«فضای پادگانی جامعه» و فشار شدید به فعالان سیاسی و مدنی <br> گفت‌وگو با دبیر جامعه‌ی دفاع از حقوق بشر در ایران (برلین)

شخصیت‌هایی چون کورت شارف، رییس پیشین انستیتو گوته در ایران و چند کشور دیگر، خانم هایدی کریستین، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد برلین و چند حقوقدان، جزو اعضا و هیئت رئیسه‌ی این نهاد حقوق بشری هستند. دویچه وله در رابطه با تشدید وخامت وضعیت حقوق بشر در ایران پس از انتخابات ریاست جمهوری، با محمود رفیع، دبیر این جامعه، گفت‌وگو کرده است.

دویچه وله: آقای رفیع، خبرها و گزارش‌های رسیده حاکی از آن است که پس از انتخابات ریاست جمهوری در ایران، فضای کشور به شدت امنیتی و نقض حقوق بشر تشدید شده است. شما به عنوان فعال حقوق بشری، چه اطلاعاتی در این زمینه دارید؟

محمود رفیع: با حوادث اخیر و ویژگی‌های این جنبش، تظاهرات و مقاومت مردمی بعد ازانتخابات، در واقع اجتناب‌ناپذیر بود. این عصیان آرام، بدون خشونت و خونریزی جوانان در ایران، انحصارطلب‌ها را غافلگیر کرد. غافلگیر از این جهت که انتظار نداشتند، تصور نمی‌کردند و احتمال نمی‌دادند که عملکرد سی سال حاکمیت انحصارطلب، زیر سوال قرار بگیرد. این بود که به خشونت دست زدند. این تظاهرات، تظاهرات مسالمت‌آمیز و آرام بود. اینجا شایع است که مثلا یک میلیون یا دو میلیون در این تظاهرات بوده‌اند، اما خبرهایی که ازایران رسیده، مسافرینی که از ایران آمدند می‌گفتند بیش از سه تا چهار میلیون جمعیت شرکت داشته است.

شما ببینید در این جامعه، سی سال حقوق مطبوعات، حقوق زنان، حقوق اقلیت‌های قومی و مذهبی، حقوق احزاب و سازمان‌ها، حقوق جوانان، حقوق کارگران، همه‌ی اینها زیر سوال رفته بود. من تعجب می‌کنم که بعضی‌ها خیال می‌کنند این اولین بار است که این حرکت شروع شده است. نه، مدت سی سال است که این حرکت‌ها شروع شده و حکومتگران هر حرکتی را مرتب سرکوب کردند و تصور می‌کردند که می‌توانند این حرکت را هم سرکوب کنند.

به باور ما، ابعاد این فاجعه عظیم‌تر از آن چیزی است که ما فکرش را می‌کردیم. الان در واقع عده زیادی را دستگیر کرد‌ه‌اند و عده زیادی را تحت نظر دارند. من در این رابطه به نکته‌ای اشاره می‌کنم و آن این که کسانی را که در ستاد آقای موسوی یا ستادهای دیگر کاندیداها کار می‌کردند یا همکاری می‌کردند و اکثرشان جوان بودند، عکس‌های این‌ها الان در تهران و پارک‌ها پخش شده و از مردم خواسته شده است که این‌ها را معرفی کنند. درواقع این یک فشار شدید است. الان خیال می‌کنند که جامعه را جامعه پادگانی کرده‌اند، خیال می‌کنند که جامعه را جامعه‌ای امنیتی کرده‌اند. در صورتی که ترس و وحشت‌ مردم ریخته است.

دادستان کل کشور به تازگی گفت که روی هم ۲۵۰۰ تن در حوادث اخیر بازداشت شده‌اند، ولی تا کنون دو هزار تن از آنان آزاد شده‌اند. این در حالی است که نیروهای انتظامی پیش از این از ۱۰۳۲ بازداشتی سخن گفته بودند. این داده‌های متناقض را چگونه باید تفسیر کرد؟ آیا شما آماری در دست دارید؟

با آن خفقان و بستگی ایران ما آماری نداریم. یعنی ما یک لیست تهیه و پخش کردیم. دیروز هم هفتصد اسم به این لیست اضافه کردیم. ولی در آن لیست هم به آلمانی نوشتیم که بعضی ازاین‌ها آزاد شده‌اند و بعضی از این‌ها را نمی‌دانیم چه شرایطی دارند. این را نمی‌شود گفت. به خاطر این که بیشتر از آن چیزی است که تصور می‌شود.

نکته‌ی دیگر اینکه برای ما مهم هم نیست، اصلا مهم نیست که شمار بازداشتی‌ها هزار نفر باشد یا هفتصد نفر، سیصد نفر باشد یا چهارصد نفر. این‌ها مرتب در حال گرفتن افراد هستند. خبرهایی که به ما می‌رسد حاکی از آن است که در شهرستان‌ها افراد را بازداشت می‌کنند. ممکن است این آدم‌ها بعد از دو ساعت، بعد از سه روز یا بعد از هفت روز آزاد شوند. ولی به هرصورت حکومت، حکومت نظامی است، حکومت حکومت امنیتی‌است. ما فکر نمی‌کنیم که اگر مثلا هزار نفر را گرفته باشند، ابعاد فاجعه بیشتر است و این‌ها خشونت‌گرا هستند. و اگر مثلا دویست نفر باشند، اینها یک‌مقداری دارند مسالمت‌آمیز با مردم رفتار می‌کنند. نه! اصلا من به این آمار زیاد توجه نمی‌کنم. ولی می‌دانیم که الان صدها نفر، بیش از هزار نفر در زندان‌ها هستند.

