تردید در مورد توان هسته‌ای ایران
۱۳۸۶ فروردین ۲۲, چهارشنبه
سخنرانی روز دوشنبه (9 آوریل) احمدی‌نژاد در نطنز و ادعای او در مورد تواناشدن ایران به تولید اورانیوم غنی‌شده در مقیاس صنعتی، همچنان موضوع بحث بسیاری از کارشناسان علمی و محافل سیاسی در سطح بین‌المللی است. در این میان، گرچه بازرسانی از سوی سازمان بین‌المللی انرژی اتمی برای راست‌‌‌آزمایی ادعای احمدی‌نژاد در تهران به سر می‌برند، اما در سطح بین‌المللی بر دامنه شک نسبت به توان جدید اتمی ایران همچنان افزوده می‌شود. اینک، دیگر این تنها روسیه نیست که از زبان وزارت خارجه خود نسبت به ادعاهای احمدی‌نژاد ابراز تردید کرده، بلکه شمار زیادی از کارشناسان اتمی و تحلیل‌گران مساثل بین‌المللی نیز بعید می‌دانند که ایران واقعا توان تولید اورانیوم غنی‌شده در مقیاس صنعتی را داشته باشد.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درگزارش شش ماه پیش خود در باره ایران نوشته است که این کشور تنها به 328 سانتریفیوژ برای غنی‌سازی مجهز است که به صورت دو آبشار به هم متصل شده‌اند. با تزریق گاز اورانیوم هگزافلورید در استوانه‌های چرخان (سانتریفیوژها)، آن دسته از ایزتوپ‌های اورانیوم که به کار تولید سوخت اتمی و یا ماده لازم برای سلاح اتمی می‌آیند، از سایر ایزتوپ ها جدا می‌شوند. این روند البته باید چندین و چند بار تکرار شود. ازهمین رو برای تولید اورانیوم غنی‌شده برای مصارف عمده مانند سوخت و یا تولید سلاح اتمی به تعداد فراوانی از سانترویفیوژها نیاز است. ایران اینک مدعی است که به اندازه کافی سانتریفیوژد ر اختیار دارد و «قادر به تولید اورانیوم غنی‌شده در مقیاس صنعتی» است. جمهوری اسلامی قبلا به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اطلاع داده بود که تا ماه مه امسال سه هزار سانتریفیوژ در نطنز نصب خواهد کرد. اما احمدی‌نژاد در سخنرانی روز دوشنبه از ذکر عدد و رقم معینی خودداری کرد. همین نکته و پاره‌ای مسائل دیگر ناباوری بین‌المللی به درستی ادعاهای ایران را تشدید کرده است.
شک از دو جنبه
تردید نسبت به ادعای ایران به طور عمده دو جنبه دارد. شماری از کارشناسان اصولا دستیابی ایران به 3000 سانتریفیوژ را غیرمحتمل می‌دانند و شماری دیگر این کشور را، هم به لحاظ فنی و هم به لحاظ ضریب ناکافی خلوص اورانیوم هگزافلورید که در اصفهان تولید می‌شود، در موقعیتی نمی‌بینند که بتواند از 3000 سانتریفیوژ، استفاده مطلوب کند.
دیوید آلبرایت (David Albright)، دانشمند آمریکایی امور هسته‌ای و از بازرسان پیشین سازمان بین‌المللی انرژی اتمی که شناخت قابل اعتنایی از برنامه اتمی ایران دارد، در برنامه پرسش و پاسخی که ماه مارس گذشته در کنگره آمریکا برگزار شد، گفت که محاسبات او نشان می‌دهد آبشارهای نطنز تنها چند ساعت در روز فعال هستند، در حالی که در حالت مطلوب و برای تولید اورانیوم غنی‌شده در مقیاس صنعتی آنها باید شبانه‌روز کار کنند. آلبرایت علت محتمل فعال نبودن مداوم آبشارها را در اختلالات فنی می‌بیند و شادی مقامات ایران را زودرس و فاقد پشتوانه تعبیر می‌کند.
برونو پلاود (Bruno Pellaud) ، معاون سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز، در مصاحبه با سایت "اشپیگل آن لاین"، ادعای احمدی‌نژاد را یک "دروغ بزرگ" خواند و آن را شبیه آن دانست که سوئیس، کشوری بدون سابقه در اتوموبیل‌سازی، به ناگهان اعلام کند که پس از توفیق در ساخت یک پیچ ، اینک قادر است مارک جدیدی از اتوموبیل را هم تولید کند.
