم سال جاری میلادی (بهار امسال) به ۱۷۲ هزار بشکه رسیده است.
در تابستان امسال نیز انتظار می‌رود بنزین مازاد ایران روزانه ۱۳۸ هزار بشکه باشد، اما با کاهش محدودیت‌های کرونا، همچنین رشد سالانه تقاضای بنزین کشور انتظار می‌رود در سال آینده بنزین تولیدی مازاد کشور بطور متوسط روزانه ۶۰ تا ۷۰ هزار بشکه باشد.
خبرگزاری رویترز نیز دو هفته قبل با پوشش آمارهای این شرکت بین‌المللی، از قول چندین منبع گزارش داده بود ایران ماهانه پنج نفتکش نه چندان بزرگ را برای صادرات بنزین به آفریقا و کشورهای آسیایی راهی اقیانوس‌ها می‌کند. بدین ترتیب ایران روزانه حدود ۵۰ هزار بشکه بنزین به بازارهای دور صادر می‌کند، اما مهمترین بازارهای بنزین ایران کشورهای همسایه خصوصا افغانستان، پاکستان، عراق و ارمنستان هستند و ردیابی صادرات بنزین جمهوری اسلامی به این کشورها اصولا بسیار مشکل است، چون از طریق زمینی صادر می‌شود و نقش بخش خصوصی در معاملات چشمگیر است.
ایران خود نیز می‌گوید بنزین را در بورس انرژی عرضه می‌کند و از این طریق صادرات انجام می‌شود.
برخلاف نفت خام که مشتری آنها فقط پالایشگاه‌های خارجی هستند و ردیابی معاملات و ریسک تحریم‌های آمریکا علیه آنها بسیار بالاست، بازار محصولات نفتی متنوع و امکان خرده‌فروشی این محصولات نیز وجود دارد.
صادرات چشمگیر ۶۹۰ میلیون دلار بنزین طی بهار سال جاری
آمارهای شرکت اطلاعات انرژی، کپلر، نشان می‌دهد ایران در زمستان پارسال روزانه ۲۹۴ هزار بشکه و در بهار امسال روزانه ۱۸۷ هزار بشکه نفت خام صادر کرده است.
بدین ترتیب، با توجه به متوسط قیمت نفت خام صادراتی ایران در بهار سال جاری (۲۵ دلار برای هر بشکه) کل درآمد جمهوری اسلامی از صادرات نفت در سه ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۹ حدود ۴۲۰ میلیون دلار بوده، در حالی که درآمد کشور از صادرات بنزین در همین دوره زمانی ۶۹۰ میلیون دلار گزارش شده است.
موضوع صادرات بنزین ایران زمانی در مرکز توجه رسانه‌ها قرار گرفت که ایران بیش از یک ماه پیش ۱.۵ میلیون بشکه نفت تحویل ونزوئلا داد که معادل صادرات روزانه ۵۰ هزار بشکه است. گزارش‌ها حاکی است چهار نفتکش دیگر ایران با بار بنزین هم اکنون دوباره راهی ونزوئلا شده و این بار دادستانی آمریکا در نظر دارد حکم توقیف آنها را از مراجع قضایی ایالات متحده بگیرد.
ارزش ۱.۵ میلیون بشکه بنزینی که ایران تحویل ونزوئلا داده ۴۵ تا ۵۰ میلیون دلار است و نشان می‌دهد کل صادرات بنزین ایران در بهار سال جاری ۱۳ برابر بنزینی است که به ونزوئلا تحویل داده است.
ایران به غیر از بنزین، روزانه ۵۰۰ هزار بشکه صادرات گازوئیل، نفت کوره و گاز مایع (ال پی جی) نیز دارد که با محاسبه آنها، ارزش صادرات محصولات نفتی ایران چندین برابر صادرات نفت خام است.
سقوط صادرات نفت خام و مساله جایگزینی
ایران روزانه نزدیک ۲۹۰ هزار بشکه صادرات نفت کوره و و نصف این میزان نیز صادرات گاز مایع (ال پی جی) دارد. ایران تا ابتدای پارسال مقدار اندکی نیز صادرات گازوئیل داشت، اما آمارهای فکتز گلوبال انرژی نشان می‌دهد جمهوری اسلامی از تابستان پارسال صادرات گازوئیل را نیز به شدت افزایش داده و روزانه بطور متوسط حدود ۷۰ هزار بشکه گازوئیل صادر می‌کند.
لازم به یادآوری است که در پالایشگاه خلیج فارس، همزمان با بنزین، گازوئیل نیز تولید می‌شود و اوج‌گیری صادرات گازوئیل کشور چندان عجیب نیست.
اگرچه صادرات محصولات نفتی ایران اوج گفته، اما سوال مهم این است که آیا محصولات نفتی می‌تواند سقوط درآمدهای صادرات نفت خام ایران را جبران کند؟
بر اساس آمارهای اوپک، ایران در سال ۲۰۱۱ حدود ۱۱۰ میلیارد دلار صادرات نفت خام داشت که در سال ۲۰۱۸ به ۶۲ میلیارد دلار رسید. آمارهای ایران نشان می‌دهد کل درآمدهای صادرات نفت خام پارسال کمتر از ۹ میلیارد دلار بوده و اگر حجم صادرات و قیمت نفت خام ایران در سطح کنونی باقی بماند، احتمالا درآمدهای صادرات نفت خام ایران در سال جاری حدود ۲ میلیارد دلار باشد.
اگر صادرات محصولات نفتی ایران نیز در سطح کنونی ادامه یابد، انتظار می‌رود درآمدهای ایران از این بخش حدود ۸ میلیارد دلار باشد. بدین ترتیب اگرچه صادرات محصولات نفتی ایران چهار برابر صادرات نفت خام خواهد بود، اما هرگز افت درآمدهای صادرات نفت ایران را جبران نخواهد کرد.
صادرات نفت خام ایران از ۲.۵ میلیون بشکه در ابتدای سال ۲۰۱۸ به زیر ۲۰۰ هزار بشکه در بهار امسال رسیده و درآمدهای نفتی ایران نیز در کل سال جاری نسبت به سال ۲۰۱۸ حدود ۶۰ میلیارد دلار افت خواهد داشت.