تاملی در چرایی موفقیت حزب پوپولیست "آلترناتیو برای آلمان"
۱۳۹۶ مهر ۳, دوشنبه
احزاب سنتی و تثبیت شده آلمان، یعنی دو حزب محافظه‌کار دموکرات مسیحی و سوسیال مسیحی و حزب سوسیال دموکرات این کشور در انتخابات پارلمانی آلمان متحمل شکست شدند. این در حالی است که حزب راستگرا و پوپولیست AfD موفق شد با کسب ۱۳ درصد آرا به بوندس‌تاگ (پارلمان فدرال آلمان) راه یابد.
دویچه وله برای روشن‌تر شدن علت‌های موفقیت این حزب در آلمان، با دو کارشناس سیاسی گفت‌وگو کرده است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
یوب یانسن خبرنگار هلندی، مفسر و کارشناس مسائل سیاسی است و در فعالیت‌های خود از جمله به پدیده راستگرایی‌پوپولیستی در هلند و آلمان توجه دارد. کارشناس دوم، هایو فونکه، استاد علوم سیاسی در دانشگاه آزاد برلین است و محور اصلی پژوهش‌های او پیرامون پدیده افراطگرایی دور می‌زند. فونکه اخیرا کتابی تحت عنوان "آلمان، دموکراسی به چالش کشیده شده" منتشر کرده است.
آیا جامعه آلمان به راست گرایش دارد؟
یانسن معتقد است که جامعه آلمان دستخوش تغییرات زیادی شده و گرایش بخشی از جامعه آلمان به سمت راست، یکی از این تغییرات است. به باور او گرایش به راست جامعه آلمان، به پیش از برآمد سیاسی حزب آلترناتیو برای آلمان بر می‌گردد. یانسن دخالت‌های این حزب از بدو تاسیس در امور سیاسی، یعنی از سال ۲۰۱۳ به این سو را ناشی از چرخش برخی از لایه‌های اجتماعی به سمت راست می‌داند.
بیشتر بخوانید: تفسیر: چالش‌های بزرگ سیاسی آلمان پس از انتخابات
به اعتقاد یانسن، کسانی که می‌کوشند موفقیت AfD را صرفا با نارضایتی از احزاب سنتی توضیح دهند و مدعی هستند که رای‌های داده شده به این حزب "رای‌های اعتراضی" بوده، موضوع را ساده می‌کنند.
اعتماد به دولت و سیاست
یانسن و فونکه هر دو معتقدند که موفقیت AfD، در بی‌اعتمادی بخشی از جامعه آلمان به سیاست به طور کلی و اقدامات دولت به طور مشخص ریشه دارد. موفقیت این حزب نشانه روی برتافتن مردم از احزاب سنتی و تثبیت شده است.
یانسن می‌گوید: «موضوع به اعتماد به سیاست به طور عام بر می‌گردد. در شرق آلمان، یعنی در ایالت‌های پیشین آلمان شرقی، اعتماد بین مردم و سیاست به‌شدت خدشه‌دار شده است. پس از وحدت دو آلمان، بسیاری از مردم کاملا از سیاست فاصله گرفتند. من معتقدم که اعتماد بنیادین به دولت، و اینکه این دولت در کنش خود صادق است و مایل به انجام اقداماتی صحیح است، در شرق آلمان بسیار کاهش یافته است.»
فونکه نیز دوری جستن بخش‌هایی از مردم از احزاب سنتی آلمان و روی آوردن آن‌ها به حزب AfD را "بیگانه شدن از دموکراسی" می‌نامد. از این رو او معتقد است، احزاب دموکراتیک آلمان باید به مشکلات مردم و به‌ویژه مردم ایالت‌های شرقی آلمان توجه کرده و از این طریق اعتمادسازی کنند.
پناهجویان و امنیت اجتماعی
یانسن معتقد است که ورود نمایندگان AfD به پارلمان آلمان می‌تواند از قبح باورهای آن‌ها بکاهد و به تبلیغات آن‌ها جنبه‌ای عادی ببخشد. به باور یانسن، رهبران حزب "آلترناتیو برای آلمان" در واپسین هفته‌ها چهره و ایده‌های راست‌گرایانه خود را بیش از پیش در معرض دید مردم قرار دادند و از این کار خود نتیجه گرفتند. به این ترتیب، به باور او، این احتمال وجود دارد که گرایش‌های افراطی در سخنان و رفتار رهبران این حزب تشدید شود.
