«رابطه‌ی ایران و آلمان تغییر نخواهد کرد»
۱۳۸۸ مهر ۷, سه‌شنبه
آنگلا مرکل، صدراعظم پیشین آلمان، صدراعظم جدید این کشور هم هست. رای‌دهندگان آلمانی او را روز یکشنبه، ۲۷ سپتامبر، برای چهار سال دیگر به عنوان صدراعظم کشور خود انتخاب کردند. طرف ائتلافی دولت او در دوره‌ی جدید، نه حزب سوسیال دموکرات، بلکه حزب لیبرال‌ها، به رهبری گیدو وستروله است. اینکه آیا سیاست دولت جدید آلمان در قبال ایران تغییر خواهد کرد، پرسشی است که بخش فارسی دویچه وله با مسئول بخش سیاسی روزنامه‌ی "فرانکفورتر آلگماینه زونتاگ تسایتونگ"، کریستیانه هوفمن (Christiane Hoffmann) مطرح کرده است:
دویچه‌وله: دولت ایران چندی پیش اعلام کرد که شروع به ساختن نیروگاه جدیدی برای غنی‌سازی اورانیوم خواهد کرد. نیکلا سارکوزی، پس از آن از "عدم اعتماد بحران‌زای شدیدی" حرف زد که "باید جدی گرفته شود." او به تهران برای اعلام موضع خود تا اول دسامبر مهلت داده است. آیا دولت جدید آلمان از این ضرب‌الاجل پشتیبانی خواهد کرد؟
کریستیانه هوفمن:
در حال حاضر فکر می‌کنم، نه! از آن گذشته، در شرایط کنونی مهلت تعیین‌کردن چندان منطقی نیست. پیش از هر چیز به‌خاطر این که شورای امنیت و آلمان روز اول اکتبر با ایران دوباره وارد مذاکره می‌شوند. پیش از اینکه نتایج این گفت‌وگوها مشخص شود، پیش از اینکه اصلاً معلوم شود آیا این مذاکرات به نتایجی هم می‌‌انجامد یا نه، اعلام ضرب‌الاجل کار منطقی‌ای نیست.آیا اعلام ساخت نیروگاه اتمی دوم از سوی ایران در این شرایط بر مذاکرات روز اول اکتبر تأثیر منفی نخواهد گذاشت؟
قطعاً شرایط گفت‌وگو را ساده‌تر نخواهد کرد و بر دشواری آن خواهد افزود. واقعیت این است که عدم اعتماد غربی‌ها در برابر ایران، که ادعا می‌کند قصد استفادهی صلح‌جویانه از غنی‌سازی اورانیوم دارد، در حال حاضر بیشتر شده است. ولی از طرف دیگر، از آنجا که ایران پروتکل الحاقی را امضا نکرده، مجبور نبوده ساخت دومین نیروگاه اتمی خود را اعلام کند. یعنی، ایران می‌بایست چند ماه پیش از راه‌اندازی این نیروگاه، خبر ساخت آن را منتشر سازد، ولی این نیروگاه هنوز راه‌اندازی نشده است. در ضمن باید توجه کنیم که تهران اعلام کرده، به‌خاطر این که تهدید به حمله‌ی نظامی شده است، تصمیم به ساخت این نیروگاه گرفته است. چون نیروگاه نطنز می‌تواند به‌راحتی مورد حمله‌ی هوایی قرار گیرد و نیروگاهی که در دل کوه‌ها در نزدیکی قم ساخته شده هم به‌همین ترتیب. این نشان می‌دهد که عدم اعتماد متقابل بین طرفین وجود دارد. از این رو، من انتظار زیادی ندارم که مذاکرات اول اکتبر و گفت‌وگوهای پس از آن به نتایج فوق‌العاده‌ای دست یابد.
این که کشورهای غربی با وجود اعتراضات گسترده‌ی مردم، با دولت احمدی‌نژاد به‌گفت‌وگو می‌پردازند، نشانه‌ی آن است که آن را به رسمیت می‌شناسند؟
بله، این گفت‌وگوها به نوعی، به‌طور غیرمستقیم، به رسمیت‌شناختن دولت ایران هم معنی می‌دهد. انتخابات ریاست جمهوری و ناآرامی‌های پس از آن، زمانی رخ داد که اوباما، رئیس‌جمهور آمریکا، دست دوستی برای مذاکرات به سوی ایران دراز کرد و این دست، با وجود اعمال خشونت از سوی دولت، هنوزبه اصطلاح پس کشیده نشده است.
