آیا ترکیه در پرتگاه دیکتاتوری قرار گرفته؟

بسیاری از روزنامه​های متمایل به رئیس جمهوری ترکیه یکی از دلایل اختلافات احمد داووداوغلو با اردوغان را عدم‌هماهنگی نخست وزیر با رئیس جمهور می​دانند و به عنوان نمونه از واسطه​گری آنگلا مرکل صدراعظم آلمان برای دیدار نخست وزیر ترکیه با باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا یاد می​کنند و می​نویسند این قرار ملاقات بدون هماهنگی با اردوغان صورت گرفت.

بیشتر بخوانید: بحران سیاسی در ترکیه و کناره‌گیری نخست‌وزیر

اما روزنامه​های منتقد و مخالف اردوغان نظرات دیگری بیان کردند.

نورای مرت، ستون​نویس روزنامه "جمهوریت" که مخالف اردوغان است در نوشته​ای با عنوان "جرم داووداوغلو چیست؟" با انتقاد از حزب متبوع وی نوشته است: «چه خوب شد که داووداوغلو سکوت کرد و گرنه به او لقب برانداز می​دادند. بعد از اینکه او را متهم کردند که "عنصر آلمان و آمریکاست"، معلوم نبود دیگر چه می​کردند. گناه داووداوغلو این بود که به قدر کافی فرمانبر نبود و هنوز متوجه تغییر سیستم حاکمیت در ترکیه نشده بود و به همین دلیل باید کنار می‌رفت.»

روزنامه "آکشام" نزدیک به رئیس جمهور ترکیه می​نویسد که اردوغان با داووداوغلو از همان روزهای اول پیرامون قانون اساسی جدید و سیستم نظام ریاستی اختلاف داشتند. هرچند در نهایت دو طرف به یک توافق در این زمینه رسیده بودند. داووداوغلو از ابتدا با دخالت رئیس جمهور به حیطه اختیارات نخست وزیر مخالف بود و اردوغان هم هیچگاه این موضوع را دخالت در حیطه اختیارات نخست وزیری نمی‌دید و اعتقاد داشت که داووداوغلو با او به عنوان رهبر جنبش و نیز رئیس جمهور منتخب هماهنگ نیست.

قورولموش تاییز، نویسده روزنامۀ "آکشام"، در تحلیلی نوشته است: «داووداوغلو دست به اقداماتی زده که رجب طیب اردوغان از آن بی​اطلاع بوده است. یکی از آنها لیست افرادی بود که قرار بود (برای دیدار با عبدالله اوجالان) به جزیره ایمرالی بروند. اردوغان گفته بود که از این لیست از طریق رسانه​ها خبردار شده است و او مخالف دیدار عالیترین مقام دولت (نخست وزیر) با هیئتی از "حزب دموکراتیک خلق​ها" و قرائت متن بیانیه تنظیم شده از سوی عبدالله اوجالان بعد از آن نشست در هنگام پخش زنده بوده است.»

بیشتر بخوانید: اردوغان: اصلاح سریع قانون اساسی اولویت مجلس باشد

تاییز در ادامه تاکید می​کند، قبل از انتخابات ۷ ژوئن و اول نوامبر ۲۰۱۵ برخی از افراد نزدیک به کابینه به اردوغان گفته بودند که دیگر در امور حزب عدالت و توسعه دخالت نکند. این هم یکی از نقاط گسل بین اردوغان و داووداوغلو بوده است.

آکشام همچنین درخواست داووداوغلو برای باز کردن پرونده قضائی علیه برخی از وزرای کابینه در زمینه اتهام رشوه​خواری را از دیگر اختلافات بین رئیس جمهور و نخست وزیر ترکیه دانسته و نوشته است: «بعد از انتخابات ۷ ژوئن داووداوغلو به دنبال تشکیل دولت ائتلافی با حزب جمهوری خلق بود و این در حالی بود که در صورت تشکیل دولت ائتلافی، اردوغان خواهان ائتلاف با حزب (ملی​گرای) حرکت ملی بوده است. علت این امر نیز این بود که حزب حرکت ملی حزب کوچک​تری بود و در درون حزب عدالت و توسعه ذوب می شد. در آخرین لحظات با فشارهای ارکان حزب، گروه داووداوغلو از ائتلاف دست کشیدند و حزب عدالت و توسعه در انتخابات اول نوامبر پیروز شد.»

