انسان بر روی ماه ـ ارزشش را داشت؟
۱۳۹۸ تیر ۲۳, یکشنبه
از آن زمان که جان اف. کندی، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، در دانشگاه "رایس" در هیوستون از پروژه رسیدن به ماه حرف زد ۵۷ سال می‌گذرد.
کندی در پاییز سال ۱۹۶۲ در این باره گفت: «ما ماه را هدف خود قرار داده‌ایم، نه برای این که رسیدن به آن آسان است، بلکه درست به این خاطر که این کار سخت است.»
در آن زمان جنگ سرد میان آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی به اوج خود رسیده بود؛ مسابقه‌ای میان دو نظام در جریان بود. پیش از آمریکا این شوروی بود که اولین ماهواره‌ها و انسان‌ها را راهی فضا کرده بود.
آنچه کندی در دانشگاه "رایس" بیان کرد به رسمیت شناختن چالشی بزرگ در برنامه ماه بود. منظور کندی از لغت "سخت" نه تنها فناوری این چالش بلکه هزینه گزافی بود که باید برای فضانوردان خرج می‌شد.
او در این باره گفته بود: «هر آمریکایی، چه مرد، چه زن یا بچه باید هر هفته حدود ۵۰ سنت برای این پروژه جمع کند.»
این پنجاه سنت‌ها صرف پروازهای آزمایشی، پروازهای باسرنشین در مدار ماه و بالاخره ۱۲ فضانورد شد که جست‌زنان بر سطح ماه راه رفتند. همچنین هزینه مأموریت غیر قابل انتظار و چشمگیر امدادی برای آپولو ـ ۱۳ نیز از این رهگذر تأمین شد.
برنامه آپولو ۱۰ سال طول کشید. سازمان فضایی آمریکا (ناسا) میگوید، ۲۳ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار صرف این برنامه کرده که با مقیاس امروز بسیار بیش‌تر از ۱۰۰ میلیارد دلار آمریکا می‌شود.
به‌ویژه که این برنامه فوق پیچیده سفر باسرنشین به ماه غیر از برنامه آپولو به آزمایش‌های هزینه‌‌بر زیادی مانند مسیریابی، اتصال و پهلوگیری در فضا و خروج از فضاپیما با لباس فضانوردی نیز نیاز داشت.
در عصر مسابقه سیستم‌ها میان شرق و غرب فرود انسان بر کره ماه در حقیقت وظیفه اصلی ناسا بود که هزینه‌هایش حدود چهاردرصد بودجه دولت فدرال آمریکا را بالغ می‌شد. در حالی که امروزه ناسا نزدیک به نیم‌درصد بودجه دولت این کشو را به خود اختصاص داده است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
هزینه‌های قابل پیشگیری
در ۲۰ ژوئیه ۱۹۶۹ نیل آرمسترانگ و باز آلدرین به عنوان اولین انسان‌ها بر سطح ماه فرود آمدند و با فرود خود هدف ناسا که اثبات برتری سیستم‌های آمریکا در رقابت با شوروی بود را به فرجام رساندند. ناسا کمی بعد از طرح‌های بلندپروازانه خود برای ۹ فرود دیگر بر کره ماه و مأموریت مریخ خبر داد که دیگر دور از دسترس نمی‌نمود.
اما به رغم این همه شور و اشتیاق، حمایت مردم آمریکا از این پروژه حتی در سال ۱۹۶۹ نیز محدود بود. نظرسنجی‌های مرکز تحقیقاتی "پیو" نشان می‌داد، در آن زمان تنها ۵۳ درصد از آمریکایی‌ها معتقد بودند که برنامه ماه ارزش این همه هزینه را دارد.
کم‌کم حمایت مردم از مأموریت آپولو حتی کاهش هم پیدا کرد و به ۵۰ درصد رسید. تا جایی که خواهر روحانی، ماری جاکوندا، در سال ۱۹۷۰ در نامه‌ای معروف به ناسا نوشت: «چطور می‌توان میلیاردها دلار برای برنامه‌‌ای فضایی خرج کرد، در حالی که میلیون‌ها بچه در دنیا گرسنه‌اند؟»
تنها چند ماه بعد کنگره آمریکا مداخله کرد و از جمله به دلیل هزینه سنگین جلوی پروژه را گرفت. دسامبر ۱۹۷۲ پایان پروژه آپولو ـ ۱۷ بود و به این ترتیب اویگن کرنان و هاریسون اشمیت تبدیل به آخرین انسان‌هایی شدند که تا امروز قدم بر ماه گذاشته‌اند.
دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید
ارجح دانستن مأموریت‌های بی‌سرنشین
با این همه ناسا میگوید، پروژه آپولو در درازمدت حتی از نظر اقتصادی هم ارزش انجام را داشته است. ارنست استالینگر، دستیار مدیر علمی ناسا در آن زمان، در پاسخ به خواهر جاکوندا نوشت، برنامه‌های فضایی درست مانند تحقیقات بر روی میکروسکوپ هستند.
به گفته او، نیاز مبرم گرسنگان به کمک نباید باعث شود که از این‌گونه تحقیقات حمایت نشود، زیرا در قیاس با کمک به گرسنگان در کوتاه‌مدت، میکروسکوپ در درازمدت می‌تواند کمک بیش‌تری به انسان‌ها بکند.
ناسا میگوید، بسیاری از اشیای زندگی روزمره امروز حاصل برنامه فضایی باسرنشین آن زمان است، از سلول‌های خورشیدی گرفته تا شیشه‌‌عینک‌های مقاوم در برابر خراش و غذاهای منجمدشده خشک.
به گفته ناسا، برنامه آپولو توانسته بیش از سه هزار یافته را ثبت کند که اکثر آن‌ها مورد استفاده جامعه است. به گفته سازمان فضایی آمریکا، هر دلاری که در برنامه آپولو سرمایه‌گذاری شده دست کم چهار تا پنج دلار سود داشته و حتی می‌توان گفت که در طولانی‌مدت نسبت هزینه به سود در این برنامه یک به ۱۴ می‌شود.
با این همه انتقادهای تند از برنامه آپولو تا امروز نیز حتی در خود ناسا ادامه دارد. ویلیام آندرس، عضو پیشین این مأموریت میگوید این برنامه "اصلا علمی نبود".
اویگنه شومیکر، زمین‌شناس ارشد وقت ناسا، حتی اندکی بعد از فرود موفق آپولو ـ ۱۱ اعلام کرد: «اگر رقابت با روسیه نبود ما هرگز نمی‌توانستیم از حمایت مالیات‌دهندگان برخوردار شویم.»
او گفت، حتی می‌شد با کاوشگرهای بدون سرنشین سه تا چهار سال زودتر به همین نتیجه علمی با یک پنجم این هزینه دست یافت.