قرقیزستان به کجا می‌رود؟
۱۳۸۹ فروردین ۳۰, دوشنبه
با بروز بحران مالی دنیا در سال ۲۰۰۹ کارشناسان انتظار وقوع برخی شورش‌ها و یا تحولات سیاسی واقتصادی را در قرقیزستان داشتند. اما تحلیلگران پیش‌بینی نمی‌کردند كه در طول ۴۸ ساعت رژیم حاکم در این کشور که با وقوع "انقلاب لاله" در سال ۲۰۰۵ روی کار آمده بود، اکنون با "شورش مردمی" برکنار گردد.
در قیاس با دیگر کشورهای آسیای مرکزی قرقیزها از آزادی نسبی برخوردارند و حاکمان این کشور نیز از میان اپوزسیون برخاسته و بسیاری نیز از زندان آزاد شده بودند. اما در این کشور نیز همچون دیگر کشورهای آسیای میانه حاکمیت در انحصار خانواده و اطرافیان رئیس‌جمهورمحفوظ ماند. این مسئله خشم مردم را علیه حکومت بیشتر کرد و زمینه‌ی تغییر رژیم را بوجود آورد.
استعفای رئیس جمهور با فاکس
دیمیتری مدودیف اظهار داشت که اگر سایر کشورهای مشترک المنافع نیز سیاستی مشابه رئیس جمهور خلع شده‌ی قرقیزستان را اجرا کنند، ممکن است به سرنوشت مشابه‌ی قرقیزستان دچار شوند. رئیس جمهور روسیه به صراحتا هشدار داد که امکان تکرار سناریوی قرقیزستان در قلمرو اتحاد جماهیر شوروی سابق وجود دارد.
باقی‌اف، رئیس جمهور قرقیزستان در شانزدهم آوریل استعفای خود را با فرستادن نامه‌ای رسما پذیرفت. برخی از تحلیلگران محلی به نقش روسیه، آمریکا و قزاقستان دراستعفای باقی‌اف اشاره می‌کنند و معتقدند که مانع حاکمیت دوگانه در قرقیزستان و تقسیم این کشور به طرفداران باقی‌اف و حکومت جدید شده‌اند.
قرقیزستان کشوری کوچک درمیان ابرقدرت‌ها
روسیه، آمریکا و چین بازیگران صحنه‌ی سیاسی درقرقیزستان هستند. زبان و فرهنگ روسی در این کشور نقش مهمی را بازی می‌کند. در قرقیزستان با گذشت ۱۹ سال از استقلال آن هنوز خط روسی رواج دارد. گرایش به روسیه در این کشور چنان قوی هست که طرفدران روسیه علنا خواستار پیوستن قرقیزستان به روسیه هستند.
مرز مشترک این کشور با چین نیز موقعیت استراتژیک قرقیزستان را بیشتر کرده است. چین و قرقیزستان هر دو عضو "سازمان همکاری‌های شانگهای" هستند. چینی‌ها از حضور آمریکائی‌ها در مرز خود نگرانند. قرقیزستان در اجلاسیه‌های شانگهای قول داد که با بازگشت ثبات به افغانستان نیروهای آمریکایی پایگاه هوایی ماناس را ترک خواهد کرد.
نفوذ آمریکا در قرقیزستان
بنظر ولادیمیر سوکور کارشناس "موسسه تحقیقاتی جیمز تاون در واشنگتن" قرقیزستان برای آمریکا و ناتو اهمیت استراتژیک دارد، چون آنها از طریق پایگاه هوائی ماناس هرگونه فعالیت موشکی چین را می‌توانند تحت کنترل قرار دهند.
آمریکا سالانه ۱۸۰ میلیون دلار برای استفاده از پایگاه هوائی ماناس به این کشور می‌پردازد. در دانشگاه آمریکائی واقع در قرقیزستان صدها دانشجو از کشورهای آسیای میانه تحصیل می‌کنند. به عبارتی تربیت این نخبگان جدید که پیش از این فقط در مسکو آموزش می‌دیدند، نقش اساسی در آینده‌ی قرقیزستان و دیگر کشورهای آسیای‌میانه ایفا خواهند کرد.
نقش روسیه در شکست انقلاب‌های رنگی
برخی از تحلیلگران روس ادعا می‌کنند که اینبار در تحولات قرقیزستان آمریکا و چین نظاره‌گر بوده‌اند. روسیه در قبال اپوزسیون کشورهای آسیای میانه سیاست‌های نوینی را اتخاذ کرده و ارتباط و همکاری با اپوزسیون این کشورها بخش اساسی این سیاست عنوان می‌شود.
در طول دو دهه‌ی گذشته روسیه از رژیم‌های دیکتاتوری و مستبد منطقه حمایت می‌کرد. حال همکاری و حمایت از اپوزسیون کشورهای سابق شوروی از جمله اپوزسیون کشورهای آسیای میانه را نیز به عنوان اهرم فشار به جهت پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کند.
وقایع قرقیزستان و ایران
تحولات قرقیزستان تأثیرات معینی را در کشورهای منطقه به دنبال خواهد داشت. ولی تاثیر این وقایع به ایران ضعیف هست، چون ایران با این کشور مرز مشترکی ندارد و مبادلات بازرگانی محدودی بین دو کشور انجام می‌گیرد.
برای ایران رویداد قرقیزستان از این جنبه مهم هست که حکومت جدید در قبال واگذاری پایگاه ماناس به آمریکائی‌ها چه سیاستی را اتخاذ خواهد کرد. در سال گذشته تظاهرکنندگان در بیشکک مخالف بکارگیری پایگاه هوائی ماناس علیه ایران شده بودند.
کارشناسان بر این باورهستند که در قرقیزستان رقابت بین طرفداران روسیه و آمریکا به این زودی‌ها پایان نخواهد پذیرفت.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: شهرام احدی