روزنامه چپ​گرای "سوزجو" هم مصاحبه با آیتون چیرای نماینده حزب جمهوری خلق از ازمیر را به چاپ رسانده که گفته است: «هنگامی که اردوغان اعلام کرد نظام پارلمانی را به اتاق انتظار فرستاده است کودتا صورت گرفته بود».

استعفای داووداوغلو "برکناری توافقی" است

اما استعفای داووداوغلو چه پیامدی خواهد داشت؟ با توجه به اوضاع فعلی ترکیه این پرسش مهم مطرح می​شود که آیا این کشور به سمت دیکتاتوری سوق داده می​شود و در منطقه یک دیکتاوری نوین در حال شکل​گیری است؟

دکتر افشار سلیمانی، سفیر سابق ایران در باکو و کیف به این پرسش دویچه وله چنین پاسخ می​دهد: «استعفای داووداوغلو "برکناری توافقی" است. این موضوع مربوط است به دوره دو سال اخیر گذشته یعنی بعد از اینکه آقای اردوغان نخست وزیر، رهبر حزب و رئیس جمهور شد. وی در حوزه‌های داخلی و خارجی یک سری درخواست​هایی داشت و با توجه به رویکردهای آکادمیک خود داووداوغلو یک قول​هایی به اردوغان داد اما روند کار به گونه​ای بود که خواست​های ارودغان توسط داووداوغلو محقق نشد.»

محقق نشدن آن وعده‌ها به گفته آقای سلیمانی با دیدگاه​های تئوریک داووداوغلو که قبلا در کتاب "عمق استرتژیک" بیان کرده بود نیز همخوانی نداشت.

ترکیه دیکتاتوری نمی​شود

این دیپلمات ایرانی در تحلیل خود تاکید دارد که ترکیه دیکتاتوری نمی​شود. وی دراین باره چنین توضیح می​دهد: «کره شمالی یک نظام دیکتاتوری است. کشوری مثل روسیه را هم می​توان دیکتاتوری دانست. چون در آنجا آقای پوتین قلع و قمع می​کند، در روسیه مخالفان را به بهانه​های مختلف به زندان می​اندازند یا از کشور بیرون می​کنند. دیکتاتوری بودن نظام​ها درجاتش فرق می​کند.

داووداوغلو استعفا داده و اردوغان تلاش می​کند نظام ریاستی برقرار کند و با مخالفینش تند برخورد می​کند، شاید اینها یک علامتی برای ایجاد یک اقتدارگرایی خشکی در ترکیه باشد، اما به نظر من ترکیه به طرف دیکتاتوری نمی​رود و دیکتاتوری حاکم نخواهد شد»

بیشتر بخوانید: اردوغان: عضویت در اتحادیه اروپا هدفی راهبردی برای ترکیه است

آقای سلیمانی در ادامه صحبت​های خود تاکید دارد که نهادهای مدنی و رسانه​های آزاد هنوز در ترکیه فعالیت می​کنند که در بسیاری از کشورهای اسلامی اصلا وجود ندارند. تلویزیون​های خصوصی فعالیت دارند، اینترنت آزاد است و احزاب فعالیت دارند. سه حزب سیاسی مخالف دیگر در پارلمان حضور دارند.

سلیمانی ادامه می​دهد: «اردوغان هر کاری هم که بخواهد بکند در درون حزب خودش می​تواند انجام دهد ولی او جلوی فعالیت احزاب را نگرفته است. حزب کردی را ممنوع و نمایندگانش را از پارلمان بیرون نکرده است. تلویزیون​ها را جمع و روزنامه​ها و سایت​های مجازی را تعطیل نکرده است. او این کار را نمی​تواند بکند. اینها سوپاپ اطمینانی هستند که چندین سال است ترکیه به این مرحله رسیده و یک شبه اتفاق نیفتاده است. بنابراین اردوغان هر کاری را هم که می​کند دوست دارد افکار عمومی را قانع کند و توسط افکار عمومی اقتدار خود را زیاد کند و ما نمی​توانیم این را دیکتاتوری بدانیم. به نظر من اردوغان دیدگاه​های تندی دارد و عصبانی می​شود ولی بعید می​دانم که تبدیل به یک دیکتاتور شود.»