شرکت‌های خارجی دیکتاتور می‌سازند

شرکت‌های آلمانی دستگاه شنود دادند

شرکت‌های مشهور آلمانی از قبیل زیمنس، مرسدس بنز و ده‌ها شرکت آمریکایی، فرانسوی و ترکیه‌ای برای انعقاد قراردادهای سودآورمجبور شدند کتاب صفرمراد نیازاف را به زبان‌های مختلف ترجمه کنند. مخالفین دولت ترکمنستان می‌گویند، این شرکت‌ها به جای توسعه‌ی ارزش‌های غربی، با روش‌های غیر‌متعارف، رشوه‌خواری و تمجیدهای دروغین دیکتاتورساختند.

بر اساس گزارش سالانه‌ی "سازمان جهانی مبارزه با فساد"، ترکمنستان در زمان حیات نیازاف در فساد مالی و دولتی، دومین کشور دنیا به حساب می‌آمد. حالمراد سوینوف، نماینده سابق پارلمان ترکمنستان، شرکت‌های غربی را متهم می‌کند که برای سرکوب مخالفین، دستگاه شنود در اختیار دولت ترکمنستان قرار داده‌اند و با این اقدام سیاست‌های سرکوب نیازاف را در داخل کشور تائید و حمایت کرده‌اند.

شرکت‌ها دیکتاتور ساختند

میشائل لاوبش، رئیسEuroaisian Transition Group بنیاد مدافع آزادی و حقوق شهروندی در آسیای مرکزی، در گفت‌وگو با دویچه‌ وله، اشاره می‌کند که شرکت‌های آلمانی هم در شکل‌گیری رژیم نیازاف سهیم بودند. همه‌ی قراردادها از طریق احمد چالیک، یک بازرگان ترک که از طریق تجارت با ترکمنستان میلیاردر شد، انجام می‌گرفت. معیار انعقاد هر قراردادی با نیازاف، ترجمه‌ی کتاب روحنامه‌ی او بود.

لاوبش به دویچه وله می‌گوید: «نخست بایستی کاری نیک برای دیکتاتور انجام می‌دادی تا یک قرارداد می‌گرفتی. در اکثر کشورهای اروپایی ترجمه‌‌ی کتاب نیازاف بوسیله شرکت‌های غربی انجام گرفته است». ولی آگاهان به مسائل ایران و ترکمنستان می‌گویند، ترجمه‌ی کتاب او به فارسی از سوی شرکت‌های تجاری نبوده است. نیازاف حتی شعری را در وصف "برادری و دوستی جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان" سروده است.

شرکت‌های غربی سکوت می‌کنند

سازمان‌های بین‌المللی مدافع حقوق بشر از دولت‌ها و شرکت‌های غربی درخواست می‌کنند، تا با رژیم‌های مستبد و دیکتاتور همکاری نکنند. سازمان بین‌المللی و غير‌دولتی گلوبال ویتنس Global Witness که مقر آن در لندن است، برآورد می‌کند، در حساب شخصی نیازاف، در "دويچه بانک" آلمان حدود ۵ ميليارد دلار پول هست.

اين سازمان پس از مرگ نيازاف از دولت آلمان خواست حساب شخصی نيازاف را مسدود کند و پول نیازاف را به دولت این کشور بازگرداند. ولی دویچه بانک آلمان تابه‌حال درباره‌ی حساب شخصی نیازاف و یا حمایت این بانک از او سکوت اختیار کرده است. بنظر میشائل لاوبش سکوت درباره‌ی حمایت از دیکتاتورها فقط روش دویچه بانک نیست، بلکه اکثر شرکت‌هایی که در ترکمنستان فعالیت دارند تابه‌حال این شیوه را اتخاذ کرده‌اند.

