سلمان رشدی و بیست‌سالگی فتوای قتل او

در گزارشی که سه سال پیش از تلویزیون انگلیس پخش شد، مردی می‌گفت: “کشتن سلمان رشدی می‌تواند برای هر مسلمان خوبی مایه‌ی افتخار باشد.“ در مجموع مبلغی حدود پنج میلیون دلار پاداش برای کسی که رشدی را بکشد، تعیین شده است. کتابی که بیست سال پیش خشم مسلمانان جزم‌گرا را برانگیخت، تا جایی که آیت‌الله روح‌الله خمینی، رهبر وقت حکومت جمهوری اسلامی، به تاریخ ۲۵ بهمن ۱۳۶۷ فتوای قتل علیه نویسنده‌ی آن صادر کرد، “آیه‌های شیطانی“ بود. گفته شد که این کتاب به اسلام توهین کرده است. در این کتاب که بخشی از آن ملهم از زندگی محمد، پیامبر اسلام است، شخصیت سخت‌گیری به تصویر کشیده می‌شود، که برای جزیی‌ترین امور هم قانون وضع می‌کند.

تأثیر "آیه‌های شیطانی" بر زندگی رشدی

“آیه‌های شیطانی“ نخستین داستان سلمان رشدی نبود؛ پیش از این در سال ۱۹۷۵ از او “گریموس“ منتشر شده بود که توجه چندانی را به خود جلب نکرده بود. افزون بر این، “آیه‌های شیطانی“ عالی‌ترین اثر او به لحاظ ادبی هم نبود؛ رمان “بچه‌های نیمه‌شب“ او در سال ۱۹۸۱ برنده‌ی مهمترین جایزه‌ی ادبی انگلیس، “جایزه‌‌ی بوکر“ شد. اما “آیه‌های شیطانی“ که چهارمین اثر ادبی رشدی بود و در سال ۱۹۸۸ منتشر شد، بیشترین تأثیر را بر روند زندگی وی گذاشت.

پس از اعلام فتوای قتل سلمان رشدی، بر میزان فروش “آیه‌های شیطانی“، از جمله در آلمان، بسیار افزوده شد. در بیست سال گذشته مترجمان کتاب به زبانهای مختلف و مسئولان چاپ و انتشار کتاب در کشورهای گوناگون با ترس و تهدید زیسته‌اند. ترس آنان ناشی از رخدادهایی بود که در پی صدور فتوای قتل رشدی به وقوع پیوستند. مترجم ژاپنی کتاب به قتل رسید و ناشر دانمارکی آن از سوء قصد جان سالم به در برد. و اینها تنها دو مورد از واکنشهای خشونت‌بار به انتشار “آیه‌های شیطانی“ هستند. از این رو ترجمه‌ی آلمانی این کتاب با امضای گروه بزرگی از نویسندگان، سیاستمداران، ناشران و حتی احزاب منتشر شد.

سلمان رشدی مجبور به زندگی مخفی شد. پلیس امنیتی انگلیس محافظت از جان او را بر عهده گرفت. پس از درگذشت آیت‌الله خمینی، جانشین او، آیت‌الله خامنه‌ای، هم فتوای قتل سلمان رشدی را تأیید کرد.

سلمان رشدی در ده سال نخست پس از صدور فتوا مجبور شد حدود سالی ۳۰ بار مخفیگاه خود را تغییر دهد. وی در چند سال اخیر توانسته بیش از پیش خود را در مجامع عمومی نشان دهد. با وجود این، هنوز هم هر جا می‌رود، اقدامات شدید امنیتی برای حفاظت از او به عمل می‌آید. برای مثال هنگام دیدارش از نیویورک ماموران امنیتی، به گفته‌ی خود، آن‌گونه از او پاسداری کردند که از شخصیت‌هایی چون یاسر عرفات می‌کردند.

او که چهار بار ازدواج کرده و دو پسر دارد، گاه بی‌آنکه محل اختفایش را حتی به خانواده‌اش بگوید، مجبور به تغییر جا بوده است. در سال ۲۰۰۷ ملکه‌الیزابت دوم به پاس خدمات او به جهان ادبیات به او لقب شوالیه را بخشید. مسلمانان متعصب به این اقدام ملکه‌ی انگلیس واکنشهایی خشم‌بار نشان دادند.

فتوای قتل هنوز معتبر است

طبیعی است که زندگی مخفیانه برای سلمان رشدی خشنودکننده نیست. وی همواره کوشیده است ایران را به پس گرفتن فتوا برانگیزد. اما دولت ایران اعلام کرده است که هنوز هم پس از گذشت ۲۰ سال فتوای قتل این نویسنده معتبر است.

حسن قشقاوی، سخنگوی وزارت امور خارجه‌ی ایران، در کنفرانسی مطبوعاتی‌در تهران گفت، طبیعی است که تا وقتی فتوا لغو نشده، معتبر است.