نگاهی به منازعه کشمیر میان هند و پاکستان

منازعه کشمیر نیز مثل اکثر درگیری ها در جهان پس از استقلال از قدرت استعماری بریتانیا آغاز شد. سال ۱۹۴۷ بریتانیای کبیر تقاضای استقلال طلبی نهضت مسالمت آمیز هند به رهبری مهاتما گاندی و مسلم لیگ را پذیرفت. پس از عقب نشینی بریتانیا دو کشور مستقل در منطقه ایجاد شد. کشور سیکولار اتحاد هندی ها و جمهوریت اسلامی پاکستان.

در این میان، تقسیم مناطق جمو و کشمیر در شمال مرزهای هردو کشور توسط بریتانیا به یک معضل مهم مبدل گردید.

هندوستان تا اکنون همچنان یک کشور سیکولار باقی ماند، کشوری که در آن پیروان مذاهب مختلفی در کنار هم و با هم زندگی می کنند؛ بنابراین مناطق مسلمان نشین کشمیر به عنوان تنها منطقه با اکثریت مسلمان یکی از بخش های مهم هندوستان را تشکیل می دهد. در برابر پاکستان به رهبری محمد علی جناح به عنوان یک کشور اسلامی در جنوب آسیا شکل گرفت و تا سال ۱۹۷۱ مناطق شرق هندوستان یا بنگله دیش کنونی نیز بخشی از پاکستان بود.

جنگ کشمیر

در این میان، در حالی که مهاراجاهای مناطق کشمیر با تأمل برخورد می نمودند، جنجگویان آزادیخواه مسلمان در سال ۱۹۴۷ تلاش کردند تا همه مناطق کشمیر را تحت کنترول خویش درآورند؛ آنچه که سبب امدادخواهی مهاراجاهای کشمیر از هندوستان گردید. به تاریخ اول جنوری سال ۱۹۴۹ این مناطق نیز با ایجاد "خط کنترول یا لاین آف کنترول"، به دو بخش تقسیم شدند. سازمان ملل نیز ناظرانی را در این مناطق توظیف نمود که تا اکنون در این نواحی حضور دارند.

اما چندین دهه پسین، بعد از استقلال هر دو کشور به شدت متأثر از تجهیز تسلیحاتی در هر دو کشور بود. هندوستان به قدرت اتومی مبدل شد و پاکستان نیز برنامه های اتومی خود را آغاز کرد. براساس گمانه زنی ها در حال حاضر هندوستان و پاکستان حدود ۱۴۰ تا ۱۵۰ کلاهک اتومی را در اختیار دارند.

سال ۱۹۶۵ پاکستان تلاش کرد تا مسایل مرزی میان دو کشور را با جنگ و خشونت نظامی حل نماید. سال ۱۹۷۱ برای سومین بار جنگ میان هردو کشور همسایه درگرفت. در این جنگ مناطق کشمیر در اصل فقط صحنه جنگ جانبی میان پاکستان و هندوستان در ارتباط به بنگله دیش که ۲۰۰۰ کیلومتر از این مناطق فاصله داشت، مبدل شد. هندوستان که از جنگجویان آزادیخواه بنگله دیش حمایت می نمود، این بار نیز پاکستان را تحت فشار قرار داد که در نهایت منجر به قرارداد شمله در سال ۱۹۷۲ گردید. در این قرار داد بر تحکیم "خط کنترول" در کشمیر تأکید شده است.

جنگجویان و حملات

مناطق مرزی میان هندوستان و پاکستان تنها معضل میان دو کشور در کشمیر نمی باشد. از هردو طرف خط کنترول این مناطق، شکل گیری گروه های شبه نظامی به ویژه پس از دهه هشتاد قرن گذشته افزایش یافته است. این گروه ها به شدت وضعیت امنیتی این مناطق را تحت تأثیر قرار داده اند. در نتیجه حملات تروریستی در ۳۰ سال اخیر دست کم ۴۵ هزار تن کشته شده اند. براساس آمار سازمان های حقوق بشری رقم مجموعی قربانیان این درگیری ها به حدود ۷۰ هزار تن می رسد.

اکنون پس از حمله انتحاری ۱۴ ماه فبروری در منطقه سری نگر که دست کم  ۴۰کشته از نیروهای امنیتی هندوستان برجا گذاشت، مناسبات دو کشور هند و پاکستان بار دیگر به وخامت گراییده است. هندوستان در حملات انتقامجویانه، مناطق کشمیر تحت کنترول پاکستان را مورد حمله هوایی قرار داد. پاکستان نیز در مقابله به این حملات دو جت جنگی هندوستان را مورد شلیک قرار داده و سقوط داد.

تشدید وخامت اوضاع میان هر دو کشور درست مصادف است به مبارزات انتخاباتی در هندوستان. قرار است در همین بهار انتخابات پارلمانی در هند راه اندازی گردد. در حالی که حزب ناسیونالیست هندو به رهبری نارندرا مودی نخست وزیر هندوستان، با شدت تمام در قبال مساله کشمیر برخورد می کند، عمران خان نخست وزیر پاکستان با روشن معتدل تر خواهان گفتگو با هند گردیده است. اما اینکه حزب ملی گرای هند در چنین یک وضعیت به پیشنهاد نخست وزیر پاکستان چگونه پاسخی ارائه خواهد کرد، هنوز روشن نیست.

داوید ایل/ نادیه فضل