بحران اوکراین حل مناقشه سوریه را به حاشیه رانده است
۱۳۹۳ فروردین ۲۳, شنبه
به رغم کاهش وزن و اهمیت ائتلا ف ملی سوریه، این گروه همچنان سعی می‌کند سیمایی فعال از خود ارائه دهد. چند روز پیش اعضای رهبری آن مجدداَ در هتلی در استانبول، هزار کیلومتر دورتر از دمشق، گرد هم آمدند تا نماینده سیاسی خود را تعیین کنند و وزرای بهداشت، آموزش و کشور را برگزینند. اما امکان این که این شورا زمانی بتواند سکان هدایت جایی را به دست بگیرد روز به روز کمتر می‌شود.
دومین کنفرانس ژنو با شرکت نمایندگان دولت و اپوزیسیون سوریه که در اواخر ژانویه برگزار شد بدون حصول هیچ نتیجه‌ای پایان یافت. پس از بروز چالش و مناقشه میان آمریکا و روسیه بر سر اوکراین به نظر می‌رسد که تدوام این مذاکرات بیش از پیش نامحتمل شده است.
اولویتی به نام بحران کریمه
بحران کریمه عملا به سود رژیم اسد تمام شد و ضربه دیگری برای مخالفان مسلح آن بود. روزنامه السفیر به نقل از منبعی از درون اپوزیسیون سوریه نوشته است که دولت آمریکا نه تنها ارسال اسلحه برای مخالفان را متوقف کرده است، بلکه برای ممانعت از تنش بیشتر در مناسبت با روسیه اعلام سیاست جدیدش در مورد سوریه را همه به تعویق انداخته است.
جاناتان ایال، مدیر مطالعات بین‌المللی در موسسه سلطنتی یونایتد سرویس بریتانیا به سایت دویچه وله آلمانی گفته است که اظهارات مقام‌های اپوزیسیون سوریه با اولویت‌های کنونی غرب تطابق دارد: «آمریکا مصمم است مسئله سوریه را با بحرانی که بر سر اوکراین با روسیه پیدا کرده پیوند نزند. برای آمریکا در حال حاضر زیانمندتر از هر چیزی به راه‌افتادن انتقادها در رسانه‌ها از تغییر احتمالی در سیاست این کشور در قبال سوریه است.»
به عبارت دیگر، بحران سوریه که سه سال است ادامه دارد و به کشته‌شدن دستکم ۱۴۰ هزار نفر انجامیده بیش از پیش جنبه‌ای فرعی در سیاست‌های بین‌المللی پیدا می‌کند. این ظاهراَ بهایی است که غرب برای جلوگیری از تنش بیشتر در مناسبات با روسیه می‌پردازد. مارک پییرنی، دیپلمات سابق اتحادیه اروپا و کارشناس فعلی در موسسه کارنگی در اروپا در این رابطه به دویچه وله می‌گوید: «قدرت‌های غربی نمی‌توانند با روسیه همزمان بر سر چند مسئله درگیر شوند. در حال حاضر بحران کریمه اولویت دارد، زیرا این احساس تهدید واقعی یا روانی را ایجاد کرده که روسیه دخالت نظامی را به درون خود اوکراین نیز سرایت دهد.»
غرب در مجموع این نگرانی واقعی را دارد که هر چالشی با روسیه به مناقشه‌ای بین‌المللی با این کشور بدل شود. به گفته جاناتان ایتال "این حساسیت و وسواس در غرب حاکم است که موضعی گرفته نشود که غیرقابل برگشت باشد و احیانا به یک جنگ سرد جدید بیانجامد." معنای دیگر این نظر این است که غرب باید به روسیه پیوسته این فرصت و امکان را بدهد که دوباره موضعش را اصلاح کند.
مناقشه هسته‌ای ایران، اولویت بعدی
یک جنبه پیچیده دیگر مناسبات غرب و روسیه به مناقشه هسته‌ای ایران برمی‌گردد. جاناتان ایال، مدیر مطالعات بین‌المللی در موسسه سلطنتی یونایتد سرویس بریتانیا در این باره نیز می‌گوید: «غرب در موضوع ایران نیز روی رشته‌ای باریک حرکت می‌کند و به خوبی واقف است که هر گونه خدشه‌ای در توافق با روسیه بر سر سوریه رویکرد نسبت به ایران را هم با دشواری مواجه می‌کند.»
البته تردید و دودلی‌ها در سیاست اوباما نسبت به بحران سوریه به قبل از شروع بحران اوکراین برمی‌گردد. اوباما در تابستان گذشته، زمانی که پوتین توانست بشار اسد را به انصراف از داشتن سلاح‌های شیمیایی متقاعد کند نفس راحتی کشید، زیرا به این ترتیب ضرورت دخالت نظامی آمریکا در سوریه منتفی شد. به گفته ایال می‌توان ادعا کرد که آمریکا اصولاَ سیاست منسجمی نسبت به سوریه ندارد و منافع درازمدت ایالات متحده عملا در تابستان گذشته که اوباما خودش خط قرمزی را که برای دخالت در بحران این کشور تعیین کرده بود نادیده گرفت قربانی شد.
کنفرانس ژنو مرده است
در همین حال دولت روسیه نیز منافعش ایجاب می‌کند که بحران کریمه به اروپا محدود بماند و با مسائل بین‌المللی دیگر نیامیزد، به همین دلیل به رغم شدت بحران اوکراین هنوز هم توافق بر سر خلع سلاح شیمیایی سوریه به جای خود برقرار است. ولی بهای این هماهنگی میان روسیه و غرب به حاشیه‌رانده شدن ائتلاف ملی سوریه و رقم خوردن سرنوشت این کشور در میان قدرت‌های خارجی و بدون عدم حضور نمایندگان سوریه از هر دو طرف است.
البته هنوز هم هدف رسمی سیاست آمریکا در سوریه جایگزین‌کردن رژیم اسد با یک دولت انتقالی با شرکت ائتلاف ملی است، ولی چنین امکانی در حال حاضر بعیدتر از هر زمان دیگری است. این در حالی است که اسد با استفاده از ضعف ائتلاف ملی در تدارک برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و تقویت مشروعیت قدرت خویش است. به گفته مارک پییری، دیپلمات سابق اروپا و عضو کنونی موسسه مطالعاتی کارنگی در اروپا برنامه اسد برای انتخابات را البته در غرب کسی جدی نخواهد گرفت، "ولی برای روسیه اهرمی است که غرب را به شیوه دیگری به چالش بکشد. هزینه این همه را هم البته فقط مردم سوریه باید بپردازند."
در حالی که مذاکرات ژنو به حال سکون و رکود درآمده، درگیری و خشونت در درون سوریه همچنان ادامه دارد. اسد به حملات هوایی خود ادامه می‌دهد و همزمان اعدام‌ها و بمب‌گذاری‌ها از سوی نیروهای اسلامی افراطی امری روزمره‌اند. نیروهای حزب‌الله هوادار ایران نیز روز به روز بیشتر درگیر مناقشه سوریه می‌شوند، امری که خطر سرریز مناقشه به درون لبنان را هم تشدید می‌کند.