ممنوعیت ورود کامیون‌های سنگین ایرانی به ترکمنستان
۱۳۹۱ شهریور ۳۱, جمعه
ترکمنستان با اتکاء به معاهده ۱۹۶۸ ورود کامیون‌های ایرانی حامل بار با وزن بیش از ۲۰ تن از پایانه‌ی مرزی باجگیران را ممنوع کرده است. از این پس تنها کامیون‌هایی حق ورود به ترکمنستان را دارند که وزن آنها کمتر از ۲۰ تن بوده و مقصد آنها فقط پایتخت این کشور باشد.
به گفته رحیم‌زاده رئیس گمرک باجگیران طبق پروتکل ۱۹۶۸ مرز باجگیران به عنوان مرز مسافری و سیاسی، مرز لطف آباد مرز کامیونی و مرز سرخس به عنوان مرز ریلی قلمداد شده است. حسن علیدوستی، مدیرکل دفتر صادرات گمرک جمهوری اسلامی ایران از گمرکات اجرایی خواست موارد اعلام شده را رعایت کنند تا از بروز هرگونه مشکل در امر صادرات به ترکمنستان جلوگیری شود.
واکنش وزارت امور خارجه ایران
ورود کامیون‌های ایرانی به ترکمنستان طبق گفته رشید مرداف، وزیر امور خارجه ترکمنستان در ظرف سه سال گذشته دو برابر شده است.
اقدام کنونی ترکمنستان مشکلات کامیون‌داران ایرانی را افزایش داده ومقام‌های محلی ایرانی می‌گویند رانندگانی که قصد خروج از مرز باجگیران را دارند، باید چند شبانه روز در گردنه‌های نزدیک شهر باجگیران در صفی طویل حدود ۱۰ کیلومتر در تریلی‌های خود به‌سر برند تا وارد محوطه‌ی گمرک شوند.
گفته می‌شود سهم قابل توجهی از این کامیون‌ها حامل مواد غدائی از جمله تره‌بار، پیاز و سیب زمینی و مواد فاسدشدنی هستند. رامین مهمان‌پرست، سخنگوی وزارت خارجه‌ی ایران در واکنش به این اقدام ترکمنستان گفت: «دستگاه ديپلماسی در حال پيگيری و حل مسئله مرزی و ترانزيت با ترکمنستان است.»
ضررهای اقتصادی استان‌های مرزی ایران
ترکمنستان بیش از ۱۲۰۰ کیلومترمرز آبی و زمینی با ایران دارد و ایران بزرگترین شریک تجاری این کشور است. صادرات مناطق مرزی ایران به ترکمنستان و از طریق خاک این کشور به دیگر کشورهای آسیای میانه نیز در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشت.
مدیرکل گمرکات گلستان می‌گوید، امسال حدود ۸۵ درصد از حجم صادرات این استان به کشور ترکمستان بوده است. اسماعیل حیدری آزاد، فرماندار قوچان هم به رسانه‌های محلی گفته است: «با اجرای پروتکل ۱۹۶۸مردم مرزنشین شهر مرزی باجگیران که تنها از طریق رفت و آمد کامیون‌ها امرار معاش می‌کردند، دچار مشکل شده و همچنین صادرکنندگان نیز به علت جایگزین شدن مرزهایی مانند لطف آباد و سرخس تمایلی برای ارسال کالا از آن گمرکات را ندارند، زیرا مرز باجگیران تنها تا پایتخت کشور ترکمنستان ۳۵ کیلومتر فاصله دارد و نزدیک‌ترین مرز با پایتخت کشور ترکمنستان است.»
فرماندار قوچان همچنین از وضعیت کنونی انتقاد کرده و گفته است: «ترکمنستان با بستن مرز باجگیران حقوق ایران را نادیده گرفته است».
"احتمال قطع صادرت گازی ترکمنستان به ایران"
دکترمحمد دوجی‌نژاد، کارشناس مسائل ایران و ترکمنستان در گفتگو با دویچه وله می‌گوید: «پایانه مرزی باجگیران- گودان در ۲۵ ژوئن سال ۲۰۰۶ از طرف روسای جمهوری دو کشورافتتاح شد. در آن‌زمان روزنامه‌های ترکمنستان نوشتند که سالانه بین ۶۰ تا ۷۰ هزار کامیون سنگین از این گذرگاه عبور خواهند کرد. جاده‌های ترکمنستان نوساز هستند و توسط مهندسان ایرانی احداث شدند.»
این کارشناس دلیل می‌آورد که ترکمنستان اکنون از طرف آمریکا و کشورهای غربی تحت فشاراست و اقدام کنونی ترکمنستان با تشدید تحریم‌های اقتصادی غرب علیه ایران همزمان شده است. وی ضمن اشاره به فسخ یک جانبه قرارداد ریلی ۷۰۰ میلیون دلاری این کشور با شرکت "پارس انرژی" ایران و ممنوعیت ورود کامیون‌های بالای ۲۰ تن به این کشور، احتمال می‌دهد که در گام بعدی ترکمنستان صادرات گازی خود را نیز به دلیل فشارهای سیاسی خارجی قطع کند. ایران حدود ۱۰ درصد گاز مصرفی خود را از طریق ترکمنستان تامین می‌کند.
