بحران مالی در کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای

نخست وزيران کشورهای عضو سازمان شانگهای و نمايندگان کشورهای ناظر از جمله پرويز داودی، معاون اول رئيس جمهور ایران، در نشست آستانه حضور دارند. درخواست عضویت کامل ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای هنوز موافقت اعضای این سازمان را کسب نکرده است.

پیمان شانگهای در سال ۲۰۰۱ تاسیس شد. روسيه،‌ چين، ‌قزاقستان،‌ قرقيزستان، ‌‌تاجيکستان و ‌ازبکستان اعضای دائمی ‌و هند، ‌ايران، ‌پاکستان و مغولستان کشورهای ناظر در سازمان شانگهای هستند.

بحران مالی در کشورهای عضو

محور اصلی نشست سازمان شانگهای تاثیر بحران مالی جهان بر کشورهای عضو خواهد بود. بحران کنونی مالی جهان روسیه، چین و بویژه قزاقستان را دچار مشکلاتی کرده است. گفته می‌شود که سران شرکت کننده در نشست سازمان شانگهای احتمالا تلاشهای خود را برای رويارويی با بحران مالی کنونی هماهنگ خواهند کرد.

برخی از کارشناسان از جمله "میشائل لاوبش" رئیس، "Eurasian Transition Group" ، که یک بنیاد بین‌المللی غیردولتی مدافع آزادی و حقوق شهروندی در آسیای میانه است، می‌گویند، در روزهای اخیر مشخص شده است که قزاقستان دچار مشکلات مالی شده و برای حل این بحران مجبور است از ذخیره‌های ارزی حاصل از درآمد نفت و گاز کشور استفاده کند.

او در مصاحبه با دویچه وله اضافه می‌کند:« بخشی از اقتصاد چین و همچنین روسیه تحت تاثیر بحران مالی قرار گرفته و اعضای سازمان شانگهای برای رفع بحران‌ مالی بایستی راه‌حل‌های اساسی و درازمدت بیابند. ولی اختلافات اعضای سازمان شانگهای مثلا قزاقستان با ازبکستان و بویژه ازبکستان با تاجیکستان احتمالا موجب خواهد شد که رهبران این کشورها نتوانند به توافق اصولی دست یابند».

قابلیت سازمان شانگهای برای حل بحران مالی

برخی از کارشناسان معتقدند که اعضای سازمان شانگهای قادر نخواهند بود از تاثیر بحران مالی در کشورهای منطقه جلوگیری کنند، زیرا این سازمان بیشتر اهداف دفاعی و نظامی‌را دنبال می‌کند و مشکلات اقتصادی مسائل جانبی آن هستند. به‌رغم توان اقتصادی چین و روسیه، کارشناسان غربی تردید دارند که سازمان شانگهای قابلیت حل بحران مالی را چه در سطح منطقه و چه در سطح فرامنطقه‌ای داشته باشد.

درخواست ایران برای عضویت

در نشست‌های پیشین سران سازمان شانگهای، ایران بارها تمایل خود را برای عضویت در این سازمان ابراز کرده، اما تاکنون با آن موافقت نشده است. سيد مسعود ميركاظمی، وزير بازرگانی جمهوری اسلامی، در اجلاس وزيران تجارت و بازرگانی كشورهای عضو و ناظر سازمان همكاری شانگهای که پیش از این در پكن برگزار شد، اعلام کرد که عضويت كامل اعضای ناظر و استفاده از ظرفيت‌ها و پتانسيل‌های اين اعضاء ابزارهای جديدی را برای غلبه بر چالش‌ها و تحقق اهداف در اختيار اين سازمان قرار خواهد داد.

ميركاظمی ‌تاكيد کرد که باید مكانيسمی ‌برای تبديل عضويت اعضای ناظر به اعضای دايم سازمان همكاری شانگهای ایجاد شود. ولی در نشست پیشین سران سازمان شانگهای، برخی از کارشناسان مخالفت قزاقستان را با عضویت ایران طرح کردند. قزاقستان سعی می‌کند رهبری سازمان امنیت و همکاری اروپا را در دوره بعدی به ‌دست گیرد و اگر این کشور از موضع ایران برای عضویت در سازمان شانگهای دفاع کند، ممکن است به وجهه سیاسی‌اش ضربه وارد شود.

"ساغات باتیرخانوا"، روزنامه نگار و تحلیل گر قزاق با این نظر مخالفت است. وی در مصاحبه با بخش فارسی دویچه وله می‌گوید: «‌قزاقستان مخالفتی با عضویت ایران ندارد و این مسئله ربطی به پذیرش رهبری سازمان امنیت و همکاری اروپا از سوی قزاقستان ندارد. چه ایران به عضویت سازمان شانگهای پذیرفته شود، چه نشود، قزاقستان در سال ۲۰۱۰ رهبری سازمان امنیت و همکاری اروپا را به دست خواهد گرفت.»

مخالفت با عضویت ایران

برخی از کارشناسان عدم انسجام سازمان شانگهای و دلایل فنی را برای عدم عضویت ایران طرح می‌کنند. ولی میشائل لاوبش، کارشناس بنیاد بین‌المللی غیردولتی مدافع آزادی و حقوق شهروندی در آسیای میانه، مسئله سیاسی را عامل اصلی پذیرفته نشدن ایران به سازمان شانگهای می‌داند. وی می‌گوید، کشورهای عضو قصد ندارند سیاست "ضدیت با آمریکا و دوستی با ایران" را در پیش گیرند: «‌‌به‌نظر من، کشورهایی که به درخواست عضویت کامل ایران به این سازمان با تردید می‌نگرند، واقفند که در مسئله هسته‌ای ایران باید از مواضع سازمان‌های بین المللی حمایت کرد.»

میشائل لاوبش به این مسئله هم اشاره می‌کند که سازمان شانگهای قصد دارد ایران را به خود نزدیک‌تر کند. اما این به معنای پشتیبانی این سازمان از سیاست‌های ایران نیست.