قدرت‌نمایی مجلس با طرح سوال از رئیس‌جمهور
۱۳۹۰ بهمن ۲۱, جمعه
استعفای نافرجام علی مطهری در اعتراض به عدم طرح سوال از رئیس‌جمهور گویا بالاخره کارخود را کرد. دو روز قبل از ۲۲ بهمن سالگرد پیروزی انقلاب ایران، این طرح توسط هیأت رئیسه مجلس اعلام وصول شد.
این تصادف زمانی اما برخی را خوش نیامد. محمد کاظم انبارلویی عضو حزب مؤتلفه اسلامی به سایت فردا گفت: «مجلس دو روز مانده به راهپیمایی پرشور ۲۲ بهمن دست به اعلام وصول سوال از رئیس جمهور زد. زمانی که مسئولان همگان را دعوت به اتحاد می‌کنند طرح سوال از رئیس دولت مطرح شد گویی نمایندگان طراح سوال متوجه حساسیت زمانی و نیاز کشور به آرامش نشده‌اند».
اما مشکل زمان فقط محدود به اعلام وصول این طرح نمی‌شود. مهدی کوچک‌زاده از نمایندگان حامی رئیس جمهور به زمان حضور او در مجلس که قرار است پس از انتخابات ۱۲ اسفند باشد اشاره می‌کند و میگوید نمایندگان با این قصد که حقایق پیش از انتخابات روشن نشود زمان حضور رئیس جمهور را به بعد از انتخابات موکول کردند.
این البته نظر معاون پارلمانی رئیس جمهور هم هست. محمدرضا میرتاج‌الدینی در گفت و گو با خبرگزاری ایرنا گفته: «این طراحی حکایت از انگیزه تبلیغاتی نمایندگان سوال‌کننده دارد چرا که نمی‌خواهند پاسخ‌های محکم رئیس جمهور پیش از انتخابات در صحن علنی مطرح شود».
احمد نجابت عضو جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی در توجیه زمان حضور احمدی‌نژاد در مجلس بعد از انتخابات به سایت فردا گفته: «امروز نظام سلطه و مغرضان می‌خواهند در آستانه برگزاری انتخابات مجلس، از مسائل داخلی کشور سوءاستفاده و آن را ابزاری برای هرج و مرج در کشور قرار دهند».
در هر حال بحث درباره زمان حضور احمدی‌نژاد در مجلس دیگر بی‌فایده است چرا که مجلس از روز ۲۰ بهمن تا ۱۲ اسفند که روز انتخابات است در تعطیلات خواهد بود.
علی مزروعی نماینده اصلاح‌طلب مجلس ششم معتقد است بحث فراتر از زمان حضور رئیس جمهور در مجلس است. به نظر او این طرح می‌تواند مقدمه‌ای باشد برای عدم کفایت رئیس جمهور.
دویچه‌وله: آقای مزروعی! طرح سؤال از رئیس جمهور بعد از کش و قوس‌های فراوان بالاخره اعلام وصول شد و قرار شده که بعد از انتخابات مجلس، در نیمه‌ی دوم اسفندماه، رئیس جمهور در صحن علنی مجلس حاضر شود و به سئوالات نمایندگان پاسخ دهد. این برای اولین بار در تاریخ جمهوری اسلامی‌ست که رئیس جمهور برای پاسخ دادن به پرسش‌های نمایندگان به مجلس احضار می‌شود. آیا می‌شود این را اوج اختلافات درون جناحی جمهوری اسلامی دانست؟
علی مزروعی: راستش من فکر نمی‌کنم که حالا بشود این را اوج اختلافات دانست. ولی خب نشان‌دهنده‌ی اختلافی‌ست که بین دولت و مجلس وجود دارد و می‌دانید که این طرح سئوال از رئیس جمهور باید مراحلی را در مجلس طی کند. یعنی ابتدا این سئوال به کمیسیون‌های مربوطه ارجاع شده، نمایندگان دولت به کمیسیون‌ها احضار شدند و پاسخ دادند و چون پاسخ‌های‌شان قانع‌کننده نبوده در واقع این سئوال اعلام وصول شده و حالا خود رئیس جمهور باید بیاید جواب دهد.
به‌هرحال مضمون سئوالاتی که از رئیس جمهور کرده‌اند، سئوالاتی‌ست که در این سه چهار سال گذشته دائماً بین دولت و مجلس رد و بدل شده و به نظر می‌رسد که این‌ها در واقع بایستی توسط دولت پاسخ داده شود، برای برخی قوانینی که دولت به صراحت اعلام کرده که اجرا نمی‌کند و نمایندگان هم اصرار دارند که دولت در این باره بایستی پاسخگو باشد.
