ممنوعیت خروج جعفر پناهی و تاکید او بر «صبر و استقامت»
۱۳۸۹ شهریور ۱۱, پنجشنبه
جعفر پناهی در بیانیه‌ای که امروز، چهارشنبه (۲ سپتامبر برابر با ۱۱ شهریور) در مراسم افتتاحیه شصت‌وهفتمین فستیوال فیلم ونیز خوانده شد، اعلام کرد که در ۵ سال گذشته به صورت رسمی اجازه ساخت فیلم نداشته است: «وقتی فیلم‌سازی نتواند فیلم خود را بسازد، انگار زندانی است. حتی اگر از آن سلول کوچک هم آزاد شود، خود را سرگردان در سلول بزرگ‌تری خواهد یافت.»
این کارگردان ۵۰ ساله ایرانی، دهم اسفند ماه سال گذشته در منزل مسکونی‌اش و در حالی که مشغول فیلم‌برداری صحنه‌هایی برای فیلم جدیدش درباره یک خانواده ایرانی و تاثیر اتفاقات پس از انتخابات بر زندگی آنها بود، بازداشت شد. مقامات ایرانی گفته‌اند او در حال ضبط صحنه‌های شکنجه با هدف سیاه‌نمایی بوده است.
بسیاری از سینماگران مشهور جهان از جمله رابرت ردفورد، استیون اسپیلبرگ، مایکل مور و اولیور استون به بازداشت جعفر پناهی اعتراض کردند و در مراسم افتتاحیه فستیوال فیلم کن نیز با حرکتی نمادین جای خالی او را پیش چشم جهانیان گذاشتند. سرانجام او پس از ۸۸ روز حبس در زندان اوین، با قرار وثیقه دویست میلیون تومانی آزاد شد، اما از زمان بازداشت، گذرنامه او توسط نیروهای امنیتی ضبط شده و هنوز در اختیار وی قرار نگرفته است.
فیلم «دایره» جعفر پناهی که که نگاهی انتقادی به وضعیت زنان در جامعه ایران دارد، در سال ۲۰۰۰ برنده شیر طلایی فستیوال فیلم ونیز شده بود. با این همه، آقای پناهی در بیانیه‌ای که برای این فستیوال ارسال کرده گفته است به رغم همه محدودیت‌ها نسبت به آینده فیلم‌سازی در ایران خوش‌بین است.
«به ساخت فیلم‌های تبلیغی و کارهای سخیف تن نداده‌ایم»
جعفر پناهی در مصاحبه‌امروز خود با خبرگزاری فرانسه، درباره فیلم کوتاه آکاردئون می‌گوید برای ساخت این فیلم از داستانی که در دوران نوجوانی خوانده بود الهام گرفته است. این داستان درباره آهنگساز جوانی است که می‌خواهد در جلوی مسجد بنوازد، اما مردی که در آن نزدیکی‌ها زندگی می‌کند این کار را گناه می‌داند و ساز آن جوان را می‌شکند. او درباره این فیلم می‌گوید: «پایان خشونت‌آمیز فیلم، این پیام را در بر دارد که دیگر نیازی به اعمال خشونت نیست. بنابراین درون‌مایه آن ایستادگی در برابر خشونت و خشونت‌پرهیزی است. رویکرد ما در زندگی امروز باید همین باشد.»
این چهره برجسته سینمای موج نوی ایران در این گفت‌وگو می‌گوید: «با این همه، من به این شرایط بدبین نیستم. اگرچه در طول یک سال گذشته شاهد محدودیت‌های بی‌سابقه‌‌ای بودیم، اما همیشه محدودیت‌هایی وجود داشته و این دوره هم سرانجام به پایان خواهید رسید. باید "صبر و استقامت" پیشه کنیم.»
جعفر پناهی معتقد است مقامات ایران با او مشکلات شخصی دارند و پیش‌تر هم از ساخت فیلمی درباره جنگ توسط او جلوگیری کرده‌اند: «در جریان جنگ و پس از آن، فیلم‌ها عموما تبلیغی و یا مستندهایی در توجیه جنگ و ادامه آن بوده‌اند و اگر شما بخواهید از جنگ فاصله بگیرید و درباره جنبه‌های انسانی آن فیلمی بسازید، موانع متعددی بر سر راه‌تان وجود خواهد داشت.»
او در توضیح فعالیت‌های خود می‌گوید: «من نسبت به مسائل اجتماعی کنجکاوم و نمی‌توانم چشمم را به روی واقعیت‌ها ببندم. من شاهد بسیاری از رویدادها بوده‌ام، اگر چه در بسیاری از مواقع حتی اجازه حمل دوربین هم نداشتم، اما همه چیز در ذهنم ثبت و ضبط شده و قطعا روزی در کارهای من منعکس خواهد شد.»
آقای پناهی در پایان مصاحبه با خبرگزاری فرانسه می‌گوید: «حتی در شرایطی مثل امروز که ما فیلم نمی‌سازیم، داستان زندگی ما در حال نوشته شدن است و این برهه زمانی را ثبت خواهد کرد؛ برهه‌ای که در آن ما بر سر سینمایی که به آن اعتقاد داریم با کسی سازش نکردیم و تن به ساخت فیلم‌های تبلیغی و کارهای سخیف ندادیم. اما گذشته از همه اینها، من عاشق کشورم هستم و به رغم همه محدودیت‌ها حاضر نیستم در کشور دیگری زندگی کنم.»
احسان نوروزی
تحریریه: فرید وحیدی