آینده چین، آینده جهان
۱۳۸۸ مهر ۸, چهارشنبه
ساعت ۱۴:۵۵ روز اول اکتبر ۱۹۴۹: مائو تسه‌تونگ با بالارفتن از پله‌های برج میدان صلح آسمانی پکن در برابر انبوه بزرگی از جمعیت اعلام کرد: «مردم چین به پا خاسته‌اند». این جمله بر جنگ داخلی چین رسما نقطه پایان نهاد و پیروزی قطعی نیروهای وفادار به حزب کمونیست بر کومینانگ به رهبری چنکای چک را قطعیت بخشید. به این ترتیب راه برای ایجاد نظامی گشوده شد که جمهوری خلق چین نام گرفت و تحولی پردامنه را در تاریخ آسیا رقم زد.
کمتر کشوری در جهان در ۶۰ سال گذشته به اندازه چین تغییر و تحول به خود دیده است. با جمعیت ۳ / ۱ میلیارد نفری این کشور و ظرفیت‌هایش در زمینه‌های مختلف تردیدی نیست که تحولات و روندهای آن سهمی قابل اعتنا در سمت و سوی آینده بشریت دارند.
آمار و ارقام شگفتی‌آور
در باره‌ی آینده‌ی چین پیش‌بینی‌های مختلفی می‌شود. ولی کسی که بخواهد این آینده را در قالب اعداد و ارقام بیان کند، طبعاَ به تغییرات آماری این کشور در ۶۰سال گذشته بی‌اعتنا نخواهد بود؛ تغییراتی که اغلب باورناپذیر می‌نمایند: سال ۱۹۵۲ ذخیره‌ی ارزی نظامی که ۴ سالگی خود را پشت سر می‌گذاشت، رقمی بود اندک که کمتر اعتنایی برمی‌انگیخت: ۱۳۹ میلیون دلار. این ذخیره اما اینک ۱۴ هزار برابر شده است. بنا به داده‌های رسمی، سال گذشته چین صاحب ۹۵ / ۱ بیلیون دلار ارز خارجی بوده است.
روزی که جمهوری خلق چین برپا شد، جمعیت آن ۵۴۰ میلیون نفر بود. هم این جمعیت و هم متوسط طول عمر چینی‌ها در ۶۰ سال گذشته دو برابر شده است. متوسط عمر اینک در چین به ۴ / ۷۳ سال رسیده است.
توان اقتصادی چین نیز به شدت افزایش یافته است؛ افزایشی که قبل از همه مدیون اصلاحات اقتصادی‌ای است که از سال ۱۹۷۸در این کشور به اجرا درآمد و آن را از مملکتی با کشاورزی عقب‌افتاده به قدرتی صنعتی فرارویاند.
درآمد سرانه‌ی چین در سال‌های آغازین تأسیس نظام جدید، فقط ۵۱ دلار بود، این رقم اینک به ۲۷۷۰ دلار رسیده است. حتی بدبین‌ترین کارشناسان نیز منتفی نمی‌دانند که در چند سال آینده، چین آمریکا را هم پشت سر بگذارد و بزرگترین قدرت اقتصادی جهان شود.
معضلاتت بزرگ: فقر و تخریب محیط زیست
با این همه، بنا به آمارهای سازمان ملل، هنوز هم نزدیک به ۳۵ درصد مردم چین با درآمدی کمتر از دو دلار در روز زندگی خود را می‌گذرانند و از این عده ۹ / ۹ درصد درآمدشان به یک دلار هم نمی‌رسد. ۳۰۰ میلیون روستایی چین نیز همچنان از داشتن آب سالم محروم‌اند. آمارهای رسمی شکاف درآمد میان شهر و روستا را یک به ۵ / ۲ اعلام می‌کنند، اما منابع غیررسمی و مستقل برآنند که درآمد در شهرها به طور متوسط ۵ برابر روستاهاست.
در همین حال، رشد شتابان و بی‌محابای اقتصادی چین در دو دهه گذشته اثرات منفی و ویرانگری بر محیط زیست این کشور به جا گذاشته است. ۷۰ درصد جریان‌های آبی کشور آلوده‌اند و ناپاکی شدید هوای شهرهای بزرگ، شمار زیادی از شهروندان را به افسردگی و یا بیماری‌های مزمن دستگاه تنفسی کشانده است. ایجاد سدهای بزرگ به انتقال و جابه‌جایی میلیون‌ها نفر و کنده‌شدن آنها از محیط طبیعی زندگی‌شان انجامیده است. هنوز هم ذغال سنگ تامین کننده ۷۰ درصد انرژی چین است که پخش و نشر گسترده دی اکسید کربن از پیامدهای آن است.