به نظر من دولت‌های غربی برخوردی پراگماتیک با دولت ایران دارند. این برخورد برمبنای رعایت موازین حقوق بشر یا اصول اساسی نیست. در حال حاضر منافع غرب در درجه‌ی اول ایجاب می‌کند که جلوی ساختن بمب اتمی از سوی ایران گرفته شود و به این خاطر هم با دولت احمدی‌نژاد وارد مذاکره می‌شود.
حکوکت جدید آلمان چه موضعی در این رابطه اتخاذ خواهد کرد؟ برخورد خانم مرکل که بارها از عدم رعایت حقوق بشر در ایران انتقاد کرده، به عنوان رئیس حکومت جدید چگونه خواهد بود؟
من تغییر اساسی‌ای در برخورد دولت جدید با ایران نمی‌بینم. احتمالا گیدو وستروله، از حزب لیبرال‌ها، پست وزارت امور خارجه را خواهد گرفت. این حزب، همان‌طور که همه می‌دانند، حزبی است که بیشتر منافع سرمایه‌داران را در نظر دارد، و از این رو چندان موافق تحریم‌ها نیست. در برنامه‌ی این حزب آمده است که ایران باید از طریق گفت‌وگوهای سیاسی به استفادهی صلح‌آمیز از برنامه‌های اتمی خود تشویق شود. به‌هر‌حال مسائل مربوط به حقوق بشر در مرکز این مذاکرات قرار ندارند. فکر می‌کنم که در حکومت تغییر اساسی‌ای در برخورد با ایران صورت نگیرد.
حزب لیبرال‌ها به عنوان طرف ائتلافی حزب دموکرات مسیحی، به منافع اقتصادی بیشتر از مسائل دیگر اهمیت می‌دهد. اگر قرار باشد تحریم‌های جدیدی در پی مذاکرات اول اکتبر اعمال شود، چگونه آنگلا مرکل می‌تواند اجرای آن را برای صاحبان سرمایه و صنایع عضو این حزب توجیه کند؟
اولا هنوز معلوم نیست که آیا تحریم‌های جدید به تصویب می‌رسد یا نه! روسیه اعلام آمادگی کرده است که در این زمینه همکاری کند، چین ولی هنوز هم با آن مخالف است. به این ترتیب می‌توان گفت، کشورهای غربی دوباره به تنهایی، بدون چین و روسیه چند مورد تحریم را به مرحله‌ی اجرا می‌گذارند. ولی تا به این توافق برسند، چند ماه با هم بحث می‌کنند. دور بعدی این است که در مورد حوزه‌های تحریم بحث شود. مثلا عدم صدور بنزین مطرح می‌شود که شامل حال مردم ایران هم می‌شود و از این نظر می‌تواند عامل فشاری بر حکومت تلقی شود. به هر‌حال این موارد شامل حال اقتصاد آلمان نمی‌شود. حالا باید کمی صبر کرد. آلمان هیچ‌وقت در صدر لیست کشورهایی نبوده که خواهان اعمال تحریم‌علیه ایران بوده‌اند. ولی اگر کشورهای دیگر غربی یا شورای امنیت سازمان ملل به این توافق برسند، آلمان هم در آن شرکت می‌کند و در این حال قطعاً صدراعظم آلمان، خانم مرکل، از عهده‌ی توضیح لزوم اجرای تحریم‌ها برای دست‌اندرکاران اقتصاد آلمان برمی‌آید.
آیا به‌نظر شما تحریم‌هایی که تا به حال علیه ایران به اجرا درآمده، موثر واقع شده‌اند؟
نه، من فکر می‌کنم که این تحریم‌ها چندان موثر نبوده‌اند. حدود سی سال است که آمریکا ایران را تحریم کرده، تحریم‌هایی که چندی پیش شورای امنیت، مثل "محدودیت سفر"، به اجرا درآورد، آن‌قدر موثر نبوده‌اند که به نتیجه‌ای مثبت بیانجامند. این تحریم‌ها، برعکس باعث شده‌اند که ایران واکنش‌های شدیدتری نشان دهد و احساس کند که غرب با این کشور سر خصومت دارد و احساس خطر کند.
کریستیانه هوفمن، ۴۲ سال دارد و بین سال‌های ۱۹۹۹ و ۲۰۰۴ گزارشگر روزنامه‌ی "فرانکفورتر آلگماینه تسایتونگ" در تهران بوده است. او سال گذشته کتابی در همین رابطه با عنوان "پشت‌حجاب ایران ـ نگاهی به کشوری در پرده"، در انتشاراتی معتبر دومون منتشر کرده است.
مصاحبه‌گر: فهیمه فرسایی
تحریریه: بابک بهمنش