طرح "پیمان آینده" در مجمع عمومی سازمان ملل بررسی می‌شود

نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل فردا یکشنبه ۲۲ سپتامبر (۱ مهر) شاهد بررسی توافق غیرالزام‌آوری به نام "پیمان برای آینده "(Pact for the Future) از سوی ۱۹۳ کشور عضو خواهد بود.

این پیمان، که به عنوان نقشه راهی برای اصلاحات ساختاری سازمان ملل در نظر گرفته شده است، ۵ محور اساسی "توسعه پایدار و تامین مالی برای توسعه"، "صلح و امنیت بین‌المللی"، "علم و فناوری و نوآوری"، "جوانان و نسل‌های آینده"، و همچنین "تحول حکمرانی جهانی" را شامل می‌شود.

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه وله

جزییات این پیش‌نویس در شرایطی مطرح شده است که دامنه گرسنگی، آشوب‌های اجتماعی و جنگ‌های طولانی در خاورمیانه و اروپا روز به روز گسترده‌تر می‌شود و هیچ افق روشنی برای آتش‌بس و صلح در این مناطق وجود ندارد.

لزوم تلاش برای اصلاحات ساختاری سازمان ملل از سال‌ها پیش مطرح شده است و بسیاری بر آن تاکید کرده‌اند. به گمان بسیاری از ناظران سیاسی، شورای امنیت سازمان ملل متحد در مواجهه با جنگ‌ها در اوکراین، غزه و سودان ناتوان بوده است؛ برای دستیابی به هدف ۱.۵ درجه‌ای تغییرات اقلیمی در حال حاضر تقریبا تنها به یک معجزه نیاز است؛ تقریبا همه جا در برنامه زمانی اهداف توسعه جهانی سازمان ملل عقب مانده‌ایم و تهدید به استفاده از تسلیحات هسته‌ای به همان اندازه عادی شده است که رقابت تسلیحاتی جهانی پیش از این جهانیان را نگران کرده بود.

با این حال، برخی از دیپلمات‌های سازمان ملل بر این باورند که این پیمان، قطعا یک متن انقلابی و تحول‌آفرین مانند منشور سازمان ملل متحد نیست. اما نباید فراموش کرد که منشور سازمان ملل نیز از دل یک جنگ جهانی بیرون آمد و جهان در آن زمان نیز، چندان جای مطلوبی برای زیستن نبود.

بیشتر بخوانید: بیانیه ائتلاف "آزادی نرگس" پیش از نشست مجمع عمومی سازمان ملل

پیش‌نویس این پیمان تقریبا ۳۰ صفحه است و قرار است تا لحظه آخر درباره جزئیات آن بحث و مذاکره ‌شود. به باور تعدادی از کارشناسان که پیش‌نویس این معاهده را دیده‌اند، این پیمان، بیشتر شامل مواضع شناخته‌ شده‌ای از توافقات گذشته و تعدادی اعلامیه‌های جدید و "اغلب مبهم" است. با این حال، در محافل سیاسی و در جریان مذاکرات کنونی برای تصویب آن، گفته شده که برخی نقاط روشن نیز در آن وجود دارد.

اصلاحات شورای امنیت سازمان ملل

یکی از نکات برجسته پیمان آینده، این بخش از متن است که تاکید می‌کند، تلاش‌ها برای اصلاح شورای امنیت سازمان ملل باید پیش برده شود. با وجود این، زمان مشخصی برای این پیش‌برد طرح نشده است. بر این اساس، شورای ۱۵ عضوی به نام شورای امنیت - که قدرتمندترین نهاد سازمان ملل است - باید از جمله با افزودن کشورهایی از آفریقا و آمریکای لاتین گسترش یابد. همچنین بحثی نیز درباره حق وتو مطرح خواهد شد، از جمله "محدودیت دامنه و کاربرد آن".

بیشتر بخوانید: سفر پزشکیان به نیویورک؛ "ایران آماده دیپلماسی است"

بر اساس گزارش دیپلمات‌های مرتبط با محافل سیاسی سازمان ملل، این نخستین باری است که سران کشورها و دولت‌ها علنا از تغییرات احتمالی در حق وتو صحبت می‌کنند. در حال حاضر فقط پنج عضو دائمی روسیه، چین، فرانسه، بریتانیا و ایالات متحده از این حق برخوردارند و به باور برخی از کارشناسان، این همان دلیلی است که موجب بن‌بست شورای امنیت شده است. با وجود این، این بدان معنا نیست که واقعا تغییری در وضع کنونی صورت خواهد گرفت.