همان طور که شما هم اشاره کردید، این سئوالات سئوالاتی هستند که حداقل در این دو سال اخیر خیلی زیاد طرح شده‌اند، مرتب توسط رسانه‌ها اعلام می‌شد که این سئوالات از وزرا، از معاونین رئیس جمهور، از خود رئیس جمهور طرح شده. حالا قرار است که رئیس جمهور به همین سئوالها در صحن علنی مجلس جواب دهد. اهمیت این که رئیس جمهور خودش به صحن علنی مجلس برود و به این سئوالات جواب دهد چیست که این قدر رئیس جمهور و اطرافیانش از آن واهمه دارند؟
این‌ها برمی‌گردد به مجموعه رفتارهایی که احمدی‌نژاد در این سال‌هایی که رئیس دولت بوده از خودش نشان داده است. به طور مثال ایشان به صراحت گفت که مجلس در رأس امور نیست و طبیعی‌ست که یک چنین سخنی مجلسیان را برآشفته می‌کند و آنها را وادار می‌کند که از قدرت خودشان در مقابل رئیس جمهور استفاده کنند. و همینطور قوانینی که از مجلس گذشته و طبق عرف و قانون دولت بایستی آنها را اجرا می‌کرده و دولت هیچ وقعی به آن قوانین نگذاشته است. یعنی در واقع دولت خودش را همه‌کاره می‌داند.
من فکر می‌کنم این یک جنگ قدرتی‌ست که متأسفانه بین این دو نهاد شکل گرفته و این که برای اولین بار رئيس جمهور را می‌خواهند به مجلس بیآورند، در واقع مجلسیان می‌خواهند قدرت خودشان را نشان دهند و این که در رأس امور هستند.
یکی دیگر از موارد اختلافی که بعد از نفس طرح سئوال هست، تاریخ آن است. معاون رئیس جمهور گفته که برای چه می‌خواهند بگذارند بعد از انتخابات، باید قبل از انتخابات رئیس جمهور بیاید و به همه سئوالها جواب دهد که اذهان مردم روشن شود. نمایندگان هم اصرار دارند که انتخابات نباید تحت‌الشعاع شرایط قرار گیرد و ما باید صبر کنیم برای بعد از انتخابات. به نظر شما پشت این دعوای زمانی چیست؟
الان در این انتخابات اصلاح‌طلبان که غایب هستند و در واقع رقابت بین نیروهایی‌ست که همه خودشان را در جناح اصولگرای حاکم تعریف می‌کنند. ولی ما می‌دانیم که الان این‌ها سه پاره شده‌اند و این سه پاره دارند با همدیگر رقابت می‌کنند. یکی از این پاره‌ها در واقع جریانی‌ست که به آن می‌گویند «جریان انحرافی» و به دولت تعلق دارد. یک جریان دیگرهم هست که در واقع اصولگرایان میانه‌رو هستند که اصولاً در مجلس‌اند و یک جریان دیگرهم جبهه پایداری‌است که از افراطی‌های این جناح تشکیل می‌شود.
طبعاً دولت و مجلس هرکدام تلاششان این است که در مجلس آینده کرسی‌های بیشتری به‌دست آورند و دولتی‌ها فکر می‌کنند که اگر این پرسش‌ها قبل از انتخابات مطرح شود، پاسخ‌هایی که رئیس جمهور می‌دهد، می‌تواند به نفع‌شان باشد. در حالی که مجلسیان عکس این فکر می‌کنند و به خاطر همین این سئوال را انداخته‌اند به بعد از انتخابات. الان هم که مجلس دیگر به دلیل انتخابات تعطیل شده و دیگر من فکر نمی‌کنم اصلاً فرصتی باشد برای این که قبل از انتخابات این صورت گیرد.
در هر صورت این هم برمی‌گردد به چالش‌هایی که در درون جناح حاکم وجود دارد و قطعاً نتیجه‌ی انتخابات می‌تواند بر این که مجلس چگونه با رئیس جمهور برخورد کند تأثیر داشته باشد و همین طور رئیس جمهور چه طوری در مجلس حضور پیدا کند. به نظر می‌رسد که با توجه به شرایطی که به‌وجود آمده، شاید این سئوال و جواب می‌خواهد راه را باز کند، برای این که طرح عدم کفایت رئیس جمهور در مجلس مطرح شود. به‌هرحال من فکر می‌کنم که عقب‌افتادن این سئوال به بعد از انتخابات ناشی از رقابت‌های درونی‌ست که در جناح حاکم وجود دارد.
