آیا برای حل بحران سوریه "آخرین حربه دیپلماتیک" لازم است؟

"نشست اضطراری ویژه" مجمع عمومی سازمان ملل (Special Emergency Session) به معنای اعلام عمومی ورشکستگی شورای امنیت سازمان ملل است؛ شورایی که یکی از وظایف مهم آن حل پیچیده‌ترین معضلات سیاسی است.

در روز سوم نوامبر ۱۹۵۰ مجمع عمومی سازمان ملل ابزاری به نام "نشست اضطراری ویژه" را در نظر گرفت تا اگر شورای امنیت از تأمین صلح و امنیت و حفظ جان انسان‌ها عاجز ماند، تلاش‌های دیپلماتیک برای خروج از بحران به بن‌بست نرسند.

از نظر سیمون آدامز، کارشناس حقوق ملل، بار دیگر زمان استفاده از این ابزار فرا رسیده است. به اعتقاد او، "جهان سرخورده" خطاب به شورای امنیت می‌گوید: «شما، اعضای شورای امنیت سازمان ملل، پنج سال و نیم فرصت داشتید وظیفه خود را انجام دهید. شما از پس کار برنیامدید. حال یا عمل کنید یا کنار روید که دیگران عمل کنند».

لزوم موافقت نیمی از اعضای سازمان ملل

از نظر حقوقی، نیمی از ۱۹۳ عضو سازمان ملل باید با تشکیل جلسه اضطراری ویژه موافق باشند. دو سوم از اعضا هم باید با قطعنامه‌ی نهایی که "اتحاد برای صلح" نامیده می‌شود، موافقت کنند.

تشکیل چنین جلسه‌ای با موضوع بحران سوریه فعلا دور از انتظار به نظر می‌رسد، اما استفان دیون، وزیر خارجه کانادا، هفته گذشته از جامعه جهانی خواست تقاضا کنند نشست اضطراری ویژه تشکیل شود.

بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل، هم با لحنی ملتمسانه گفت: «آیا از تحولات روانداو و سربرنیتسا درس نگرفتیم؟»

سیمون آدامز، کارشناس حقوق ملل، هنوز امیدوار است. او در عین حال درخواست کشورها به نشست اضطراری ویژه را "رأی قاطع عدم اعتماد به شورای امنیت سازمان ملل" ارزیابی می‌کند: «پیام تشکیل جلسه: در حالی که انسان‌ها می‌میرند، شما به وظایف خود عمل نمی‌کنید. سوری‌ها نمی‌توانند شش ماه دیگر صبر کنند. ممکن است تا کریسمس اثری از شرق حلب باقی نمانده باشد».

تلاش روسیه برای جلوگیری از تشکیل نشست اضطراری

۷۱ کشور پنجشنبه گذشته (۲۰ اکتبر) خواهان تشکیل مجمع غیررسمی عمومی سازمان ملل با موضوع سوریه شده بودند.

آن‌گونه که آدامز می‌گوید، مسکو بلافاصله به این درخواست‌ها واکنش نشان داده است. دیپلمات‌های این کشور در سراسر جهان تلاش می‌کنند از تشکیل نشست اضطراری ویژه و رأی به ورشکستگی شورای امنیت پیشگیری کنند؛ شورایی که اتفاقا این ماه روسیه ریاست آن را بر عهده دارد.

سیمون آدامز، کارشناس حقوق ملل تصریح می‌کنند: «روس‌ها به شدت نگران هستند. به ندرت پیش می‌آید که نگران باشند. من می‌دانم که آنها در حال حاضر همه جا، از جمله در برلین، تلاش می‌کنند دولت‌ها را از چنین اقدامی منصرف کنند».

این "تلاش‌ها" تا کنون نتیجه‌بخش بوده‌اند.

مجمع عمومی سازمان ملل در تاریخ ۷۱ ساله خود تا کنون ۱۰ بار "نشست اضطراری ویژه" تشکیل داده است؛ از جمله در "بحران سوئز" در سال ۱۹۵۶، حمله اتحاد جماهیر شوروی (سابق) به افغانستان در سال ۱۹۷۹ یا در بحران اسرائیل و فلسطینیان.

حال به اعتقاد کارشناسانی چون سیمون آدامز، زمان آن رسیده که از این ابزار برای حل بحران سوریه و به طور مشخص حلب استفاده شود.