سازمان عفو بین‌الملل، در اطلاعیه‌ای مطبوعاتی هشدار داده که مقامات جمهوری اسلامی در صددند چهره‌های شناخته شده‌ی بازداشتی را با زور شکنجه به «اعترافات تلویزیونی» وادار سازند. در این زمینه چه اطلاعاتی به دست شما رسیده است؟

شما خودتان بهتر واقف هستید. این یکی از متدهایی است که حکومت انجام می‌دهد و بعد از این انتخابات هم این کار را انجام دادند. دارند کسانی را آماده می‌کنند، با زور شکنجه و این شکنجه شکنجه‌ی روحی می‌تواند باشد، این شکنجه شکنجه‌ی جسمی می‌تواند باشد. مثلا ما الان خبر داریم که در زیرزمین‌هایی مربوط به زندان اوین که در اختیار مقامات امنیتی است، عده‌ای از جوان‌ها را که میان آن‌ها عده‌ی زیادی دانشجو هستند، دارند برای اقرارگیری آماده می‌کنند.

ما مسئله‌‌ای را که عفو بین‌الملل به آن اشاره کرده است تصدیق می‌کنیم و همان طور هم که اطلاع دارید، یکی دوتا از این‌ها را هم اخیرا پای تلویزیون آوردند و «اعترافاتشان» را پخش کردند. آن‌ها حتا اقرار کردند که ما در زندان نبودیم و شکنجه هم نشدیم. ولی خودشان می‌دانند که این کار را با آن‌ها کرده‌اند. بله ما این را تصدیق می‌‌کنیم و به ما خبر رسیده است. شاید امروز، فردا یا پس فردا هم خبرهایی برسد درباره‌ی محل‌های این زیرزمین‌هایی که یکی دوجای مختلف در تهران هست و این افراد را آنجا نگهداری می‌کنند تا پس از گرفتن اقرار، به زندان اوین یا زندان‌های دیگر تحویلشان بدهند.

جامعه‌ی دفاع از حقوق بشر در برلین، پس از انتخابات اخیر در ایران چه فعالیت‌هایی برای جلب توجه افکار عمومی به نقض حقوق بشر در ایران داشته و چه اقداماتی برای آينده تدارک دیده است؟

ما دو اطلاعیه‌‌ی مطبوعاتی دادیم. یکی قبل از انتخابات، یکی بعد از انتخابات. ما در اطلاعیه‌ی اول‌مان آزادی انتخابات را زیر سوال بردیم. و بعد از آن دیدیم که این زیر سوال بردن آزادی انتخابات درست بوده است. شما نگاه کنید، ببینید دیکتاتوری و اقتدارگرایی در این حکومت چقدر به اوج رسیده است که هیچ نوع صدایی را حاضر نیستند تحمل کنند. چهار نفر را کاندیدا کردند و از این چهار نفری که خودشان کاندیدا کردند و مردم در انتخاب آن‌ها نقش نداشتند، از آن چهار نفر هم می‌گویند به آن کسی رای بدهید که به رهبر نزدیکتر باشد. ما در آنجا به این مسئله قبل از شروع انتخابات اشاره کرده بودیم. یک اطلاعیه‌‌ی مطبوعاتی‌هم بعد از انتخابات دادیم. ما خواست مردم را که ابطال انتخابات بود تایید کردیم و گفتیم که این خواست مردم است و باید انتخابات جدیدی در ایران برگزار شود، بدون دخالت رهبری و شورای نگهبان، مردم خودشان کاندیدای خودشان را انتخاب کنند.

این دو اطلاعیه را دادیم. بعد نامه‌ای به پارلمان اروپا دادیم و همان نامه را به شورای حقوق بشر سازمان ملل نیز فرستادیم و نگرانی خودمان را از وضع زندانیان سیاسی، دستگیرشدگان اخیر و احتمال اقرارگیری از اینها با خشونت و شکنجه گوشزد کردیم. بعد نامه‌ای برای نخست‌وزیر ایتالیا فرستادیم. یک نامه‌ی دسته‌جمعی بود که برای اجلاسی که از وزرای خارجه در آنجا داشتند، خواستیم که دولت ایران را دعوت نکنند. نامه‌ای را هم امضا کردیم و برای خانم آنگلا مرکل صدراعظم آلمان فرستادیم. این را هم به شما بگویم، دیروز جامعه‌ی دفاع از حقوق بشر، نشستی با انجمن قلم (پن) و روزنامه‌نگاران و گزارشگران بدون مرز داشت. ما برای همبستگی با روزنامه‌نگاران و خبرنگاران و نویسندگان در ایران خیال داریم در ماه نوامبر کنفرانسی در اینجا تشکیل بدهیم.

مصاحبه‌گر: بهرام محیی

تحریریه: بهنام باوندپور