مدیر جدید آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای و مسئله ایران
۱۳۸۸ تیر ۱۰, چهارشنبه
برای به دست گرفتن اداره آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، علاوه بر یوکیا آمانو، لوئیز اچاوری از اسپانیا، عبدالصمد مینتی از آفریقای جنوبی، ارنست پتریچ از اسلوانی و جان پل پونچلی از بلژیک نامزدی خود را اعلام کرده بودند. اما از آنجا که یوکیا آمانو در انتخابات آزمایشی بیشترین رای را آورده، پیش بینی می‌شود که این دیپلمات ۶۳ ساله ژاپنی سرپرستی آژانس را به عهده بگیرد.
پایان ماموریت ۱۲ ساله البرادعی
پنج نامزد مقام ریاست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز بیست و ششم ماه مه امسال به شورای حکام آژانس معرفی شدند. دکتر محمد البرادعی رئیس فعلی آژانس قبلا عدم آمادگی خود را برای ادامه ماموریتش اعلام کرده بود. البرادعی، به عنوان چهارمین رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، برای نخستین بار در سال ۱۹۹۷ به این مقام رسید و در سال‌های ۲۰۰۱ و ۲۰۰۵ دوباره انتخاب شد. در سال ۲۰۰۵ دولت جرج بوش که البرادعی را به نرمش در برابر ایران متهم می‌کرد، کوشید از بازگزینی وی جلوگیری کند، اما موفق به این کار نشد.
تاریخچه آژانس
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز ۱۹ ژانویه سال ۱۹۵۷میلادی رسما موجودیت یافت. تدارکات عملی برای ایجاد این نهاد، از سال ۱۹۵۳ میلادی به پیشنهاد آیزنهاور رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده آمریکا آغاز شد. وی، در سخنرانی خود خطاب به مجمع عمومی سازمان ملل متحد گفت: «ایالات متحده آمریکا مایل است به تلاشی بیش از محدود ساختن و یا قطع استفاده نظامی از مواد هسته‌ای دست بزند. خارج کردن این سلاح از دست سربازان کافی نیست، بلکه باید آن را به‌دست کسانی بسپاریم که بدانند چگونه می‌توان آن را در خدمت صلح قرار داد». رئیس‌جمهور وقت آمریکا افزود: «اگر گرایش هولناک تجهیز به سلاح هسته‌ای مهار شود و جهت عکس به خود بگیرد، این عظیم‌ترین انرژی مخرب را می‌توان به امری پربرکت برای بشریت تبدیل کرد».
مسابقه تسلیحاتی پس از جنگ
در فاصله پایان جنگ جهانی دوم تا طرح پیشنهاد آیزنهاور در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، میان فاتحان این جنگ، مسابقه بی‌امانی برای ساخت و ذخیره کردن جنگ‌افزارهای هسته‌ای جریان داشت. هدف ایجاد آژانس بین‌المللی این بود که از گسترش نظامی فن‌آوری هسته‌ای جلوگیری شود و جامعه جهانی از این منبع عظیم انرژی در راه صلح، بهداشت و پیشرفت استفاده کند. به همین دلیل، بعدها آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای وظیفه یافت تکنولوژی استفاده صلح‌آمیز از این انرژی را در اختیار اعضای خود قرار دهد.
وظایف آژانس
پیش‌نوس اساسنامه آژانس در سال ۱۹۵۶ در مقر سازمان ملل متحد به تصویب ۸۰ کشور جهان رسید. به موجب این اساسنامه، آژانس دارای سه رکن "کنفرانس عمومی"، "شورای حکام" و "دبیرخانه" است. توسعه استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و نظارت بر فعالیت‌های اتمی کشورها، دو وظیفه محوری آژانس هستند. هدف از نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای کشورها، اطمینان از این نکته است که آن‌ها به سمت تولید سلاح هسته‌ای گام بر ندارند. علاوه بر این، آژانس ماموریت دارد به دولت‌ها در اجرای پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی کمک کند.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حال حاضر ۱۴۴ عضو دارد که هر یک نسبت به توان اقتصادی خود بخشی از بودجه آن را تامین می‌کنند. بودجه سالانه آژانس حدود ۳۰۰ میلیون دلار است. ۱۲۰ میلیون دلار از این بودجه صرف حفاظت تاسیسات اتمی مناطق مختلف دنیا و بازرسی از آن‌ها می‌شود.
رئيس‌جدید و پرونده ایران
یکی از مهمترین وظایف رئیس‌جدید آژانس، روشن ساختن ابهاماتی است که ظرف ۶ سال گذشته در پرونده فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران وجود داشته است. محمد البرادعی، در ماه آوریل امسال، برای آخرین بار خواستار همکاری بیشتر تهران برای رفع این ابهامات شد. پس از انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری ایران، که درصد بالایی از رای‌دهندگان معترض آن‌هستند، راه رسیدن به تفاهم سنگلاخی‌تر شده است. شورای امنیت سازمان ملل متحد، تاکنون ۴ قطعنامه علیه اهداف نظامی برنامه‌هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران تصویب کرده است.
نویسنده: جواد طالعی
تحریریه: یلدا کیانی