اوتفرید ناسوار (Otfried Nassauer) کارشناس امور تسلیحاتی و و رییس مرکز اطلاعاتی برای امنیت دو سوی اقیانوس، در برلین، این را که ایران به 3000 سانتریفیوژ دست یافته باشد و 1000 تای آنها را هم مدام در حال کار نگه باشد، به لحاظ تکنیکی غیرممکن می‌داند. جفری لویز (Jeffrey Lewis )، کارشناس آمریکایی امور هسته‌ای نیز در وبلاگ خود نوشته است که خطر تولید بمب اتمی از سوی ایران هنوز چندان جدی نیست، زیرا نصب سه هزار سانتریفیوژ کار تکنیکی پیچیده‌ای است و تازه اگر این مشکل هم حل شده باشد به گفته هارالد مولر (Harald Müller ) ، رییس "بنیاد مطالعات صلح و منازعات" آلمان باید سانتریفیوژها تا سال 2009 پیوسته کار کنند تا ماده لازم برای تولید بمب اتمی به دست آید. مولر در مصاحبه با روزنامه فرانکفورتر روند شاو، با استناد به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد توان و کارآیی سانتریفیوژهای ایران، این امر را ناممکن می‌داند.
در این حال، خانم ملیسا فلمینگ، سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز چهارشنبه ( 11 آوریل) در مصاحبه‌ای با رادیو سراسری آلمان، با بیان این که برای دستیابی به 3000 سانتریفیوژ، ایرانی‌ها باید "بسیار باشتاب" کار کرده باشند، تلویحا نسبت به ادعای احمدی‌نژاد ابراز تردید کرد. با این همه، وی ابراز نظر قطعی در این مورد را به نتایج یافته‌های بازرسان آژانس، که هم اینک در ایران به سر می‌برند، موکول کرد.
بازخوانی انگیزه‌های ایران
صرف‌نظر از میزان درستی ادعای ایران در مورد افزایش توان هسته‌ای‌اش، این سوال که چرا جمهوری اسلامی زمان فعلی را برای طرح این ادعا انتخاب کرده، در میان کارشناسان پاسخ‌های متفاوتی یافته است. هارالد مولر (Harald Müller) ، رییس "بنیاد مطالعات صلح و منازعات" آلمان معتقد است که هم موافقت چین و روسیه با قطعنامه‌های شورای امنیت و هم امتناع مسکو از صدور سوخت اتمی به ایران، حکومت این کشور را چه در عرصه داخلی چه در عرصه بین‌المللی با مشکلات بیشتری مواجه کرده است. از همین رو اعلام تبلیغاتی دستیابی به توان غنی‌سازی اورانیوم در مقیاس هسته‌ای بیش از همه در خدمت بی‌اثر کردن مواضع مسکو و پکن و نیز خنثی‌سازی انتقادها در داخل نسبت به شکست "سیاست اتکا به شرق" است.
به عقیده مولر احمدی‌نژاد و حامیانش که در انتخابات اخیر شوراها با تنزل اقبال عمومی مواجه شده‌اند اینک می‌کوشند با تبلیغ در مورد "پیشرفت‌های اتمی" کشور وجهه خود را ترمیم کنند. در برابر، سرمقاله‌نویس روزنامه زوددویچه سایتونگ بعید می‌داند که تبلیغات در زمینه افزایش توان هسته‌ای بتواند برای احمدی‌نژاد و اطرافیان او وجهه‌ساز و محبوبیت‌آفرین شود ،زیرا « میزان موفقیت دولت احمدی‌نژاد در نزد جامعه ایران نه لزومأ به تعداد سانتریفیوژهای نصب‌شده در نطنز که به قیمت سبزی ، برنج و گوجه‌فرنگی در بازار ایران و قدرت خرید مردم وابسته است.»
برای پاسخ باید منتظر ماند
دلیل دیگری که برای اقدام جمهوری اسلامی در اعلام "موفقیت هسته‌ای‌اش" در لحظه کنونی، ذکر می‌شود همانا ارسال این پیام برای جامعه جهانی است که تحریم‌ها بی‌اثرند و فشارهای بین‌المللی این کشور را از تعقیب برنامه‌های اتمی‌اش بازنخواهد داشت. جمهوری اسلامی اینک این تصور را دارد که به لحاظ هسته‌ای در موقعیت بی‌بازگشتی قرار گرفته و جامعه جهانی جز مذاکره بی‌قید وشرط راهی برای حل چالش فی‌مابین نخواهد داشت. این که چنین تصوری تا چه حد واقعی است، سؤالی است که پاسخ آن را احتمالا باید در واکنش‌های بعدی و نیز مضمون مباحثات و قطعنامه‌های آتی شورای امنیت جستجو کرد. ولی تا همین جای کار هم، اعلام جمهوری اسلامی به افزایش توان هسته‌ای خود باعث شده که محافلی در اروپا و آمریکا بحث در باره خطر دستیابی ایران به سلاح ا تمی را شدت و حدت بیشتری بخشند ز این محافل اینک برای توجیه پروژه بزرگ تسلیحاتی آمریکا در زمینه ایجاد سپر دفاع ضد موشکی بر کل اروپا محمل‌های تازه‌ای یافته‌اند.