افت تحصیلی در مناطق قومی ایران
۱۳۹۰ اردیبهشت ۱۲, دوشنبه
۵۰ سال پیش در ۱۲ اردیبهشت ۱۳۴۰ معلمی جوان بنام ابوالحسن خانعلی در اعتراض به وضعیت صنفی و معیشتی معلمان کشته شد. از آن روز به بعد ۱۲ اردیبهشت در ایران "روز معلم" نام گرفت. بخصوص در این روز گوشه‌ای از مشکلات فرهنگیان واداره‌ی آموزش و پرورش در سطح جامعه و رسانه‌ها بازتاب می‌یابد.
خبرگزاری فارس به نقل از حميد‌رضا حاجی‌بابايی، وزیر آموزش و پرورش، می‌نویسد: «اگر در كشور به آموزش و پرورش به عنوان كليدی‌ترين وزارتخانه و نهاد توجه شود تمام خوشبختی‌ها به اين كشور بازمی‌گردد».
فارس از قول وزیر آموزش و پرورش نقل می‌کند: «۷۰ درصد دانش‌آموزان در سراسر كشور دوزبانه بوده و پس از ورود به كلاس اول و گذراندن يک سال تحصيلی هنوز زبان مادری آنها به فارسی تبديل نشده است.» وی به تاکید می‌پرسد که اين گونه دانش‌آموزان چگونه می‌توانند با دانش‌آموزانی كه در تهران درس می‌خوانند رقابت کنند.
مشکل دوزبانه‌ها در مدارس مناطق قومی ایران
مجید پژوهفام که سال‌ها در دبیرستان‌های ایران معلم بوده و مدرس دانشگاه است، انتقاد می‌کند به این که یکی از بزرگترین چالش‌های معلمان مناطق قومی، بویژه معلمان مدارس ابتدائی، مشکل تدریس در کلاس‌های دوزبانه است.
او به دویچه وله چنین توضیح می‌دهد: «هنگامی که معلمی بخواهد درباره‌ی این مشکل چاره‌جوئی کند، "حساسیت اتنیکی" هست. متاسفانه این موضوع باعث زندانی شدن بسیاری از همکارانم در آذربایجان، کردستان یا مناطق عرب‌نشین ایران شده است.»
این معلم از شهر مراغه آذربایجان، به دویچه‌وله می‌گوید که تدریس به زبان مادری برای معلمان مناطق قومی به بالابردن کیفیت کار آنها کمک خواهد کرد و مانع افت تحصیلی در این مناطق خواهد شد.
«سیاست آموزش و پرورش اشتباه است»
آقای پژوهفام ضمن اشاره به مشکلات صنفی معلمان در مناطق قومی می‌گوید که در شهرهای بزرگ کشور در کنار معلمی می‌توان شغل دیگری را هم انجام داد، ولی در شهرستان‌ها چنین امکانی هم وجود ندارد.
این معلم آموزش وپرورش در گفتگو با دویچه وله درباره‌ی وضعیتی که برای خود او پیش آمده، چنین توضیح می‌دهد: «تابحال چندن بار به من گفته‌اند که اگر وضعیت معیشتی شما خوب نیست، می‌توانید تغییر شغل دهید. در سال ۱۳۸۸ من را به آموزش و پرورش احضار کردند. مدیران سازمان آموزش و پرورش مرا با آیین‌نامه‌ی اجرائی ماده ۴۵ مصوبه سال ۱۳۸۴، پیرامون "بازخرید نیروهای مازاد"، تهدید کردند.»
وی تاکید می‌کند که بویژه معلمانی که در عرصه‌های صنفی فعال هستند را با این آئین‌نامه تهدید می‌کنند. آقای پژوهفام به نام معلمانی هم اشاره می‌کند که از اداره‌ی آموزش و پرورش اخراج یا دچار مشکلاتی شدند. وی در این باره به ویچه وله می‌گوید: «الیاس طالبی، معلم تبریزی، شکرالله قهرمانی‌فر و توفیق مرتضی‌پور سال گذشته بازداشت شده بودند. جواد عباسی، دبیرعربی دبیرستان‌های سلماس، هدایت ذاکر از تبریز و داود عظیم‌زاده نیز جزو این معلمین هستند.»
مشکلات معلمان مناطق قومی: دو زبانه و دو شغله!
جواد عباسی دبیری که اخیرا از شغل خود اخراج شده است، در گفتگو با دویچه‌وله درباره مشکلات معلمان چنین توضیح داد: «نیازهای معیشتی با حقوقی که معلم‌ها دریافت می‌کنند توازن ندارد. نسبت به خدماتی که معلم‌ها ارائه می‌دهند و نقشی که آموزش و پرورش ایفاء می‌کند، حقوق معلم‌ها پائین و با کارمندان دیگر دولت قابل مقایسه نیست.»
وی همچنین می‌گوید که هر چقدر که معلمان با مشکلات معیشتی بیشتر درگیر باشند، به همان میزان هم کیفیت آموزشی و سیستم فرهنگی کشور پائین‌تر می‌آید.
بنظر او، معلمان بجای مطالعه و تحقیق جهت ارائه خدمات آموزشی و بالا بردن کیفیت آموزش به مشاغل کاذب و دوم روی می‌آورند و در نتیجه بهداشت روانی معلمان با فرسایش و آسیب‌های جدی روبرو می‌شود.
دولت چگونه می‌تواند مشکلات را حل کند؟
آقای عباسی در ادامه تاکید می‌کند که معلمان در اکثر شهرهای ایران اتحادیه صنفی ندارند. وی می‌افزاید که مقام‌های دولتی تلاش می‌کنند از تجمع معلمان استفاده ابزاری بکنند و هرگونه اعتراضی تابحال به توبیخ، اخراج و حبس آنها انجامیده است. آقای عباسی که خود این وضع را تجربه کرده، این سیاست آموزش و پرورش را اشتباه تلقی می‌کند. او می‌گوید: «همه‌ی برخوردها قهرآمیز بوده و همراه با تهدید به اخراج از کار.»
مجید پژوهفام، مدرس در دانشگاه، هم درباره‌ی عاجل‌ترین وظیفه دولت در حل مشکلات معلمان چنین می‌گوید: «قانون هماهنگی پرداخت را اجرا کنند، معلم‌ها قانون امنیت شغلی داشته باشند و حقوق معلم‌های حق‌التدریسی رعایت شود.»
چگونه معلمان می‌توانند مانع افت تحصیلی شوند؟
درخواست معلمان و کادرهای آموزشی از مناطق قومی کشور که با دویچه وله صحبت کردند این است که برای جلوگیری از افت تحصیلی در مدارس مناطق قومی وزارت آموزش و پرورش روش خود را در قبال "مشکلات دوزبانه‌ها" اصلاح کند. سیاست دولت به عقیده‌ی آنها تابحال سبب افت تحصیلی بیشتر در مدارس مناطق قومی شده است.
وزیر آموزش و پرورش اما وعده داده است، شورای عالی آموزش و پرورش کشور برای توجه به مناطق محروم و چند زبانه و برای ايجاد عدالت آموزشی توجه بیشتری به مشکلات دوزبانه‌ها خواهد کرد.
اما معلمانی که با دویچه وله صحبت کردند به این وعده‌ها با تردید می‌نگرند. آنان انتقاد می‌کنند که دولت به مسئله‌ی دوزبانه بودن مدارس در مناطق اقلیت‌های قومی کشور هنوز هم به عنوان "تهدید" می‌نگرد و به توصیه و پیشنهاد معلمان این مناطق برای کاهش افت تحصیلی توجهی نمی‌کند.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: کیواندخت قهاری