محورهای مختلفی از سوی AfD در کارزار انتخاباتی و پس از آن در فعالیت‌های پارلمانی مطرح شده و مطرح خواهند شد. بحث پیرامون تشدید سیاست مهاجرپذیری، بحث پیرامون زیان‌های ناشی از جامعه باز و چند فرهنگی و همچنین طرح این پرسش که "آلمانی" کیست. یانسن معتقد است که این موضوعات، دقیقا همان محورهای اصلی تبلیغاتی پوپولیست‌ها بوده و باعث موفقیت آن‌ها شده‌اند.
به سخن دیگر، بهره‌گرفتن از نگرانی‌ها و ترس مردم باعث موفقیت این حزب در آلمان شد.
زوال از درون
حزب AfD نیروهای بس متفاوتی را دور خود گرد آورده است. نیروهایی که مواضع و گرایش‌های مختلفی دارند. یانسن درباره این پرسش که آیا رویارویی این جریانات در درون حزب باعث زوال و تلاشی آن خواهد شد، می‌گوید: «به باور من بر سرتعیین سمت و سوی سیاسی این حزب ظرف سال‌های آتی اختلافات گسترده‌ای بروز خواهد کرد.»
بیشتر بخوانید:انتخابات پارلمانی آلمان؛ اخطارها و چالش‌ها
یانسن معتقد نیست که این اختلافات بتوانند به نابودی این حزب منجر شوند. از این‌رو، سایر احزاب دموکراتیک باید برای تضعیف این حزب فعالانه وارد صحنه شوند. او می‌گوید: «رفتار غیرحرفه‌ای و دعوا و مشاجره نیروهای پوپولیست و راستگرا را نباید خیلی جدی گرفت. در هلند به طور مثال، نیروهای راستگرای پوپولیست بعضی اوقات با هم دعوا و مشاجره می‌کنند، ولی به‌رغم آن، باز با هم جمع می‌شوند و فعالیت می‌کنند.»
باید گفت که دوشنبه ۲۵ سپتامبر و تنها یک روز پس از موفقیت حزب AfD در انتخابات پارلمانی آلمان، اختلاف فراوکه پتری، رهبر این حزب با آلکساندر گاولند و آلیس وایدل، دیگر مقامات رهبری این حزب، بالا گرفته و حتی احتمال می‌رود که کار به انشعاب در این حزب بکشد.
فراوکه پتری در کنفرانس مطبوعاتی رهبران حزب "آلترناتیو برای آلمان" اعلام کرد که حاضر به عضویت در فراکسیون این حزب در پارلمان آن نیست و جلسه را ترک کرد. بالا گرفتن سطح اختلافات در این حزب، آن‌هم تنها یک روز پس از موفقیت در انتخابات، با ارزیابی یانسن در این رابطه همخوانی ندارد.
چه باید کرد؟
به اعتقاد هایو فونکه، احزاب بزرگ آن‌گونه که باید و شاید به دغدغه‌های مردم توجه نکرده‌اند. نه حرف آن‌ها را شنید‌ه‌اند و نه به پرسش‌های‌شان پاسخ داده‌اند.
فونکه معتقد است که احزاب بزرگ باید بین ابراز نگرانی و پرخاشگری تمایز قائل شوند. به سخن دیگر، همه کسانی که نگرانی‌های خود را به‌زبان می‌آورند، الزاما مخالف دولت نیستند. فونکه از جمله به فقر اجتماعی اشاره می‌کند و می‌گوید: «۶۷ درصد کسانی که در انتخابات شرکت کرده‌اند، معتقدند که شکاف بین فقیران و ثروتمندان کماکان باقی است.»
به باور او، این یک موضوع مهم است. از آن گذشته فقدان راه‌حل‌های مناسب برای مشکلات موجود در ایالت‌ها و همچنین در شهرها و روستاها باعث خشم و نارضایتی مردم شده است و هرگاه احزاب بزرگ برای حل این مشکلات چاره‌ای نیاندیشند و سیاست اجتماعی متوازن‌تری را دنبال نکنند، این افراد از دموکراسی بیگانه می‌شوند و به پرخاشگری رو می‌آورند. این در حالی است که نیروهای راست افراطی نیز با پیشنهادهای خود برای جذب آن‌ها حضور دارند.
فونکه می‌گوید: «اینجاست که احزاب بزرگ باید وارد عمل شوند و بگویند که ما متوجه شده‌ایم. ما سیاست اجتماعی متوازن‌تری را دنبال خواهیم کرد. ما حاضر به شنیدن دغدغه‌های شما خواهیم بود. ما سیاست خود را تغییر خواهیم داد. ما بین نگرانی و پرخاشگری تفاوت قائل خواهیم شد.»
به باور فونکه، اجرای چنین سیاستی از سوی احزاب بزرگ، همان چالش بزرگی است که این احزاب‌با آن روبه‌رو هستند.