بر اساس تازه‌ترین تحقیقات، چین اینک با اشاعه ۱۴ درصد از گازهای گلخانه‌ای در جو زمین، پس از آمریکا دومین تخریب‌کننده‌ی اقلیم زمین به شمار می‌رود.
همکاری با حکومت‌های خودکامه
این انتقاد نیز به چین وارد می‌شود که به سبب نیاز روزافزون به انرژی و در راستای یافتن بازارهای جدید برای صدور کالا و تسلیحات و سرمایه‌گذاری، از همکاری و شراکت با بدترین رژیم‌ها هم ابایی ندارد. به ویژه روابط گسترده‌ی چین با سودان، زیمبابوه، برمه و کره‌ی شمالی در سال‌های اخیر، آماج انتقادهای بسیاری بوده است.
چین به تحریم‌ها علیه ایران به خاطر مناقشه بر سر برنامه‌ی اتمی این کشور هم اعتنای چندانی نشان نداده است. با خروج شرکت‌های غربی از صنایع مختلف ایران، به ویژه نفت و گاز، شرکت‌های چینی اغلب جای آنها را پر کرده‌اند.
مسائل قومی و جمعیتی
ناآرامی‌های سال‌های اخیر در تبت و منطقه‌ی مسلمان‌نشین چین بار دیگر این نکته را یادآوری کردند که رهبری این کشورهنوز هم با مسائل و مشکلات قومی و منطقه‌ای دست به گریبان است و مدرنیزاسیون کشور لزوماَ با حل این مشکلات و مسائل توأم نبوده است. حاکمیت انحصاری حزب کمونیست چین، نقض همچنان گسترده‌ی حقوق بشر در این کشور و اعمال شدید مجازات اعدام برای جرایم مختلف نیز از جمله نکاتی هستند که بروجهه‌ی مثبت چین در عرصه‌‌های دیگر به این یا آن اندازه سایه می‌اندازند.
در گستره‌ی مسائل اجتماعی، چین با مشکل پیرشدن جمعیت روبروست. در واقع سیاست «یک خانواده، یک فرزند» گرچه رشد جمعیت را در ابعادی مطلوب مهار کرده است، ولی به تدریج پیامدی منفی را نیز به نمایش می‌گذارد: افزایش شمار سالمندان در ترکیب جمعیت و کاهش سهم بچه‌ها و جوانان در آن.
جشنی بی‌سابقه
اما آنچه که در شصتمین سالگرد برپایی جمهوری خلق چین عمدگی یافته است، تکیه بر دستاوردها و برگزاری یکی از جشن‌های بزرگ دنیا به این مناسبت است. تدارک این جشن‌ها از جشن افتتاح و اختتام المپیک پکن در سال ۲۰۰۸ نیز فراتر رفته است. ۱۸۰ هزار نفر در رقص‌ها و برنامه‌های اول اکتبر شرکت دارند. به نمایش گذاشتن سیستم‌های تسلیحاتی جدید، از جمله موشک‌های قاره‌‌پیمای قادر به حمل کلاهک هسته‌ای هم جزیی از رژه‌ی بزرگ این روز است.
از هفته‌های پیش مقامات محلی استان‌های مجاور پکن موظف شده‌اند که همه‌ی آنهایی که قصد اقامه‌ی شکایت از این یا آن مشکل اجتماعی یا سیاسی را دارند، در محل نگه دارند و تا حد ممکن نارضایتی‌ها را در همان جا حل و فصل کنند. هدف این است که پکن در آستانه‌ی برگزاری جشن‌های یادشده چهره‌ای یکسره مطلوب و خوشایند داشته باشد. به شهرداری پکن نیز دستور داده شده که برای این جشن‌ها ۳۰ میلیون گل در نقاط مختلف شهر بگذارد. ۳۰ هزار کفترباز پکنی نیز موظف شده‌اند تا روز دوم اکتبر از به پرواز در آوردن یک میلیون کبوتر خود جلوگیری کنند. خود دولت اما در نظر دارد که در روز برگزاری جشن‌ها، ۶۰ هزار کبوتر بر فراز «میدان صلح آسمانی» پکن به پرواز درآورد.