دوجی‌نژاد به دویچه وله می‌گوید: «اقدامات تحریک‌آمیزی که از طرف ایران علیه برخی کشورهای همسایه از جمله جمهوری آذربایجان انجام گرفته نیز در تصمیم‌ترکمنستان تاثیر گذاشته است تا ورود و تردد ایرانی‌ها را محدود‌ترکند و ممکن است در اعطای ویزا به شهروندان ایرانی و مبادلات بانکی با ایران نیزمحدودیت‌هایی ایجاد شود.»
دوجی‌نژاد ادامه می‌دهد: «در شرکت‌های ایرانی ثبت شده در ترکمنستان افرادی که از نیروهای محلی استخدام شده‌اند، شیعه مذهب هستند. جمهوری اسلامی برای این افراد تسهیلات زیادی قائل شده و علاوه بر برگزاری مراسم مذهبی و اعزام شهروندان ترکمنستان به قم برای تحصیل، برای زیارت شهرهای مذهبی ایران و حج نیز به آنها کمک مالی می‌کند.»
دوجی‌نژاد با توجه به این عوامل نتیجه می‌گیرد که ترکمنستان از نفوذ سیاسی و دینی ایران در این کشور بیم دارد.
«کامیون‌های سنگین جاده‌ها را خراب کردند»
به نظر آشیرقلی بایریف، روزنامه‌‌نگار ساکن عشق‌آباد آنچه که در مرز باجگیران- گودان اتفاق افتاده، می‌تواند با تصمیم رئیس جمهوری این کشور مبنی بر کنترل بیشتر بار کامیون‌های سنگین بوده باشد. به‌نظر او بار کامیون‌های سنگین که از ایران وارد ترکمنستان می‌شوند، خارج از نورم‌های بین‌المللی بوده و سبب تخریب جاده‌های این کشورشده است.
وی همچنین خاطرنشان می‌کند، سهم قابل ملاحظه‌ای از جاده‌های این کشور پس از استقلال ترکمنستان توسط شرکت‌های ایرانی احداث و یا تعمیر شده‌اند. بایریف تاکید می‌کند بردی محمداف، رئیس جمهور ترکمنستان اخیرا انتقاد کرد که کامیون‌های سنگین جاده‌های این کشور را تخریب کرده‌اند.
بایریف می‌گوید که ممنوعیت ورود کامیون‌های بالای ۲۰ تن پس از فرمان رئیس جمهوری این کشورانجام گرفت. به نظر او مشکلات کنونی از طریق دیپلماسی حل خواهد شد و تاثیر تعیین‌کننده‌ای بر رشد تبادلات تجاری بین دو کشور نخواهد گذاشت.
«اقدام ترکمنستان نباید به مردم ضرر برساند»
خدایبردی اورازاف، رئیس سابق بانک مرکزی ترکمنستان هم به دویچه وله می‌گوید، ترکمنستان با بسته شدن مرز باجگیران ضرر دیده است اما در کشور کسی نمی‌تواند از تصمیم‌های رئیس جمهور انتقاد کند.
وی می‌افزاید «ایران کشور همسایه ماست و نباید تحت تاثیر فشار تحریم‌ها بود و مردم را قربانی کرد.» او به قطع صدور گاز ترکمنستان به ایران در زمستان سال ۱۳۸۸ اشاره می‌کند که موجب تلفات جانی شد. در آن زمان با توقف صادرات گاز ترکمنستان به ایران، گاز مصرفی استان‌های خراسان، گلستان، مازندران، گیلان، اردبیل و زنجان قطع شد.
وی در رابطه با ممنوعیت ورود کامیون‌های بالای ۲۰ تن به ترکمنستان به دویچه وله می‌گوید: «کامیون‌های سنگین سبب تخریب راه‌ها می‌شوند، اما این مشکل را باید متخصصان حل کنند. اگر مشکل فنی باشد ایران می‌تواند به ترکمنستان برای برطرف کردن این مشکل کمک کند. اگر پشت این قضیه مسائل سیاسی باشد، مسئولان ایرانی حق دارند از ترکمنستان انتقاد کنند.»
«کامیون‌داران و تاجران قربانی شدند»
دکتر دوجی‌نژاد، کارشناس امور ایران و ترکمنستان تاکید می‌کند که ایران هیچوقت از ترکمنستان انتقاد نمی‌کند و تابحال نیز از منافع شهروندان و حقوق تاجران ایرانی دفاع نکرده است.
وی می‌افزاید: «ایران برای جلب حمایت کشورهایی چون ترکمنستان در سیاست بین‌المللی خود، منافع کامیون‌داران و تاجران و شهروندان خود را قربانی کرده است.»
خبرگزاری فارس از قول رشید مرداف وزیر خارجه‌ی ترکمنستان می‌نویسد «روابط عشق‌آباد و تهران تحت تأثیر مسائل حاشیه‌ای از جمله‌تحریم‌ها قرار نمی‌گیرد. فارس همچنین با استناد به گفته‌های سید محمد موسی هاشمی گلپایگانی سفیر ایران در ترکمنستان خاطرنشان می‌کند: «حجم مبادلات تجاری ایران و ترکمنستان نسبت به سال گذشته ۲۳ درصد افزایش داشته است و این افزایش نشانی از شکست تحریم‌هاست.» سفیر ایران در عشق‌آباد از ارتقاء ۱۰ میلیارد دلاری حجم مبادلات تجاری و ثبت ۱۴۴ شرکت ایرانی در ترکمنستان خبر می‌دهد.