شرکت‌های غربی درس نگرفتند

آق‌‌محمد ولساپار، نویسنده‌ی ترکمنستانی مقیم سوئد، به نقش بوجود آمدن رژیم دیکتاتوری و سود شرکت‌های غربی اشاره می‌کند: «شرکت‌های مانس‌مان و مرسدس بنز کتاب نیازاف را به آلمانی ترجمه کردند و در کتابخانه‌ی دانشگاه گوتینگن آن را در اختیارعلاقمندان آلمانی قرار دادند. کشور آلمان پس از روسیه و ترکیه سومین کشوری است که بیشترین تبادلات تجارتی را با ترکمنستان دارد». ولساپار امیدوار است با توجه به از بین رفتن برخی آثار دیکتاتور در کشورش، شرکت‌هایی که حکومت دیکتاتوری را در ترکمنستان تائید و پشتیبانی کردند، روش خود را تغییر دهند.

ولی میشائل لاوبش معتقد است، برداشته شدن مجسمه طلایی نیازاف برای شرکت‌های غربی اهمیتی ندارد و این شرکت‌ها از اشتباه خود درسی نگرفته‌اند. وی همچنین می‌گوید: «بردی محمداف که قبلا یک دندانپزشک بود، اثرعلمی‌اش اکنون در مدارس کشور به‌جای کتاب رهبر قبلی ترکمنستان تدریس می‌شود». این کارشناس تاکید می‌کند که در ترکمنستان ممکن است به‌جای دیکتاتوری قبلی یک کیش شخصیت جدیدی شکل بگیرد و شرکت‌های غربی این‌بار هم بیکار نخواهند بود.

وحشت شرکت‌ها از افکار عمومی در غرب

به نظر لاوبش، حمایت شرکت‌های غربی از دیکتاتورها با سیاست‌های آنها در اروپای غربی مغایرت دارد. وی در ادامه صحبت‌هایش می‌افزاید: «اگر پشتیبانی از رژیم‌های مستبد ادامه یابد و ما چنین گزارش‌هایی را در اختیار افکار عمومی خود بگذاریم، اعتبار این شرکت‌ها در میان مشتریان خود در غرب از بین می‌رود».

لاوبش در ادامه‌ی صحبت‌هایش تاکید می‌کند، همزمان این شرکت‌ها برای راهیابی به بازار یک کشور حاضرند دستگاه‌های شنود خود را هم صادر کنند و آن را در اختیار رژیم‌های دیکتاتور بگذارند تا مخالفین خود را تحت فشار قرارا دهند. ولی ادامه‌ی این فعالیت‌ها نظر افکار عمومی را درباره این شرکت‌ها تغییرخواهد داد و به همین دلیل آنها سعی می‌کنند درباره‌ی حمایت از دیکتاتورها سکوت کنند.

تغییر در سیاست حمایت از رژیم‌های دیکتاتوری

شرکت‌های غربی در توجیه حمایت از رژیم‌های دیکتاتور از سیاست "تاثیرگذاری از طریق همکاری‌های بیشتر اقتصادی" صحبت می‌کنند. میشائل لاوبش به این سیاست شرکت‌های غربی باور ندارد و دلیل می‌آورد: «تا وقتی قراردادهای کلان اقتصادی با شرکت‌های خارجی توسط مدیران ارشد یک رژیم امضا می‌گردد و فقط یک نفر و مشاورین او در بستن آن قراردادها نقش دارند، این سیاست شرکت‌های غربی بی‌تاثیر خواهد بود».

میشائل لاوبش اظهار امیدواری می‌کند که برداشته شدن مجسمه طلایی نیازاف نشانه‌ی خوبی است و دولت‌های غربی نیز از این سیاست بردی محمداف حمایت می‌کنند. در عین حال میشائل لاوبش، رئیس "بنیاد مدافع آزادی و حقوق شهروندی در آسیای مرکزی"، هشدار می‌دهد که شرکت‌های غربی نیز باید سیاست خود را در حمایت از رژیم‌های دیکتاتوری تغییر دهند.

طاهر شیرمحمدی

تحریریه: بابک بهمنش