طی چند روز گذشته انتشار ویدئویی از برافراشتن پرچم‌ها و سر دادن شعارهای اسلامی شیعی توسط گروهی در مراسم خاکسپاری یک سرباز کشته‌شده جمهوری آذربایجان، موجی از واکنش‌ها را در شبکه‌های اجتماعی برانگیخته است.
در این ویدئو دیده می‌شود که مادر سرباز کشته‌شده جمهوری آذربایجان در مراسم خاکسپاری، چندبار به التماس افراد گروه مزبور را به سکوت یا پیوستن به عزاداران فرزندش دعوت می‌کند.
این گروه تقریبا ۲۰ تا ۳۰ نفره که هنوز هویت اعضای آن مشخص نشده، در مراسم تدفین سرباز جمهوری آذربایجان که در درگیری‌های اخیر با ارمنستان جان باخته، با سینه‌زنی و شعارهای شیعی و پرچم‌های اسلامی به مراسم ملحق شده بودند؛ موضوعی که هم از طرف خانواده و هم دادستانی جمهوری آذربایجان، تلاشی برای بر هم زدن مراسم خاکسپاری و تبدیل آن به محلی برای تبلیغ شعارهای مذهبی شیعی قلمداد شد.
گروه "خرابکار وابسته به محافل خارجی"
دادستانی آذربایجان اعلام کرده که تحقیقات پیرامون این گروه را آغاز کرده است.
کمیته دولتی سازمان‌های دینی نیز این گروه را متهم به بر هم زدن نظم و آرامش مراسم تدفین جان‌باختگان کرده و آن را گروه "خرابکاری" معرفی کرده که از "محافل خارجی دستور می‌گیرند"؛ موضوعی که اشاره‌ای غیرمستقیم، اما روشن به جمهوری اسلامی ایران است.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
آرزو نقی‌یف، کارشناس ارشد امور امنیتی و از مقامات اطلاعاتی سابق جمهوری آذربایجان که هم‌اکنون نماینده مجلس این کشور است، در گفت‌وگو با بخش فارسی دویچه‌وله می‌گوید: «به نظر می‌رسد محافلی در ایران در راستای افزایش تنش با جمهوری آذربایجان تلاش می‌کنند و به نظرم تجمع یک گروه و سر دادن شعارهایی که ربطی به مراسم دفن سرباز آذربایجانی ندارد، در همین راستا بوده و دولت باکو هرگز اجازه نخواهد داد که این گروه‌ها حق حاکمیتی کشور را زیر سوال ببرند».
وی بدون اشاره به نام کشوری خاص که چنین گروه‌هایی را مورد حمایت قرار می‌دهد، گفت: «این گروه‌ها معلوم‌الحال هستند».
نقی‌یف گفت: «در خود ارمنستان نیز جناح‌هایی وجود دارد که حساسیت دولت ایران را نسبت به باز شدن کریدور زنگزور که جمهوری آذربایجان را از طریق ۳۸ کیلومتر خاک ارمنستان به نخجوان وصل خواهد کرد، برمی‌انگیزند. این کریدور که یکی از بندهای توافق آتش‌بس ارمنستان و جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۲۰ است، نه تنها برای اتصال نخجوان به خاک مادری در آذربایجان نقش دارد، بلکه یکی از مسیرهای اصلی "ابتکار کمربند و جاده"، موسوم به راه ابریشم جدید است که چین را از طریق آسیای مرکزی و قفقاز به ترکیه و اروپا وصل می‌کند».
کریدور زنگزور
طی دو سال گذشته، تنها بندی از توافق‌نامه آتش‌بس میان ایروان و باکو با میانجی‌گری روسیه که تحقق نیافته، باز شدن کریدور زنگزور از خاک ارمنستان برای ترانزیت کالا از آذربایجان به نخجوان است. هم‌اکنون ترانزیت بین‌المللی کالا از خاک آذربایجان و از طریق مسیر گرجستان به ترکیه انجام می‌شود، اما دالان زنگزور، این مسیر را به میزان قابل توجهی کوتاه می‌کند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، به رغم چندین دور وعده برای اجرای این بند از توافق آتش‌بس، باز هم عقب‌نشینی کرده است.
در این میان، مقامات ارشد جمهوری اسلامی بارها اعلام کرده‌اند که "اجازه تغییر مرزهای ایران با ارمنستان را نخواهند داد" و طی روزهای گذشته دوباره تسلیحات سنگین نظامی خود را به نزدیکی مرزهای ارمنستان گسیل کرده‌اند. جمهوری اسلامی قبلا نیز در همین مناطق اقدام به رزمایش نظامی گسترده و بی‌سابقه کرده بود که با واکنش تند دولت باکو مواجه شد.
بی‌هیچ تردیدی باز شدن کریدور زنگزور مرزهای ایران و ارمنستان را تغییر نمی‌دهد و معلوم نیست چرا مقامات ایران به کرات طی دو سال گذشته با اشاره به فعال شدن این کریدور، مدعی تغییر یافتن مرزهای خود با ارمنستان هستند.
اما از آنچه رسانه‌های حکومتی ایران منتشر می‌کنند چنین برمی‌آید که جمهوری اسلامی باز شدن این کریدور را به منزله افول جایگاه کشور در ترانزیت کالا تلقی می‌کند.
