مهاجران، موتور کار آفرینی در اقتصاد آلمان

نتیجه یک پژوهش که موسسه مشاور اقتصادی برتلسمن انجام داده است، شمار مهاجرانی که در فاصله سا‌ل‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴ وارد بازار کار آلمان شده‌اند، از ۵۶۷ هزار به ۷۰۹ هزار نفر افزایش یافته است. این پژوهش نشان می‌دهد که بر عده مهاجرانی که "شهامت" ورود به بازار کار این کشور و حتی پایه‌گذاری یک بنگاه اقتصادی مستقل را داشته‌اند، افزوده شده است؛ از شرکت‌های "استارت‌آپ" گرفته تا شرکت مشاوره یا بقالی.

برتلسمن معتقد است که از فعال شدن مهاجران یا آن‌ها که پیش‌زمینه مهاجرت دارند، در اقتصاد آلمان، نه فقط خود آن‌ها، که اقتصاد آلمان نیز سود می‌برد: بنگاه‌های اقتصادی که آن‌ها ایجاد کرده‌اند، موجب اشتغال دستکم ۱/۳ میلیون نفر در سال ۲۰۱۴ بوده‌اند. آرت دوگیز، رئیس موسسه برتلسمن این مهاجران را "موتور" کارآفرینی برای اقتصاد آلمان می‌داند و می‌گوید اگر شمار شغل‌های ایجاد شده و صاحبان این شرکت‌ها را باهم جمع کنیم، سهم آنان در اشتغال‌زایی بازهم پررنگ‌تر می‌شود. آمار این موسسه از دو میلیون شغل ایجاد شده سخن می‌گوید.

بیشتر بخوانید:مهاجران در آلمان چگونه زندگی می‌کنند؟

حوزه‌های فعالیت مهاجران و شمار آنان در ایالت‌های مختلف

در جدولی که برتلسمن از نتیجه این تحقیقات تهیه کرده نشان داده می‌شود که بیشترین این کارآفرینان در ایالت نوردراین وستفالن ساکن هستند و شمارشان به ۱۵۸ هزار نفر می‌رسد، ایالت بایرن در ردیف دوم با ۱۱۹ هزار نفر، بادن وورتمبرگ ۱۰۶ هزار نفر، هسن ۷۷ هزار نفر، برلین ۷۳ هزار نفر، نیدرزاکسن ۵۲ هزار نفر، راینلند پفالز ۳۵ هزار نفر، هامبورگ ۲۸ هزار نفر، شلسویگ هولشتاین ۱۶ هزار نفر، برمن هفت هزار نفر و در ایالت زارلند شش هزار نفر فعال اقتصادی مهاجرتبار جای خود را در بازار کار پیدا کرده‌اند. در شرق آلمان، با حذف برلین شمار آن‌ها به ۳۵ هزار نفر می‌رسد.

البته این نظرسنجی به باور کارشناسان فراگیر نیست و موسسه "تحقیقات بازار"، پروگنوز (Prognos) نتایج آن را با توجه به وسعت و اهمیت اقتصادی آن ارزیابی کرده است. تحقیقات برخی موسسات دیگر که کم‌تر از برتلسمن محافظه‌کار هستند، نتایج بازهم بالاتری را نشان می‌دهند؛ از جمله این که صاحبان بنگاه‌های اقتصادی مهاجرتبار نه تنها در سال‌های اخیر جرات کردند مستقلا وارد فعالیت در بازار آلمان شوند، بلکه حوزه‌های فعالیت آن‌ها نیز وسیع‌تر شده است.

بیشتر بخوانید:طرح قانون جدید "هم‌پیوندی با جامعه" به تصویب دولت آلمان رسید

به عنوان مثال در سال ۲۰۰۵ هنوز ۳۸ درصد فعالان اقتصادی مهاجرتبار در بخش داد و ستد و رستوران داری بودند، این حوزه در سال ۲۰۱۴ به ۲۸ درصد رسید. بخش بزرگ‌تری از آنان وارد بخش خدمات و حوزه‌های دانش‌محور و صنایع تولیدی شدند. آرماندو گارسیا اشمیت از موسسه برتلسمن می‌گوید گروهی از مهاجرتباران وارد حوزه‌هایی مانند شرکت‌های مشاوره مالیاتی، استارت آپ‌های مختلف و یا شرکت‌های متوسط صنتعی شدند.

آمار حضور مهاجران یا مهاجرتباران در این زمینه نیز جالبند: بخش کشاورزی یک درصد، معادن و صنایع فرآوری پنج درصد، ساختمان ۱۵ درصد. بخش خدمات ۲۸ درصد که شامل چهار درصد در حوزه حمل و نقل، ارتباطات و اطلاعات، دو درصد در امور مالی و بیمه، معاملات ملکی ۱۶ درصد و خدمات دولتی و خصوصی ۲۶ درصد.

موانع بسیار بر سر راه مهاجران

دست‌اندرکاران این تحقیقات تاکید کرده‌اند که برای مهاجران تاسیس یک بنگاه اقتصادی کار ساده‌ای نیست و آن‌ها از امکانات مساوی با سایر گروه‌های اجتماعی برخوردار نیستند. این محدودیت‌ها از یک سو به قوانین برمی‌گردند، از جمله محدودیت‌برای صاحبان شرکت‌هایی که تبعه یکی از کشورهای اتحادیه اروپا نیستند. ولی گارسیا اشمیت می‌گوید که حتی اگر فرد مهاجرتبار همه شرایط قانونی را هم دارا باشد، باز مشکلات زیادی بر سر راه اوست: مسلط نبودن به زبان، قوانین و بورکراسی پیچیده و شرایط حاکم بر بازار کار. او اضافه می‌کند که بسیاری از مهاجران برای مطلع کردن خود درباره شرایط بازار کار در ‌آلمان سراغ دوست و آشنای‌شان می‌روند و اطلاعاتی ناقص پیرامون استراتژی مناسب و مدیریت پروژه به دست می‌آورند.

این مهاجران به همین ترتیب درآمد خالص کم‌تری به دست می‌آورند: به طور متوسط ۳۰ درصد پایین‌تر از فعالان اقتصادی غیرمهاجر. گارسیا اشمیت از موسسه برتلسمن می‌گوید که این نیز به تازه بودن آنان در بازار کار آلمان برمی‌گردد.

بیشتر بخوانید:چشم‌انتظاری برای جواب، مشکل اصلی پناهجویان برای یافتن کار

میزان تحصیلات پیش‌درآمدی مهم

تحقیقات برتلسمن نشان می‌دهد که کیفیت و سطح تحصیلات مهاجران در موفقیت شغلی آنان در اغلب موارد حرف اول را می‌زند. هرچه این کیفیت و سطح بالاتر باشد، در مجموع میزان استقلال اقتصادی آنان نیز بالاتر است. همین امر نیز به نوبه خود تاثیر مثبتی بر میزان اشتغال و درآمد آنان می‌گذارد.

حتی اگر نتایج این تحقیقات یک به یک قابل تعمیم به وضعیت پناهجویان نباشند، اما کاملا هم از آن جدا نیست. به نظر دست‌اندرکاران این پژوهش این مهم است که در میان پناهجویان به دنبال کسانی گشت که سابقه فعالیت و گرداندن یک بنگاه اقتصادی را دارند. سیاست و اقتصاد هم باید دست به دست هم دهند تا برای آنان امکان جهش در بازار کار و فعالیتی موفقیت‌آمیز را فراهم کنند. امری که به نوبه خود می‌تواند به اشتغال پناهندگان و هم‌پیوندی فرهنگی آنان با جامعه میزبان کمک کند.