ترس از "دولت اسلامی" در افغانستان

گل محمد، یک شهروند افغان، با حالت آشفته از جنگجویانی گزارش می‌دهد که «مردانی با بیرق‌های سیاه و لباس‌های سیاه‌اند». او می‌گوید: «من دیده‌ام که سلاح‌های سنگین در اختیار دارند و موتورهای لوکس می‌رانند».

گفته می‌شود این افراد در ولسوالی "شیندند" در ولایت هرات دیده شده‌اند. از آن پس شایعات افزایش یافته‌اند. این امر در بین مردم ترس ایجاد کرده است. گل محمد که در این ولسوالی زندگی می‌کند، می‌افزاید: «ما از آنها بیشتر از طالبان می‌ترسیم. تا حال آنها به کار ما کاری نداشته‌اند، اما این وضع می‌تواند به زودی تغییر کند».

اینکه آیا گروه "دولت اسلامی" اکنون در افغانستان جاپایی باز کرده یا نه، هنوز مشخص نیست. رسماً در این مورد خبری منتشر نشده است. گفته می‌شود تعدادی جنگجوی افغان در بخش‌هایی از این کشور ادعا کرده‌اند که عضو "دولت اسلامی" هستند.

در ولایت فراه واقع درغرب افغانستان، در هلمند واقع در جنوب افغانستان و در زابل واقع در شرق افغانستان از مردان سیاه‌پوشی گزارش شده که به زبان طالبان حرف نمی‌زنند، از نگاه مالی مستقل‌اند و بیرق‌های "دولت اسلامی" را حمل می‌کنند. چندین مقام افغانستان نگرانی‌شان از این موضوع را ابراز داشته‌اند.

آیا نبرد مسلحانه در پیش است؟

اسماعیل خان که تا همین اواخر وزیر انرژی و آب افغانستان بود، در یک کنفرانس مطبوعاتی در اواسط ماه ژانویه گفت: «افراد بیگانه در ولسوالی شیندند شبه‌نظامیان را استخدام کرده و به آنها آموزش می‌دهند. با فرا رسیدن بهار جنگ‌ها شروع می‌شوند. حکومت باید برای این منظور آماده باشد».

این منطقه در ۱۵۰ کیلومتری شهر هرات در مرز ایران قرار دارد. در عین حال او اعتراف کرده که نمی‌تواند بگوید افراد، جنگجویان "دولت اسلامی" هستند یا نه.

در حالی که حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین افغانستان، خطر داعش را رد کرد، برداشت حکومت کنونی افغانستان از این موضوع توام با نگرانی است. عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی حکومت افغانستان، روز سه‌شنبه با محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، مشترکاً خاطر نشان کردند که موضوع "دولت اسلامی" را نباید دست کم گرفت. عبدالله گفت: «مشکل داعش همکاری بهتر و جدی‌تر بین دو کشور را ایجاب می‌کند». در هفته‌های اخیر گزارش‌ها و اظهارات مقامات افغانستان این مطلب را تایید می‌کنند.

"خطر قریب‌الوقوع نیست"

اما کارشناسان در این نگرانی‌ها شریک نیستند. برهان عثمان از شبکه تحلیلگران افغانستان با نظر انتقادی به گزارش‌ها در مورد "دولت اسلامی" در افغانستان می‌نگرد: «اکنون زود است که حکم کنیم آیا داعش در افغانستان جای پا یافته است. داعش خطری قریب‌الوقع نیست. بیشتر اختلافات در درون حلقه رهبری طالبان اخیراً طالبان را بر آن واداشته است متفرق گردند و ملیشه‌های [شبه نظامیان] خودشان را تشکیل دهند. برخی از آنها به مثابه علامت جدایی البسه دیگری می‌پوشند و پرچم‌های دیگری را حمل می‌کنند.»

عبدالخالق نورزی، ولسوال ولسوالی "خاک سفید" در ولایت فراه، بارها گفته که ستیزه‌جویانی با بیرق گروه "دولت اسلامی" را دیده است. او در عین حال افزوده که این افراد بعد از مناقشه‌ی دو فرمانده طالبان از آنها جدا شده‌اند: «بعد از این مناقشه یکی از دو گروه، یک پایگاه مجاهدین سابق را متصرف شد و بعد از آن به ملیشه‌های خودش آموزش داد. بر خیمه‌های آنها بیرق‌های سیاه نصب است».

این امر اظهارات عثمان را تایید می‌کند که گسترش گروه "دولت اسلامی" در افغانستان غیر محتمل است. او می‌گوید: «گروه دولت اسلامی شاید الهام‌بخش برخی جنگجویان در منطقه باشد، اما حضور اصلی داعش در نقطه محراقی اصلی‌اش در سوریه وعراق باقی می‌ماند.»

وحید مژده، تحلیلگر و کارشناس طالبان، موجودیت "دولت اسلامی" در افغانستان را رد می‌کند. او اخبار منتشر شده در مورد "دولت اسلامی" را مایه سردرگمی می‌داند: «مهم آن است که نقش استخبارات [نهادهای امنیتی افغانستان] را به نظر آوریم. استخبارات افغانستان در مورد خطرات مبالغه می‌کند تا بعد از سال ۲۰۱۶ نیز نیروهای خارجی در افغانستان بمانند و کمک‌ها دوباره افزایش یابند».

به گفته مژده، باید ترس به وجود آید تا افغانستان از نگاه بین‌المللی فراموش نشود. این ترس البته بر مردم هم تاثیر می‌گذارد. بر خلاف حکومت گذشته که همواره می‌کوشید از طالبان چهره‌ای انسانی معرفی کند، اکنون ترس گسترش می‌یابد.

مقایسه طالبان با "دولت اسلامی"

برای بسیاری از افغان‌ها "دولت اسلامی" سناریویی هولناک است. با توجه به اینکه افغان‌ها از ده‌ها سال به این سو از هراس طالبان رنج می‌برند، این امری غیر منتظره است. برهان عثمان می‌گوید: «این ظاهراً باور کردنی است که اکنون طالبان به طور مقایسه‌ای معتدل و انطباق‌پذیر پنداشته شوند».

عثمان می‌افزاید: «تفاوت بین گروه دولت اسلامی و طالبان بسیار بزرگ است. افغانستان و پاکستان گروه‌های پیکارجوی خودشان را دارند که آنها بر مبنای پویایی‌های محلی سمت و سو گرفته‌اند و خود را محدود به مناطق مرزی این کشورها ساخته‌اند. این با گروه دولت اسلامی فرق دارد که قصد ایجاد یک خلافت جهانی را دارد».

به اعتقاد این کارشناس، در کل گروه‌های جهادگرای "دولت اسلامی" و طالبان نقاط اشتراک اندکی دارند.