همچنین در حالی که مقامات جمهوری اسلامی بارها از جمهوری آذربایجان به خاطر "کارشکنی" در ترانزیت کالای ایران از خاک ارمنستان به روسیه انتقاد کرده‌اند، اما آمارهای رسمی گمرک خود ایران نیز نشان می‌دهد که سهم ارمنستان از ترانزیت کالای ایران به روسیه تنها یک درصد است و نزدیک به ۶۰ درصد کالاها از خاک جمهوری آذربایجان و ۴۰ درصد بقیه از دریای خزر راهی روسیه می‌شود.
جمهوری آذربایجان بعد از جنگ قره‌باغ برای از بین بردن نگرانی‌های ایران خواستار تشکیل فرومی شش‌جانبه با اشتراک ایران، ترکیه، ارمنستان، آذربایجان، گرجستان و روسیه برای هماهنگی در ایجاد فرصت‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی در قفقاز شد؛ فرومی که به سرعت تشکیل شد، اما باز هم ایران از مخالفت خود با کریدور زنگزور دست بر نداشت.
بهار امسال جمهوری آذربایجان در جریان سفر رستم قاسمی، وزیر راه و ترابری ایران به باکو، تفاهم‌نامه ساخت کریدوری مشابه با ایران برای اتصال جمهوری آذربایجان به نخجوان از خاک ایران امضا کرد تا نگرانی‌های تهران را برطرف کند.
آقای نقی‌یف می‌گوید، دولت باکو هر تلاشی را برای رفع نگرانی‌های ایران انجام داده، اما حتی احداث کریدوری مشابه از خاک ایران، اهمیت زنگزور را کاهش نمی‌دهد و این کریدور باید باز شود: «شاید برخی محافل ایران را می‌ترسانند که از این کریدور کشورهایی مانند اسرائیل یا ترکیه به عنوان عضو ناتو در حمل و نقل کالا استفاده خواهند کرد، اما این موضوعی بین‌المللی است و نباید به نگرانی تهران دامن بزند».
نگرانی‌های آمریکا
دیگر نماینده پارلمان آذربایجان، فاضل مصطفی نیز بر این عقیده است که به غیر از ایران، آمریکا نیز دولت ارمنستان را تحت فشار قرار می‌دهد که کریدور زنگزور را باز نکند.
به گفته وی، این کریدور بخشی از مسیر راه ابریشم جدید با رهبری چین است و آمریکا نمی‌خواهد پروژه ابتکار کمربند و جاده چین توسعه یابد.
همچنین طبق توافق آتش‌بس، قرار است نیروهای حافظ صلح روسی وظیفه حفظ امنیت این کریدور را بر عهده بگیرند؛ موضوعی که آمریکا را نگران افزایش نفوذ روسیه در منطقه کرده است.
نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا نیز روز یکشنبه ۲۷ شهریور، با سفر به ایروان، با اشاره به تنش‌های نظامی هفته گذشته، آنچه را که "حمله غیرقانونی جمهوری آذربایجان به خاک ارمنستان" نامید به شدت محکوم نمود و بر حمایت واشینگتن از "فانوس دموکراسی" در ارمنستان تاکید کرد.
اشاره خانم پلوسی به سرنگون شدن دولت تحت حمایت روسیه به رهبری سرژ سارکسیان در سال ۲۰۱۸ در پی اعتراضات مردمی به رهبری نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر کنونی ارمنستان است.
خانم پلوسی از این رویداد به عنوان "انقلاب مخملی که حمایت‌های زیادی در دنیا کسب کرد" یاد نموده و گفت که آمریکا ملزم به حمایت از دموکراسی است.
جمهوری آذربایجان می‌گوید، تنش‌های هفته گذشته با ورود واحدهای تخریب ارمنستان به خاک این کشور و تلاش برای مین‌گذاری آنها آغاز شد و حتی روز شنبه هفته جاری ۵۰ جسد نیروهای واحدهای تجسس و تخریب ارمنی که در خاک آذربایجان گرفتار و کشته شده بودند را با میانجی‌گری روسیه تحویل ارمنستان داد.
آرزو نقی‌یف در ادامه به دویچه وله فارسی گفت، جمهوری آذربایجان بعد از نبردهای سال ۲۰۲۰ قره‌باغ کوهستانی حدود ۱۴۰ کیلومتر از مرزهای اشغال‌شده با ایران را آزاد کرد: «قبلا از این "مرزهای خاکستری" برای تجارت میان ایران و ارمنستان استفاده می‌شد، اما بعد از آزادسازی، این مرزها کاملا بسته شده است و باز شدن آن می‌تواند فرصتی برای ایران نیز ایجاد کند».
وی گفت، برخلاف نگرانی‌ها، باز شدن کریدور زنگزور نه تنها برای ارمنستان، بلکه برای ایران نیز سودمند خواهد بود.
این نماینده مجلس در ادامه گفت، جمهوری آذربایجان هیچ‌گونه ادعای ارضی علیه ارمنستان و ایران ندارد و برخلاف برخی نگرانی‌ها، در تلاش برای بهبود روابط با ایران، همچنین صلح با ارمنستان در جهت رفاه مردم منطقه و توسعه پروژه‌های حمل و نقل بین‌المللی است.