نمایشگاه کتاب فرانکفورت: امکانات و محدودیت‌ها
۱۳۸۸ مهر ۱۶, پنجشنبه
نمایشگاه کتاب فرانکفورت با انتخاب جمهوری خلق چین به عنوان مهمان نمایشگاه، راهی ناهموار را انتخاب کرده است. در سال‌های اخیر هرگاه برنامه‌ای با شرکت نویسندگان چینی برنامه‌ریزی شده است، نمایندگی‌های رسمی چین از نشستن در کنار مخالفان و ناراضیان پرهیز کرده‌اند.
مؤسسات فرهنگی مایل هستند هم نویسندگان "رسمی" و هم مخالفان دولت را به برنامه‌های خود دعوت کنند، اما دولت چین حاضر نیست مخالفان را تحمل کند. دای کینگ، نویسنده‌ی چینی در انتقاد از دولت می‌گوید: «رژیم چین باید با حسن نیت و سعه‌ی صدر بیشتری در عرصه‌ی بین‌المللی حضور پیدا کند. جمهوری خلق چین باید یاد بگیرد که در برابر مخالفان اعتماد به نفس و خونسردی بیشتری از خود نشان دهد.»
بازار کتاب و بحرانی پایان‌ناپذیر
نمایشگاه کتاب بازاری برای عقاید و نظرات، و یک جایگاه واقعی آزادی بیان است، اما در عین حال جلوه‌گاه آمار و ارقام است. از این نظر چشم‌انداز روشنی در افق دیده نمی‌شود. بحران مالی، رکود مزمن بازار کتاب را بدتر کرده است. نمایشگاه فرانکفورت دیگر نمی‌تواند مثل سال‌های گذشته از افزایش شمار شرکت‌کنندگان به خود ببالد. برعکس، امسال ۴۴۰ ناشر کمتر از سال پیش به نمایشگاه آمده‌اند. به ویژه در عرصه‌ی نشر انگلیسی‌زبان این کاهش چشمگیر است.
یورگن بوس مدیر نمایشگاه کتاب در این باره توضیح می‌دهد: «سیستم توزیع کتاب در انگلستان به هم ریخته است و دیگر کتابفروشی‌های مستقل جایی ندارند. در آلمان اوضاع هنوز وخیم نیست، اما در انگلستان فقط دو سه کتابفروشی زنجیره‌ای به کار خود ادامه می‌دهند. در آمریکا هم وضع بر همین منوال است و کتابفروشی‌های مستقل و کوچکتر نابود شده‌اند. کتابفروشی‌های بزرگ هم کاری ندارند جز جنگ و رقابت شدید با یکدیگر. در عین حال بازار کتاب از طرف فروشنده‌های اینترنتی مانند آمازون و گوگل هم زیر فشار قرار گرفته است.»
کتاب دیجیتالی
نمایشگاه امسال فرانکفورت قصد دارد با چالش‌های تازه روبرو شود. یکی از مهمانان نمایشگاه تیم اوریلی ناشر معروف آمریکایی است، که در عرصه کتاب‌های الکترونیکی نظرات قابل‌توجهی طرح کرده است.
بر کسی پنهان نیست که اینترنت شرایط تولید و توزیع کتاب را از بنیاد دگرگون کرده است. امروزه نویسندگانی هستند که در حضور نویسندگان خود به خلق اثر می‌پردازند، به عبارت دیگر کار ادبی خود را بر پایه‌ی مشاورت و نیازهای خوانندگان خود پیش می‌برند. نمایشگاه کتاب همیشه به آینده‌ی نشر توجه داشته است. یورگن بوس در این باره عقیده دارد: «دنیای امروز در جهت تشویق مطالعه پیش نمی‌رود، اما همان طور که جامعه فرضا در عرصه‌ی فوتبال امکاناتی در اختیار جوانان قرار می‌دهد، باید خواندن را هم به جوانان آموخت و روحیه‌ی کتاب‌خوانی را بالا برد.»
در آلمان دولتمردان از ضرورت سرمایه‌گذاری بیشتر در امر آموزش سخن می‌گویند. آموزش و فرهنگ دو امر جدایی‌ناپذیر هستند. آموزش و فرهنگ از ارزش‌های معنوی تمدن ما هستند، و کتاب بخشی از فرهنگ است، چه به شکل چاپی و چه به صورت داده‌های کامپیوتری.