اگر پیش‌بینی شما، که بسیاری دیگر از کارشناسان هم برآن عقیده هستند، درست باشد و این طرح سوال پیش‌زمینه‌‌ای باشد برای طرح عدم کفایت رئیس جمهور، آن وقت جایگاه آیت‌الله خامنه‌ای چیست؟ چون آقای خامنه‌ای به صراحت گفته که مایل است این دولت عمر طبیعی‌اش را بکند و بارها و بارها از احمدی‌نژاد دفاع کرده است. در این مورد فکر می‌کنید آقای خامنه‌ای ممکن است دخالت کند؟
قطعاً اگر بخواهد یک چنین چیزی صورت گیرد، بدون نظر ایشان نخواهد بود و با توجه به نظر ایشان مجلس وارد عمل خواهد شد. البته یک تحلیل دیگرهم این است که اگر بخواهد طرح عدم کفایت در مجلس مطرح شود، چون در آنجا احمدی‌نژاد هم فرصت پیدا می‌کند برای صحبت کردن و ایشان هم همیشه بحران را با بحران جواب می‌داده و ممکن است مشکلاتی پیش آید، احتمال زیاد دارد که طرح عدم کفایت از طریق قوه قضاییه عملی شود، به دلیل شکایت‌هایی که از سوی مجلس به قوه قضاییه ارجاع شده و می‌تواند مبنای تصمیم‌گیری در قوه قضاییه باشد. به نظر می‌رسد که در این مسیر حتی آقای خامنه‌ای دارد متقاعد می‌شود که وجود احمدی‌نژاد ضررش بیشتر از نفع‌اش است و خب ایشان هم اگر به این نتیجه برسد، طبعاً به این دستگاه‌ها اشاره می‌دهد و این‌ها هم طرح عدم کفایت را به پیش خواهند برد.
شما گفتید که آقای خامنه‌ای دارد متقاعد می‌شود که وجود احمدی‌نژاد برای نظام مضر است. یک تحلیل دیگرهم می‌تواند این باشد که نمایندگان دیگر خیلی کاری به رهبر نداشته باشند و مستقل در این باره تصمیم بگیرند. تعداد نمایندگانی که دارند با دخالت رهبری در مجلس مخالفت می‌کنند، روز به روز زیادتر می‌شود و ما می‌شنویم حتی از نمایندگان اصولگرا که می‌گویند مجلس نباید وابسته باشد و باید خودش تصمیم گیرد. آیا واقعاً این مجلس مجلسی هست که بتواند احیاناً مقابل نظر آقای خامنه‌ای بایستد؟
نه! من فکر نمی‌کنم که چنین مجلسی را بشود الان داشت. برای این که اکثریت قاطع این نمایندگان نمایندگانی بودند که خودشان را ولایی می‌دانند و آن چند نماینده‌ای که چنین نگاهی دارند، در اقلیت محض به سر می‌برند و اصلاً همه‌ی سیستم و نظام نظارتی استصوابی برای این بوده که مجلس تابع ولی فقیه باشد و متأسفانه این امر هم اتفاق افتاده و من فکر نمی‌کنم که بدون اشاره‌ی ایشان مجلس کاری انجام دهد.
و اگر تصمیم‌گیری نهایی برعهده‌ی مجلس آینده گذاشته شود، پیش‌بینی شما چیست؟ آیا مجلس بعدی مشابه این مجلس عمل خواهد کرد؟
راستش من فکر می‌کنم مجلس بعدی بدتر از این مجلس است. یعنی انتخابات الان را می‌بینیم که به طور کلی مهندسی‌شده و سلطه‌ی شورای نگهبان را بر تأیید صلاحیت‌ها می‌بینیم و قطعاً مجلس بعدی وضع بدتری از این مجلس خواهد داشت و یک مجلس کاملاً فرمایشی و تابع خواهد بود. اما اگر اشاره‌ی رهبری باشد، فرقی نمی‌کند این مجلس یا آن مجلس. یعنی همه چیز بستگی به این دارد که رهبری با این کار موافق باشد یا نه.
میترا شجاعی
تحریریه: بهمن مهرداد