به نام رنگ و تاریخ
۱۳۸۷ مهر ۲۸, یکشنبه
جایزه‌ی صلح "کتاب‌فروشی‌های آلمان" که هر ساله در چارچوب نمایشگاه بین‌المللی کتاب شهر فرانکفورت اهدا می‌شود، گاه‌گاه با سر و صدا و جنجال‌های جنبی همراه بوده‌است. این جنجال که بعضاً به نوعی اعتراض نیز تبدیل می‌شده، اغلب دلیلی جز گزینش دور از انتظار هیئت داوران نداشته است. انتخاب امسال این هیئت هم غافلگیرانه است. از این جهت که این بار این جایزه نه به یک نویسنده، بلکه به یک نقاش و مجسمه‌ساز اهدا شده است؛ هنرمندی که با آثارش تأثیری تعیین‌کننده بر صحنه‌ی هنرهای تجسمی آلمان گذاشته است و شهرتی جهانی دارد: آنسلم کیفر (Anselm Kiefer)
پیوند کلام و رنگ
از آن‌جا که "جایزه‌ی صلح" به‌گونه‌ای سنتی همواره با کتاب و نویسندگی در پیوند بوده‌است، هیئت ژوری امسال دلیل اهدای این جایزه را نیز به هدف اصلی آن گره زده است. در توضیح این داوران می‌خوانیم: «آنسلم کیفر، در کارهایش به چنان زبان تصویری‌ای دست یافته که تماشاگر را به یک خواننده تبدیل می‌کند.»
آنسلم کیفر برای جلب توجه این تماشاگر ـ خواننده، اغلب در کارهایش به موضوع‌هایی پرداخته که بیشتر نویسندگان معاصر آلمان نیز آن‌ها را دستمایه قرار داده‌اند: زمان حالی که رویدادهای تاریخی گذشته بر آن سنگینی می‌کند. او در این آثار به گذشته و تاریخ آلمان اشاره دارد. در توضیح هیئت داوران آمده است که زمان حال در آثار کیفر، زمانی است که «گذشته آن را از هم‌گسسته و نابود کرده است.»
هویت هنرمند آلمانی؟
آثار آنسلم کیفر که خود را هنرمندی سیاسی می‌داند، همواره در جامعه‌ی هنری آلمان بحث‌برانگیز بوده است. در تابلوهای او، عناصر سمبلیک و اسطوره‌ای تاریخ آلمان اغلب حضور دارند. او دهه‌ها به بحث "هویت هنرمند آلمانی" دامن زد. کیفر در این گفت‌وگوها می‌پرسد: آیا هنرمند آلمانی، پس از هولوکاست، پس از زمانی که سنت هنری و فرهنگی آلمان از سوی رایش سوم به خدمت گرفته شده، می‌تواند وجود داشته باشد؟
جایگاه آنسلم در صحنه‌ی هنر آلمان
آنسلم کیفر یکی از بانفوذترین و مهم‌ترین هنرمندان آلمان است. او با آثار خود بر شکل‌گیری هنر معاصر این کشور در رشته‌ی نقاشی و مجسمه‌سازی تأثیر گذاشته است. کیفر در ۸ ماه مارس ۱۹۴۵، هنگامی که جنگ دوم جهانی به پایان رسید، به دنیا آمد. او تا سال ۱۹۶۵، پیش از آن که در مدرسه‌ی عالی هنرهای زیبا نام‌نویسی کند، در رشته‌ی حقوق تحصیل می‌کرد. او از شاگردان برجسته‌ی استادان بزرگ هنرهای تجسمی آلمان چون پتر درهر، (Peter Dreher) هورست آنتز، (Horst Antes) و جوزف بویز (Joseph Beuys) است.
دنیای تصویری کیفر از نشانه‌های تاریخ، مذهب، فلسفه، اسطوره و نیز ادبیات و شعر متأثر است. او به شیوه‌ی بیان تصویری آزاد خود که در اولین آثارش با عنوان "اشغال" (۱۹۶۹) به‌کار گرفت، تا امروز وفادار مانده است. آخرین نمایشگاه کیفر با عنوان "Monumenta" در سال ۲۰۰۷ در پاریس، شهری که برای اقامت خود برگزیده، هنردوستان بسیاری را از سراسر جهان به خود جلب کرد. کیفر تا به حال جوایز بین‌المللی زیادی را به خود اختصاص داده است.
جایزه‌ی صلح
جایزه‌ی صلح "کتاب‌فروشی‌های آلمان"، که یکی از مهم‌ترین جوایز این کشور است، آخرین جایزه‌ای است که به او اهدا می‌شود. این جایزه که در سال ۱۹۵۰ پایه‌گزاری شده، معمولاً به نویسندگان، فیلسوفان، دانشمندان یا سیاستمداران تعلق می‌گیرد؛ کسانی که برای پیش‌برد صلح و گسترش تفکر و روش‌های صلح‌جویانه تلاش کرده‌اند.
اهدای این جایزه به برخی از شخصیت‌‌های "صلح‌جو" اغلب با اعتراض گروهی و تأثیر گروه دیگر همراه بوده است: هنگامی که آنه‌‌ماری شیمل در سال ۱۹۹۵ این جایزه را از آن خود کرد، گروه کثیری اعتراض کردند که شیمل به‌قدر کافی از موازین بنیادگرانه‌ی اسلام، به‌ویژه اسلامی که جمهوری اسلامی ایران آن را نمایندگی می‌کند، فاصله نگرفته است.
در سال ۱۹۷۸ تظاهراتی که به خاطر اهدای این جایزه به رئیس‌جمهور سنگال، لئوپلد سنگور، برپا شد، به درگیری بین پلیس و تظاهرکنندگان انجامید.
در سال ۱۹۷۴ و ۱۹۸۱ هواداران "ارتش سرخ" آلمان، مراسم جشن اهدای این جایزه را به‌هم ریختند.
گونتر گراس، درمراسم اهدای این جایزه در سال ۱۹۹۷به نویسنده‌ی ترک، یاشار کمال، از سیاست آلمان در برابر کردها انتقاد کرد.
آخرین جنجال را مارتین والزر، نویسنده‌ی آلمانی در سال ۱۹۹۸ برانگیخت. او که به افتخار دریافت این جایزه نائل آمده بود، در سخن‌رانی خود به رسانه‌های آلمان خرده گرفت که برخورد با تاریخ این کشور را در نمایش‌های پایان‌ناپذیر جنایت‌های نازی‌ها و هولوکاست خلاصه کرده‌اند.
حالا هنرمندی این جایزه را از آن خود ساخته است که اصولاً تاریخ آلمان را به "پیش و پس از هولوکاست" تقسیم می‌کند.