۷۰ سال جنگ نیابتی پاکستان

عمران خان، رهبر اپوزیسیون پاکستان در مصاحبه با دویچه ویله گفت که مداخله نظامی ایالات متحده امریکا در افغانستان سبب رشد افراط گرایی و جهادیست ها در منطقه شده است.

اما این نظر عمران خان  به طور  قسمی دقیق است. سازمان های استخباراتی امریکا و پاکستان در دهه ۱۹۸۰ برای شکست دادن قوای اتحاد شوروی سابق در افغانستان، با هم همکاری نزدیک داشتند. این دو کشور به مجاهدین افغان که آن زمان در مقابل حکومت تحت حمایت شوروی در افغانستان می جنگیدند، اسلحه و امکانات دیگر فراهم کردند. این همکاری بالاخره منجر به بیرون شدن نیروهای اتحاد جماهر شوروی از افغانستان، سقوط حکومت کمونستی کابل و اغاز جنگ داخلی افغانستان شد.

حمایت از مجاهدین افغان، از نظر پاکستان و ایالات متحده  امریکا یک کارزار موفق بود. اما این جنگ موجب  کشته شدن هزاران ملکی و آواره شدن میلیون ها خانواده افغان گردید.

عمران خان و شمار زیادی از سیاستمداران  به این عقیده استند که مداخله پاکستان در امور افغانستان به دوران جنگ سرد بر می گردد، اما  آن ها این موضوع را از نظر می اندازند که این روند از سال ۱۹۴۷ و همزمان با آزادی پاکستان و هند آغاز گردید.  از نگاه  پژوهشگران حمایت پاکستان از جهادیست ها در دهه ۱۹۵۰ نهادینه شد که در دهه ۱۹۷۰ به اوج خود رسید.

استفاده از افراطیان مذهبی از جانب پاکستان، همیشه روی موضوع روابط با هند متمرکز بوده است. کسانی که در این اواخر از پاکستان بخاطر اقدام نکردن علیه گروهای افراطی چون طالبان و شبکه حقانی، انتقاد می کنند موضوع نفوذ هند در افغانستان و وضعیت کشمیر را از یاد می برند. همین دو موضوع از عوامل اساسی متوسل شدن پاکستان به جنگ نیابتی از طریق گروهای افراطی محسوب می شود.

اولین جهاد

عارف جمال، تاریخ نویس و ژونالیست مقیم در امریکا، به دویچه ویله گفت: «از لحاظ تاریخی این دقیق نیست که پاکستان در دهه ۱۹۸۰ استفاده از جهاد به عنوان یک پالیسی دفاعی را آغاز کرد. این همه چیز از سال ۱۹۴۷ پس از آن آغاز شد که حاکمان پاکستان به منطقه کشمیر ملیشه های قبایل فرستادند.»

پس از جدایی هند و پاکستان، منطقه کشمیر همچنان میان دو کشور مورد مناقشه باقی ماند. زمانی که اسلام گریان تحت حمایت پاکستان در این منطقه علیه مهاراجا هندی اعلام جهاد کردند، دهلی جدید نیز به کشمیر قوای نظامی اش  را فرستاد. جمال آغاز فعالیت اسلام گرایان در کشمیر را اولین جهاد تحت حمایت پاکستان می داند.

کارشناسان به این نظر اند که اسلام آباد از ایجاد یک حکومت نزدیک به دهلی جدید و روسیه در کابل هراس دارد و از همین رو از دیر زمانی به حمایت جنگجویان ضد دولتی افغان دوام می دهد.

وحید مژده، آگاه مسایل سیاسی به دویچه گفت که هند از دیر زمان در تلاش است که با نزدیکی به حکومت افغانستان، روی اسلام آباد فشار بیاورد. او افزود: «هند از زمان ظاهر شاه به افغانستان نزدیک است. دهلی جدید فشار آوردن روی پاکستان را نفع خود می داند و در این راه از افغانستان نیز استفاده ابزاری می کند.»

اما فیض محمد زلاند، استاد دانشگاه کابل، از اوضاع برداشت دیگری دارد. او تاکید می کند هراس از نفوذ هند در افغانستان، نمی تواند حمایت اسلام آباد از مخالفین حکومت کابل را توجیه کند. او به دویچه ویله گفت: «قونسلگری های هند در هرات، کابل و ننگرهار و همچنان سفارت این کشور در کابل بارها هدف حملات مخالفین قرار گرفته است. این نشان می دهد که اسلام آباد تا چه حد بالای مخالفین مسلح کابل کنترول دارد.»

آگاهان هشدار می دهند که جنگ نیابتی در منطقه در دراز مدت به نفع هیچ کشور تمام نمی شود. حتا در پاکستان در سال های اخیر گروه های افراطی به حدی پیچیده و قوی شده اند که دیگر حکومت بالان انها کنترول قوی ندارد.

مسعود جهش