پنج دلیل شکست کودتای نظامی در ترکیه

تانک‌های مستقر بر روی پل‌های استانبول و پرواز جنگنده‌های اف۱۶ در ارتفاع پایین بر فراز آنکارا آغاز شبی فراموش‌نشدنی در ترکیه بود که گفته می‌شد کودتایی در پیش است.

کودتاگران با اشغال فرودگاه بین‌المللی استانبول و آنکارا و نیز اشغال ستاد نیروهای امنیتی در آنکارا، به چندین فرستنده تلویزیونی هجوم بردند و مجریان برنامه را مجبور کردند تا به نام "ستاد نیروهای مسلح" بیانیه‌‌ای را قرائت کنند. آن‌ها در این بیانیه در سراسر کشور وضعیت جنگی و حکومت نظامی اعلام کردند.

اما چه عواملی باعث شد که کودتاگران نتوانند به اهداف خود برسند.

۱− ­ مقاومت مردم، احزاب سیاسی و سازمان‌های غیردولتی

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه طرفداران سرسختی دارد که از خواست او پیروی کرده و به خیابان‌ها ریختند. حزب اسلامی و محافظه‌کار "عدالت و توسعه" به رهبری اردوغان از سال ۲۰۰۲ تا کنون پیروز انتخابات تمام دوره‌ها بوده است.

اما مهم‌تر از آن: تمام منتقدان اردوغان نیز تلاش برای کودتای نظامی را رد کردند. سه حزب اپوزیسیون حاضر در پارلمان این کشور از دولت حاکم حمایت کردند. پلیس کشور نیز به دولت وفادار ماند.

احزاب اپوزیسیون مانند حزب اتحاد خلق‌ها (HDP) که طرفدار کردهاست، حزب ملی‌گرایان (MHP)، حزب کمالیست‌ها (CHP) که همگی نزدیک به ده سال است در مناقشه‌ای بی‌امان با حزب حاکم عدالت و توسعه به رهبری اردوغان به سر می‌برند، از همان آغاز این تلاش کودتاگران را رد کردند.

همین طور نهادهای مدنی، سازمان‌های غیردولتی (NGO)، اندیشکده‌ها و رسانه‌ها مخالفت خود را با سرنگونی اردوغان با ابزار خشونت‌آمیز ابراز داشتند. هیچ‌یک از مجریان شبکه‌های تلویزیونی و یا خبرنگاران روزنامه‌ها، که همگی سال‌هاست زیر فشار خودکامگی رجب طیب اردوغان رنج کشیدند، از کودتا و کودتاگران استقبال نکردند.

آخرین کودتای نظامی در سال ۱۹۸۰ هنوز در حافظه مردم ترکیه زنده است. در دوره دیکتاتوری نظامی پس از این کودتا ده‌ها هزار نفر روانه‌ی زندان‌ها شدند.

در ویدئوهایی که منتشر شده‌اند دیده می‌شود که چگونه خبرنگاران می‌کوشند سربازان را قانع کنند دست از این تلاش بردارند و به مردم بپیوندند.

تمام احزاب سیاسی و نهادهای مدنی و سازمان‌های غیردولتی بر حفظ دمکراسی تأکید داشتند و به همین دلیل از دولت منتخب مردم حمایت کردند.

بیشتر بخوانید: شمار دستگیر شدگان در ترکیه به ۶۰۰۰ نفر افزایش یافت

۲− ­ شکاف در ارتش

اگر کودتاچیان این امید را داشتند که بخش بزرگی از ارتش به آن‌ها بپیوندند، باید گفت که این انتظار برآورده نشد. به همین دلیل آن‌ها به قدر کافی سرباز و نیروی نظامی نداشتند تا تمام نقاط استراتژیک را اشغال و سپس در کنترل خود نگه دارند.

ژنرال خلوصی آکار، فرمانده کل ارتش ترکیه، که توسط کودتاگران به گروگان گرفته شده بود، و شماری دیگر از نظامیان عالی‌رتبه به دولت وفادار ماندند.

به گزارش خبرگزاری آناتولی، نیروهای امنیتی ترکیه در عملیاتی که در قرارگاه چهارم شکاری-هوایی آکینجی انجام دادند، ژنرال خلوصی آکار فرمانده ستاد کل ارتش کشور را که از پنجشنبه شب توسط کودتاگران گروگان گرفته شده بود، آزاد و به جایی امن منتقل کردند.

همین طور خلبانانی که به پیروی از فرمان دولت، درون جت‌های جنگنده اف۱۶ نشستند چندین دستگاه تانک و یک هلیکوپتر کودتاگران را به موشک بستند.

ارتش ترکیه در رتبه‌بندی جهانی ششمین ارتش بزرگ دنیا و در پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) پس از آمریکا، بزرگ‌ترین ارتش در بین هشت کشور عضو را دارا است.

بیشتر بخوانید: گولن، رقیب اصلی اردوغان کیست و چه می‌خواهد؟

۳− ­ کودتاگران موفق به بازداشت اردوغان نشدند

رجب طیب اردوغان در زمان وقوع کودتا در مرمره، واقع در سواحل دریای اژه در استراحت به سر می‌برد. رئیس‌جمهور ترکیه خود گفته است که هتل او نیز توسط کودتاگران بمباران شده است اما او به هنگام حمله هوایی هتل را ترک کرده بود.

۴− ­ استفاده اردوغان از شبکه اینترنت

ساعت‌ها مشخص نبود که محل اقامت رئیس‌جمهور ترکیه کجاست، اما او توانست با مردم تماس برقرار کند.

مجری شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان ترک در برنامه زنده خود سخنان اردوغان را بر روی گوشی هوشمند نشان داد. اردوغان از طریق برنامه "فیس‌تایم" گوشی هوشمند اپل، پیام ویدئویی خود را برای مردم فرستاد.

اردوغان همین‌طور از طریق توئیتر، یعنی همان شبکه‌ی رساندن پیام‌های کوتاه که او حدود دو سال پیش قصد داشت آن را مسدود کند، پیام خود را منتقل کرد. اردوغان پیش از این شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک و توئیتر و یا یوتیوب را ابزاری شیطانی خوانده بود.

مدت زمان کوتاهی پس از ارسال این پیام‌ها، ده‌ها و صدها هزار نفر در سراسر کشور، به ویژه در آنکارا و استانبول علیه کودتاگران به خیابان‌های ریختند.

۵− ­ حمایت جامعه بین‌الملل از اردوغان

به‌رغم انتقادها به شیوه‌های خودکامه‌ی رجب طیب اردوغان در دولت‌مداری او، هیچ یک از نهادهای بین‌المللی سیاسی که نقشی تعیین کننده در حوزه دیپلماسی جهانی دارند، مانند سازمان ملل متحد، پیمان ناتو، اتحادیه اروپا، آمریکا، روسیه و یا دولت آلمان، به پشتیبانی از کودتاگران برنخواستند.

بیشتر بخوانید: هشدار کری به ترکیه در مورد اتهام "نقش آمریکا در کودتا"

جامعه بین‌الملل به طور یکپارچه خواستار جلوگیری از خونریزی و حفظ ساختارهای دمکراتیک در این کشور شد.