اصلاحات نظام مالی بین‌المللی

این پیمان همچنین به صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی که تحت کنترل کشورهای غربی هستند نیز توجه دارد. بر مبنای این پیمان، کشورهای کمتر توسعه‌یافته باید نقش بیشتری در این دو نهاد مالی داشته باشند.

افزون بر این، بر اساس پیش‌نویس این پیمان، سیستم مالی بین‌المللی باید اصلاح شود تا از بحران‌های بدهی در کشورهای فقیرتر جلوگیری شود و گرفتن وام برای این کشورها را در مواقع بحران آسان‌تر کند.

نظام بین‌المللی مالی کنونی، به دلیل شرایط ناعادلانه‌ای که برای کشورهای مالی ضعیف‌تر دارد، از جمله گران‌تر بودن دریافت وام برای آن‌ها، مورد انتقاد است.

رقابت تسلیحاتی در فضا، هوش مصنوعی و اقلیم

پیمان آینده همچنین به دنبال "جلوگیری از رقابت تسلیحاتی در فضا در همه جنبه‌های آن" است. در مورد هوش مصنوعی نیز در پیش‌نویس این پیمان آمده است که هدف از این فناوری باید "بهره‌برداری از ظرفیت‌های آن و مقابله با خطرات از طریق همکاری‌های بین‌المللی تقویت شده" باشد. طبق ارزیابی دیپلمات‌های سازمان ملل، توافق بر سر یک پیمان دیجیتالی جداگانه می‌تواند پایه‌ای برای مقررات جهانی آینده در این زمینه ایجاد کند.

در این پیمان همچنین تغییرات اقلیمی نیز به عنوان "یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های عصر ما" توصیف شده است. امضاکنندگان متعهد می‌شوند که از جمله توافقات مربوط به توافق‌نامه اقلیمی پاریس ۲۰۱۵ با هدف محدود کردن افزایش دمای زمین به "کمتر از دو درجه" نسبت به دوران پیشاصنعتی را با سرعت بیشتری دنبال کنند.

در یکی بندهای دیگر این پیش‌نویس از دبیرکل سازمان ملل خواسته شده است که "همه انواع عملیات حفظ صلح سازمان ملل" را بررسی کند. بر اساس این بررسی، ماموریت‌های جامع و در نتیجه نسبتا سنگین سازمان ملل، باید کارآمدتر شوند.

برخی از کارشناسان سازمان ملل متحد، با در نظر گرفتن شرایط کنونی بین‌المللی به خصوص مساله جنگ روسیه علیه اوکراین می‌گویند ممکن است این احساس وجود داشته باشد که اصلاح سازمان ملل "تقریبا غیرممکن" است. شاید به همین دلیل است که قدرت‌های دارای حق وتو احتمالا تنها در سطح وزرای خارجه خود در این اجلاس شرکت خواهند کرد.

بیشتر بخوانید: هشدار کارشناسان سازمان‌ملل درباره آمار فزاینده اعدام‌ها در ایران

برخی نیز معتقدند که آلمان و نامیبیا، دو کشور مذاکره‌کننده برای رایزنی‌های پیش از تصویب "پیمان آینده" می‌توانستند جسورانه‌تر عمل کند و با یک پیش‌نویس قوی‌تر وارد این بازی دیپلماتیک شوند. برخی نیز بر این باورند که کاری بیش از این از دست آن‌ها بر نمی‌آمده و به طور کلی، آن‌ها در شرایط سیاسی فعلی "تقریبا یک وظیفه غیرممکن" بر عهده داشتند.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

آخیم اشتاینر، رییس برنامه توسعه سازمان ملل در همین زمینه می‌گوید که این توافق اقدام-محور حداقلی، بازتابی از "عمق شکاف‌ها و بدبینی‌هایی است که در میان کشورها وجود دارد."  به باور او "دقیقا به همین دلیل است که اکنون زمان پرداختن به پیمان آینده است."

پیش از این دبیرکل سازمان ملل متحد گفته بود: «ما در یک نقطه عطف تاریخی به سر می‌بریم...انتخاب‌ها و عدم انتخاب‌های امروز ما می‌تواند منجر به زوال بیشتر، یا پیشرفت به سوی آینده‌ای سبزتر، بهتر و امن‌تر شود.»