نگرانی‌ها نسبت به درگرفتن یک جنگ داخلی در تاجیکستان
۱۳۸۹ شهریور ۳۰, سه‌شنبه
وزارت دفاع تاجیکستان در روز دوشنبه (۲۰ سپتامبر / ۲۹ شهریور) اعلام کرد که مهاجمان مسلح در حمله به یک ستون نظامی بیش از ۲۵ نفر را کشتند و ۲۵ تن دیگر را زخمی کردند. پیش از آن نیز در تاریخ ۶ سپتامبر، در کلوب شبانه‌ای در پایتخت این کشور بمبی منفجر شد که در اثر آن ۷ نفر زخمی شدند. در اواخر ماه اوت نیز ۲۵ تن از زندانیان وابسته به گروه‌های تندرو اسلامی از زندان‌های تاجیکستان گریختند.
مقامات تاجیک می‌گویند، نیروهای مهاجم از افغانستان، پاکستان و جمهوری چچن وارد این کشور شده‌اند و قصد دارند این کشور را «به صحنه‌ی جنگ فئودالی تحت پوشش دین مقدس اسلام» تبدیل کنند.
احتمال می‌رود سلسله حوادث اخیر در این کشور وضعیت تاجیکستان را ناامن‌تر کند. برخی از کارشناسان آن را با شروع جنگ داخلی این کشور در سال ۱۹۹۲مقایسه می‌کنند.
"نخستین نشانه‌های یک جنگ داخلی"
به‌نظر میرزانبی خالق‌زاد، روزنامه‌نگار تاجیک سیر حوادث تاجیکستان حاکی از «نخستین نشانه‌های یک جنگ داخلی» است. این روزنامه‌نگارمقیم شهر دوشنبه در گفتگو با دویچه‌وله خاطرنشان می‌کند: «اقدامات تروریستی اخیر تاجیکستان به رهبری ملاعبدالله، تروریست بین‌المللی انجام گرفته است.»
ملاعبدالله یکی از رهبران "اتحاد اپوزیسیون تاجیک" بود. گروه وابسته به او در حمله‌ی روز دوشنبه (۲۰ سپتامبر) حدود ۳۰ تن از ماموران وزارت دفاع تاجیکستان را به قتل رساند».
واکنش دولت نسبت به حملات مسلحانه
برخی از کارشناسان امور معتقدند که تاجیکستان کشور کوچک و ناتوانی است که در کوه‌های صعب‌العبور از عهده‌ی مبارزه علیه جنگجویان محلی برنمی‌آید. آنها هم با محل آشنا هستند و هم تجربه‌ی جنگ داخلی قبلی را دارند.
پرسش اینجاست که آیا دولت تاجیکستان در چنین شرایطی بدون کمک خارجی قادر هست علیه گروه‌های جنگجو و مخالف دولت و همچنین تروریست‌ها پیروز شود؟
میرزانبی از دوشنبه به این سئوال چنین پاسخ می‌دهد: «حکومت تاجیکستان مسلما اطلاع داشت. آنها پس از حمله‌ی آمریکا به افغانستان به منطقه‌ی "طویل دره" که تحت کنترل دولت این کشور هم نیست، وارد شدند و اکنون حکومت تاجیکستان با گروه تروریستی ملاعبدالله مبارزه می‌کند».
مقامات تاجیک پیش از این پیرامون جزئیات اقداماتی که علیه گروه‌های جنگجو انجام گرفته، اطلاع رسانی نکرده بودند. اما وزارت دفاع تاجیکستان در روزهای اخیر تلاش کرد با برگزاری نشست‌های خبری با نمایندگان مطبوعات در رابطه با عاملان اقدامات اخیر مسلحانه اطلاع رسانی کند. کارشناسان محلی این اقدامات مقامات تاجیک را مثبت ارزیابی کردند.
اهداف عاملان اقدامات مسلحانه
برخی از تحلیل‌گران اهداف عاملان اقدامات تروریستی در تاجیکستان را ناامن کردن این کشور می‌دانند. به‌عقیده‌ی آنها، ادامه و تشدید درگیری‌های مسلحانه می‌تواند یک جبهه‌ی جدیدی را علیه نیروهای ائتلاف در افغانستان بگشاید و وضعیت افغانستان را نیز به نفع طالبان تغییر دهد.
این کارشناسان همچنین می‌گویند، دولت تاجیکستان به تنهایی از عهده‌ی مبارزه با تروریست‌ها و نیروهای مسلح محلی برنمی‌آید و پیش از گسترش دامنه‌ی این درگیری‌ها و تبدیل شدن آن به یک "جنگ داخلی دیگر" باید چاره‌اندیشی کند.
تحلیل‌گران تاجیک بیم دارند که مخالفان، گروه‌های ناراضی مذهبی، فرماندهان سابق ناراضی و زندانیانی که اخیرا از زندان دوشنبه فرار کرده‌اند، به گروه ملاعبدالله بپوندند.
میرزانبی، روزنامه نگار مقیم شهر دوشنبه پیش بینی می‌کند، مناطقی که جنگجویان در آنها پناه گرفته‌اند به کانون ناآرامی‌های جدی تبدیل گردند و این درگیری‌ها ادامه یابد. اما برخی دیگر از تحلیل‌گران تاجیک معتقدند، دولت توان سرکوب این مخالفان را دارد.
«تاجیک‌ها از جنگ خسته شده‌اند»
جنگ داخلی تاجیکستان در سال ۱۹۹۲ توسط گروه‌های مخالف دولت امامعلی رحمان که خود را "اپوزیسیون متحد تاجیک" می‌نامیدند، آغاز شد. این جنگ به مدت ۵ سال به طول انجامید و یکی از خونبارترین جنگ‌های پس از سقوط شوروی سابق است که بیشترین میزان تلفات و خسارات را داشته است. جنگ داخلی تاجیکستان در ۲۷ ژوئن ۱۹۹۷ با میانجیگری سازمان ملل متحد و با امضای یک پیمان صلح در مسکو به پایان رسید.
هر چند تا کنون آمار رسمی تلفات و خسارات این جنگ از سوی دولت این کشور و نهادهای بین‌المللی پیرامون منتشر نشده، اما کارشناسان قربانیان آن را تا ۱۰۰ هزار نفر و تعداد آوارگان را نیز بیش از یک میلیون نفر پیش‌بینی می‌کنند.
اکنون ۱۳ سال از پایان جنگ داخلی در تاجیکستان سپری می‌شود. مردم عادی به قول کارشناسان محلی از جنگ و درگیری به تنگ آمده‌اند و بیم دارند که جنگ دیگری در این کشور آغاز گردد. سیر تحولات کنونی تاجیکستان برای این کارشناسان محلی نیز قابل پیش‌بینی نیست.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: داود خدابخش